Twee keer tien jaar oorlog

Vorige week vrijdag was de oorlog in Afghanistan precies tien jaar oud. Zowel in EenVandaag als bij Pauw & Witteman werd die avond hier op teruggekeken en de balans opgemaakt. Wie beide afleveringen heeft gezien moet hebben gedacht dat het om twee verschillende oorlogen ging. In EenVandaag kwam staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen aan het woord. Zijn eerste opmerking zette meteen de toon: 'in zekere zin katapulteren wij dit land vanuit de middeleeuwen in de eenentwintigste eeuw.' Dat kost een hoop tijd, voegde hij meteen toe, maar over honderd jaar zal hier op teruggekeken worden als een 'eerste stap.' Van een verloren oorlog was 'geen sprake.' Door toename van geweld, (zelfmoord)aanslagen en liquidaties karakteriseren velen de situatie in het land als chaos. Knapen ziet het anders. 'Chaos gaat me veel te ver.' Hij interpreteerde de toegenomen zelfmoordaanslagen, via een omweg, zelfs als een lichtpuntje. Ze zouden een 'zekere wanhoop' suggereren van de opstandelingen, 'omdat het niet duidt op grote, georganiseerde offensieven.'

Door: Foto: Sargasso achtergrond wereldbol
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Knapen negeert kracht Afrikaanse burgers

Dit is een bijdrage van Loe Schout, hoofd van het Cultuur, ICT & Media programma van Hivos.

Agents of change komen er in het Nederlandse ontwikkelingsbeleid bekaaid af. Verrassend genoeg geeft de Wereldbank wél het goede voorbeeld.

Nederland kent op het gebied van maatschappijopbouw in ontwikkelingslanden een lange, internationaal gewaardeerde traditie. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, over wiens rapport de Tweede Kamer vandaag debatteert, bestempelde het als een onderscheidende meerwaarde van het Nederlandse beleid.

Met de goede traditie wordt gebroken. Staatssecretaris van Europese zaken en Ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen kondigt aan dat zelfstandige programma’s voor goed bestuur, steun aan media en ‘civic education’ aan de dijk worden gezet. Daarmee negeert hij de stem van Afrikaanse burgers.

Die stem klinkt steeds luider. Net zoals in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, staat ook elders in Afrika een nieuwe generatie op die gewend is om zich mobiel en via internet uit te spreken, contacten te onderhouden en zaken te doen. Zo kunnen Afrikaanse burgers met gebruik van mobiele telefonie en internet tegenwoordig voor het eerst zelf verkiezingen in hun land waarnemen en controleren. Informatie over gevallen van fraude, intimidatie of geweld komt via een e-mail, sms- of twitterbericht snel en direct op een publiek internetplatform. Vrijwilligers en leden van maatschappelijke organisaties verifiëren de berichten. Zij zetten autoriteiten op deze manier onder druk om actie te ondernemen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Het oude liedje van de hulp

Het klassieke beeld: kinderen in Mozambique (Foto: Flickr/E.B.Sylvester)

Dik tien jaar geleden was Eveline Herfkens (PvdA) minister van ontwikkelingssamenwerking. Zij besloot het aantal landen dat hulp ontving drastisch terug te brengen, tot een stuk of negentien. Nu is het een staatssecretaris die over het onderwerp gaat, Ben Knapen (CDA). Een van zijn belangrijkste voornemens: het aantal landen terugbrengen tot onder de 16. Het zijn er nu 36, terwijl Herfkens er 22 achterliet.

Een tweede oud refrein is dat de hulp meer ten dienste moet staan van het Nederlandse bedrijfsleven. Minder onderwijs en gezondheidszorg, meer infrastructuur en andere ‘harde’ investeringen. De multinationals zelf krijgen overigens steeds meer oog voor de softe kant in de arme landen waar ze opereren. De relatie met ontvangende landen moet minder eenzijdig, zegt Knapen, ongeveer het argument waarom ‘ontwikkelingshulp’ ooit omgedoopt werd in ‘ontwikkelingssamenwerking’, zonder dat er wezenlijk iets veranderde.

Kortom, in de afgelopen tien jaar heeft in elk geval het Nederlandse beleid op dit terrein weinig ontwikkeling doorgemaakt, en te vrezen valt dat dat ook de komende jaren niet het geval zal zijn. En dat terwijl de WRR eerder dit jaar nog een steekhoudend voorstel tot hervormingen deed, waarin meer nadruk ligt op het geven van eerlijke kansen aan arme landen op de wereldmarkt, bijvoorbeeld in de sfeer van handelsvoorwaarden en maatregelen tegen belastingontduiking en corruptie.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Quote du Jour: Geloof in politieke maakbaarheid…

“Amerikaanse verkiezingen wekken compassie op, los van tijd en territorium. Ze voeden een heilzaam geloof in politieke maakbaarheid dat ergens in de jaren negentig in Europa in het graf van de verloren illusies is bijgezet. Daartoe is geen enkele nationale verkiezing in Europa nog in staat. Franse verkiezingen gaan over Frankrijk, Britse over Groot-Brittannië, Duitse over Duitsland. Het gaat niet over celebrities met mondiale allure. Als Sarkozy claimt de planeet te redden, schiet iedereen in de lach.” (Ben Knapen in NRC Handelsblad).

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.