GroenLinks in debat over democratie

Het debat over democratie komt langzaam op in GroenLinks. Na het schrappen van het referendum uit het verkiezingsprogramma door het congres, is het duidelijk dat de partij haar visie op democratisering moet vernieuwen. Ik bezocht voor het Magazine in April twee discussiebijeenkomsten over democratie: één georganiseerd door het Wetenschappelijk Bureau en de GroenLinks Academie en één georganiseerd door DWARS en de Eerste Kamerfractie. Er is alle reden om over het onderwerp democratie in discussie te gaan. De minimale meerderheden waarmee het laatste verkiezingscongres het referendum uit verkiezingsprogramma heeft gehaald en het afschaffen van de Eerste Kamer er in heeft gehouden, zijn directe aanleidingen. Dick Pels, directeur van het Wetenschappelijk Bureau: ‘de discussie over democratie binnen GroenLinks staat stil. Ik zat in de laatste programmacommissie en we schreven de standpunten over democratie gewoon over uit het laatste programma: er wordt niet goed over dit onderwerp nagedacht.’ Marjolijn Februari, de NRC-columniste die op 15 april op de DWARS bijeenkomst sprak, schetst een veel breder kader: ‘Het denken over democratie is halverwege de vorige eeuw gestopt. Na de Tweede Wereldoorlog is democratie steeds minder een inhoudelijk begrip geworden als wel een criterium voor beoordeling: geen nastrevenswaardig ideaal, maar een meetlat. Het begrip is zelf niet meer in ontwikkeling. Alles wat wringt in onze samenleving wordt als anti-democratisch terzijde geschoven.’

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dick Pels: Het Volk Bestaat Niet

Poster Groenlinks met Femke HalsemaDe laatste verkiezingsposter van GroenLinks was uitermate simpel: een foto van Femke in een grijs pak direct de kiezer aankeek: zelfverzekerd,ervaren, wilskrachtig. Ergens in de hoek stond de naam GroenLinks. De verkiezingscampagne van GroenLinks focuste zich op Halsema, het populaire boegbeeld van de partij. Het verbaasde dan ook niemand dat bij de verkiezingsuitslag bij GroenLinks van alle partijen de meeste stemmen op de lijsttrekker waren uitgebracht. Terwijl GroenLinks als campagnemachine de personalisering van de politiek met beide handen heeft aangegrepen, staat de visie van GroenLinks op de democratie ver af van de personendemocratie. GroenLinks is geen voorstander van een gekozen burgemeester, of van een gekozen premier. Dat soort voorstellen worden door GroenLinksers vaak afgedaan als populistisch.

En juist dan brengt Dick Pels, de directeur van het Wetenschappelijk Bureau van GroenLinks, een boek uit met een hartstochtelijk pleidooi voor de personendemocratie. In zijn boek “Het volk bestaat niet” probeert Pels een links antwoord te formuleren op de uitdaging van het populisme: een ‘nieuwe, optimistische elitetheorie van de democratie.’ Personalisering van de politiek speelt een cruciale rol in deze theorie. Politiek moet bestaan uit de wisselwerking tussen de elite en het volk. Het populisme bevat een gezonde dosis wantrouwen ten opzichte van de de politiek. Het volk kan het nodige weerwerk geven aan het bestuur als ze in de ogen van de bevolking de verkeerde kant uitgaan of door de macht gecorrumpeerd worden. De elite moet aan de andere kant ook een gezond wantrouwen ten opzichte van het volk koesteren: ook ‘het’ volk heeft de waarheid niet in pacht. De elite moet durven een voorhoede te zijn, uit te gaan van hun eigen programma, en er niet voor weg schrikken om het volk te willen verheffen, zelfs als dat paternalistisch lijkt..Zoals er ook machtenscheiding is tussen de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht, is er ook een scheiding tussen het volk en de elite. Deze hebben allebei in een democratie een eigen rol te spelen. Zij zijn elkaars tegenhanger. De een kan plannen van de ander dwarsbomen. Hoe zorgen we ervoor dat volk en elite niet helemaal uit elkaar drijven?

Pels denkt dat de personendemocratie de uitweg kan bieden. Het overbrugt het de kloof tussen elite en volk, omdat juist lager opgeleide kiezers zich beter met personen kunnen identificeren dan met abstracte programma’s. Het versterkt daarnaast ook de scheiding der machten binnen de politiek. Als premier en het parlement elk hun eigen mandaat hebben dan verzwakt dit de coalitiedwang die serieuze controle van de regering voorkomt. Als parlementariërs op hun eigen mandaat gekozen worden, verzwakt dit de macht van partijen. De verkiezing van de burgemeester of de premier geeft de burger meer kiesmomenten, meer mogelijkheden om de politieke elite ter verantwoording te roepen, en maakt de politiek spannender. Dat versterkt interesse van burgers in politiek en zorgt voor een grotere opkomst bij deze kiesmomenten.

Steun ons!

De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.

Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Ongevraagd advies: Links & Conservatief

Zoals ik laatst ook al schreef is er een flinke discussie ontstaan over de mogelijkheid van ‘linkse samenwerking’ tussen GroenLinks, D66 en de PvdA. Tot nu toe was de argumentatie vrij negatief: de SP dat is maar een conservatieve partij daar hebben de progressieven van GroenLinks en D66 niets mee en de Timmermannen binnen de PvdA zouden er ook niks mee mogen hebben. Het is een sterk anti-SP verhaal. In de Volkskrant werd een ander perspectief gegeven door Dick Pels en Josse Voogd:

[Progressief en conservatief links] trekken verschillende groepen kiezers aan. Kiezers met andere prioriteiten, maar vooral andere leefstijlen, wereldbeelden en woonplekken. Een gezamenlijk links blok, van SP tot D66, kan nooit al die groepen tegelijk bedienen en zal dan ook geen meerderheid behalen. Een alliantie van GroenLinks, D66 en het progressieve deel van de PvdA zou echter met enig geluk de grootste partij van Nederland kunnen worden. Voor de SP is er veel ruimte op het grote sociaal-conservatieve speelveld, dat nu grotendeels door rechts wordt ingenomen. De SP moet haar sociale conservatisme dus niet ontkennen maar juist koesteren. Zij is in staat om kiezers van de PVV terug te halen in het sociale kamp. Een links blok over de volle breedte schrikt deze kiezers af. Hetzelfdegeldt ter rechterzijde voor kiezers die twijfelen tussen VVD en D66.
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Democratie zonder een gezamenlijke moraal

Brug tussen links en rechts? (Foto: Flickr/ecstaticist)

Onze samenleving wordt steeds diverser. Er ontstaan steeds grotere meningsverschillen over welke kant de samenleving op moet. Dat uit zich misschien het best door de recente vorming van een kabinet waarbij ‘rechts zijn vingers af zou likken’ en dat op allerlei ‘linkse hobby’s’ bezuinigt. Is het een probleem als er niet een gemeenschappelijke moraal is? Dat is de vraag die centraal stond bij de tweede debatavond van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks en de GroenLinks Academie. De avond stelde het consensus-gerichte denken van Klaas van Egmond tegenover de opvattingen van Dick Pels, die het belang van politieke tegenstellingen daartegenover stelde.

Klaas van Egmond is professor milieukunde aan de Universiteit Utrecht. Daarvoor was hij als directeur van het Milieu- en Natuurplanbureau betrokken bij het onderzoek naar en het beleid over milieu en klimaat. Zijn centrale stelling is dat we als samenleving een gedeelde doelstelling moeten hebben: “Dat betekent dat je een visie moet hebben over het goede leven. Zeker nu we de grenzen aan de groei bereikt hebben, moeten we kiezen: voor welke kwaliteit van leven bieden we ruimte?” Van Egmond onderscheidt, twee grote tegenstellingen in waardenorientaties van mensen. Hij ziet een tegenstelling tussen materiele en immateriele waarden, en tussen zelf- en gemeenschaps-gerichte waarden. In alle vier de richtingen kan een samenleving doorslaan. In reactie op het ontaarden van het communisme, dat te sterk op de groep gericht was, slaat de huidige samenleving door in het egoisme. In ons huidige economische stelsel ‘graait’ volgens Van Egmond ‘de invisible hand er op los’. Dat is de reden van de financieel-economische crisis: “Er is niets mis met voor je zelf opkomen, maar in overdrijving is het rampzalig.”

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Trol Wilders

De rel rond Doekle is nog niet opgetrokken, of er dient zich weer een nieuwe aanval aan op Wilders. In het Brabants Dagblad publiceerden Dick Pels en Baukje Prins dit weekend een stuk getiteld “Geert Wilders: de pot verwijt de ketel“. Kern van het betoog is dat Wilders elke aanval opvat als een belediging hetzelfde wat hij zijn islamistische vijanden verwijt). Dat gebeurde bijvoorbeeld na het ingezonden stuk van Doekle Terpstra in Trouw, waarmee de rel begon. Daarbij leek Wilders het hele parlement van Halsema tot Van Baalen èn de pers achter zich te hebben, schreven Pels en Prins: “Maar zelf sprak Wilders onbekommerd van ‘een abjecte brief van een gevaarlijke man’”. Sterker: “Terwijl hij zelf zegt nooit individuen aan te vallen, noemde hij Vogelaar knettergek en beschuldigde hij eerder Aboutaleb, Albayrak en Arib zo ongeveer van landverraad.

Dat je Voltairiaanse vrijheid van Wilders kunt verdedigen om te zeggen wat hij wil, betekent niet dat je zijn uitingen niet mag betitelen als abject en zijn optreden als minderwaardig, onbeschaafd en gevaarlijk. Of sterker.
Pels en Prins verwijzen naar Wilder’s betiteling van Vogelaar’s voorstellen als ‘verraad aan de Nederlandse cultuur’ en naar Wilders pleidooi in HP/de Tijd (14.12.07) voor deportatie van hele moslimgezinnen als een lid ervan problemen veroorzaakt. Ze eindihgen hun betoog: “Het is beschamend en verontrustend dat een politicus met deze fascistoïde denkbeelden anno 2007 kan worden verkozen tot de beste politicus van het jaar.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.