Niets is wat het lijkt

Aan het einde van de gang staat een bankstel voor het raam, geflankeerd door een staande lamp en een kamerplant op een bijzettafeltje. Heel huiselijk. Pas van dichtbij zie je dat het tafereel van verf is en als camouflage voor een deur dient – een deur die vanaf deze kant alleen open kan wanneer je een code intikt op een toetsenbordje dat verstopt zit in de schildering. Voor de mensen binnen is de deur een bank, niet langer herkenbaar als de uitgang naar hun oude leven. Voor de mensen die de code kennen is dit de gesloten afdeling, het almaar kleiner wordende wereldje waarin hun geliefden langzaam hun oude herinneringen, hun routines en uiteindelijk zichzelf verliezen, en langzaam inert worden. Ze is dol op haar kat: een grijsbruin tenger diertje met extreem lange poten. Maar ze was hem steeds vaker kwijt.

Door: Foto: © Karin Spaink parool_mickey-loulou copyright ok. Gecheckt 08-11-2022
Foto: KamiPhuc (cc)

Een taalkundige die de macht van het grote getal misbruikt

, door

ACHTERGROND - In het nieuws dook hij de afgelopen weken weer op: een van wat mij betreft de meest bedenkelijke figuren in het toch al zo bedenkelijke politieke spel dat in Amerika wordt gespeeld is iemand die van huis uit taalwetenschapper is. Robert Mercer staat nu in het nieuws als de baas van Cambridge Analytica, het bedrijfje dat 50 miljoen Facebook-profielen opvroeg en analyseerde om zo samen met Steve Bannon de Amerikaanse presidentsverkiezingen te beïnvloeden.

In 2014 won Mercer de ‘lifetime achievement’-prijs van de Association for Computational Linguistics (ACL), de belangrijkste vakorganisatie op dit deelgebied van de taalwetenschap. Zoals het juryrapport toen vermeldde, was hij in de jaren zeventig en tachtig een van de pioniers van het ‘big data’-onderzoek naar computertaalkundige toepassingen: het verzamelen van enorme hoeveelheden taalgegevens en die statistisch analyseren zonder veel ingebouwde vooronderstellingen over hoe taal werkt. Het is de technologie die Google bijvoorbeeld uiteindelijk succesvol zou toepassen voor Google Translate, zoals Antal van den Bosch vorig jaar uitlegde in dit filmpje. Het is, als ik het goed zie, ook anderszins de meest succesvolle technologie waar het erom gaat computers met taal te laten omgaan.

Subtiel gemanipuleerd

In de jaren negentig begon Mercer de techniek van de analyse van grote verzamelingen gegevens te gebruiken om met succes de beurzen te bespelen. Het geld dat hij daarmee verdiende zet hij nu alweer enige tijd in voor het soort politiek dat in Amerika en steeds vaker ook bij ons ‘conservatief’ wordt genoemd. Met als voorlopig dieptepunt dus zijn betrokkenheid bij de Amerikaanse verkiezingen. Waarbij het niet in eerste instantie gaat om welke richting hij die verkiezingen op heeft willen duwen, maar dat hij kennelijk denkt dat je dat op deze manier kunt doen: door het rationele debat over te slaan en bij miljoenen in te spelen op allerlei drijfveren waarvan ze zichzelf nauwelijks bewust zijn.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Jon Phillips (cc)

Wachten op kunstmatige intelligentie die context begrijpt

, door

Hoe weinig ontwikkeld ze ook zijn, we kunnen de assistenten en bots op dit moment wel degelijk beschouwen als een soort robots waar we in de toekomst nauw mee gaan samenwerken, -wonen en –leven. Een update over chatbots en virtuele assistenten.

De afgelopen twee jaar zijn zowel spraakherkenning als spraaksynthese enorm verbeterd. Ook het aanbod aan spraakgestuurde systemen, dat twee jaar geleden nog werd gedomineerd door Siri, Cortana en Google Assistant, heeft zich verder ontwikkeld: zo is in twee jaar tijd Amazon’s Alexa marktleider geworden. Het enige wat nog ontbreekt is begrip van de context – een absolute voorwaarde om spraakbesturing echt tot een leidende technologie te maken.

Spraakherkenning heeft een nauwkeurigheid bereikt waarbij het verschil met mensen grotendeels is weggevallen. De Chinees-Engelse vertaalmachine iFlytek maakt minder dan 2 procent fouten, mede dankzij de 4,5 miljard spraakfiles die per dag aan het systeem worden toegevoegd. iFlytek is een startup uit 1999, opgezet door een doctoraalstudent van een regionale universiteit in Hefei, China. Ook Google haalt met gemak 95 procent. Maar de grootste stap voor spraaktechnologie moet nog gezet worden. En dat is de stap naar grootschalige toepassing door consumenten, bijvoorbeeld door het gebruik van virtuele assistenten.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Een god met een stekker

, door

COLUMN - God is dood, zei Nietzsche. En we hebben hem zelf vermoord. Christenen maken zich graag kwaad om deze uitspraak. Merkwaardig. Want Nietzsche drukte daarmee precies uit wat christenen juist zo goed aanvoelen en diep betreuren: dat het geloof in God niet langer vanzelfsprekend is. Een levensgevaarlijke ontwikkeling, vond Nietzsche, maar niks aan te doen. Dus moeten de mens voortaan zélf maar bepalen wat goed en kwaad is. Maar gelukkig zou deze ‘godloze fase’ wel eens van tijdelijke aard kunnen zijn. Er staat een nieuwe God aan te komen. Krachtiger én praktischer dan al zijn voorgangers.

‘Way of the future’, zo heet de nieuwe religie van Anthony Levandowski (en zijn apostelen). Levandowski is een high tech profeet uit Silicon Valley met excellente papieren. Hij werkte ooit voor Google en nu voor Uber aan de zelfrijdende auto. En hij ziet geen einde aan die ontwikkeling.

Nog een paar jaar, zo profeteert Levandowski, en we hebben niet alleen de zelfrijdende auto maar ook fully functioning artificial intelligence. Supercomputers die veel intelligenter zijn dan de mens. We zullen eraan moeten wennen, maar uiteindelijk zullen we eraan moeten geloven – en dan zullen we de toekomst van onze planeet in handen leggen van die computers. Wat zij doen is altijd goed.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Alex Eylar (cc)

Kunst op Zondag | Lerende robots

, door

Zolang het een robot is, kun je een nazi uitzetten. Je kunt een robot ook leren zich anders te gedragen. En hoewel nazi’s zeker roboteske trekken hebben, zolang het mensen zijn kun je ze niet uitzetten. Hoogstens onder dwang herprogrammeren.

Gelukkig hoort Microsoft nog tot de meerderheid die nazisme verwerpelijk vindt en dus schakelde het bedrijf, onder publieke excuses, de twitterbot Tay uit. Volgens Microsoft leerde de software de kwalijke trekken omdat mensen, al dan niet voor de grap, de twitterbot bestookten met fascistische taal. Microsoft had vergeten bescherming te programmeren tegen dat soort onzin.

Wat kunnen wij daar van leren? Dat het tegendeel van een foute Tay ook te maken moet zijn. Anti-fascistische twitterbots. Er is nog hoop.

Wat kunnen Microsoft én Twitter er van leren? Helemaal geen bots inzetten. Kan er niets mis gaan en wij zij eindelijk af van vreemde gasten onder onze volgers op Twitter.

Robots, of eigenlijk softwareprogramma’s, die in staat zijn bijna menselijk te handelen of te reageren, zijn allang geen sciencefiction meer. Idealisten zien er potentiële wereldverbeteraars in. Critici vrezen artificiële intelligentie die niet in de pas, maar uit de hand loopt.

Robots zijn vooralsnog erg handige hulpjes. Niet alleen om vervelend werk uit handen te nemen, ook om op tal van andere manieren behulpzaam te zijn. Het De Young Museum in San Fransisco heeft twee robotgidsen. Lig je verlamd in bed, waar ook ter wereld, via een internetverbinding wandel je, dankzij deze robots, toch door een museum.

Vorige