Hulspas weet het | De gezonde wilde

Antropologie is een fascinerende wetenschap. Niet vanwege enig opmerkelijk resultaat maar vanwege de opmerkelijke uitgangspunten waarmee de antropologen ooit op reis gingen. Nou ja, op reis... de eerste antropologen bleven liever thuis. Ze waren vooral geïnteresseerd in de reconstructie van de menselijke evolutie (lees: waarom zijn zijn wij blanken toch zo verdomde superieur?) en hoefden daarvoor niet meer te weten dan de afmetingen van diverse schedels. Daarvoor hoefden ze zelf niet op pad. Sterker, netjes meten deed je in het lab en dus lieten ze die schedels gewoon verzamelen en opsturen. Het resultaat: kasten vol met schedels die de huidige bezoekers beschuldigend aankijken. Daarnaast worstelden andere antropologen met een andere prangende vraag: hoe leefde de mens in vroeger tijden? (Lees: waarom zijn wij blanken toch zo verdomde hoog ontwikkeld?) Dit keer trokken ze er wél zelf op uit, in de veronderstelling dat 'primitieve volken' lieten zien hoe wij allemaal vroeger ons kostje bij elkaar scharrelden.

Door: Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

De gedragsbioloog en de Bijbel

, door

ACHTERGROND - Vorige week zaterdag publiceerde De Volkskrant een interview met de gedragsbioloog Carel van Schaik en de Duitse wetenschapsjournalist en historicus Kai Michel, die het joodse deel van de Bijbel hebben gelezen vanuit het perspectief van biologisch antropologen. Dat kan de moeite waard zijn – ik heb het boek niet gelezen – maar van het interview wordt een mens niet vrolijk.

De Bijbel heeft niets te maken met het woord van God, maar alles met het woord van de mens.

Duh. Teksten worden geschreven door mensen en mensen scheppen zich – als we ons tot religie beperken – goden, gebeden, mythen, rituelen, verhalen, regels. Dat geldt voor het Egyptische Dodenboek, dat geldt voor de teksten uit het oude Babylonië, dat geldt voor de Perzische Avesta, en dat geldt voor joodse religieuze teksten. Ik denk dat er onder de lezers van De Volkskrant niet één is die de geciteerde platitude niet heeft herkend.

Van Schaik licht toe dat de Bijbel werd samengesteld omdat de joodse samenleving in het reine moest zien te komen met de maatschappelijke veranderingen die het gevolg waren van het ontstaan van de landbouw. Die had de wereld nogal op zijn kop gezet en dus waren er gedragsregels, rituelen en wetten nodig. Dat is waar; het is immers een logische tautologie. De menselijke cultuur (waarvan gedragsregels, rituelen en wetten een onderdeel zijn) is nu eenmaal – met excuus voor het jargon – de extra-somatische vorm van adaptatie waarmee mensen reageren op hun veranderende omgeving.

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 10-02-2022

De tribale bankier

, door

Deze weken doen wij verslag van de collegecyclus “Wie heeft de crisis veroorzaakt?” van econoom Ewald Engelen. Vandaag een college verzorgd door antropoloog Tijo Salverda met de titel: ,,Te complex of bewust verzwijgen? het discours van de financiële elite.” Of anders gezegd, de crisis verklaard vanuit de antropologie.

Opvallend aan de crisis was dat die die zo plotseling kwam, hij leek uit de lucht te vallen. Bankiers en andere financials wijzen er dan ook geregeld op dat de crisis een soort natuurverschijnsel is, een perfect storm waar eigenlijk niemand iets aan kan doen.

Maar dat is wel wat makkelijk. Al vlak na het omvallen van Lehman Brothers kwamen de verhalen naar buiten van nuchtere medewerkers die al tijden hadden gewaarschuwd dat het hele derivatenstelsel een tijdbom was. Deze criticasters werden niet gehoord, of soms actief monddood gemaakt.

Zoals ook uit de lezing eerder deze week van het Sustainable Finance Lab bleek, cultuur in de financiële wereld doet ertoe. Maar er is iets geks aan de hand. De cultuur van de financials wordt nauwelijks bestudeerd. En de cultuur in het grootste probleemgebied van de financiële sector, die van de innovatieve en ingewikkelde derivaten en schuldenconstructies, al helemaal niet.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Hobbitdebat woedt verder

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

De gevonden Hobbitschedel (foto flickr/e_monk)In 2003 werd op het Indonesische eiland Flores een vondst gedaan die al jaren voor veel paleontologische onrust zorgt. In een grot op het eiland werden acht skeletten gevonden van zo’n 18.000 jaar oud. Helaas werd maar één enkele schedel aangetroffen. Opmerkelijk is dat het postuur van deze skeletten afwijkt van die van de Homo Sapiens, in de zin dat de mensen een stuk kleiner waren dan wij nu zijn (zo’n 1 meter lang). De inhoud van de gevonden schedel was ook aanmerkelijk kleiner dan bij de moderne mens. Deze afwijking had tot gevolg dat de gevonden mens door sommige wetenschappers een eigen soort werd toegedicht, met de naam Homo floresiensis. In de volksmond kreeg de nieuwe mens een sprekender naam: de Hobbit.

Maar niet iedereen is ervan overtuigd dat de hobbits daadwerkelijk een aparte soort zijn. Een  grote groep antropologen en paleontologen is ervan overtuigd dat het hier gaat om gewone mensen die ofwel een bepaald fenotype hebben ontwikkeld, namelijk dat ze een stuk kleiner werden (zoals bijvoorbeeld ook de Pygmeeën kleine mensen zijn). Tegelijkertijd wordt er gewezen op de mogelijkheid dat het hier gaat om een genetische aandoening waarbij de schedelomvang te klein is.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

Mededeling

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Stam heeft geen tijdsbesef

, door


An Amazonian tribe has no abstract concept of time. The Amondawa lacks the linguistic structures that relate time and space – as in for example, ‘working through the night.’ A study shows that while the Amondawa recognise events occuring in time, it does not exist as a separate concept.

The Amondawa language has no word for ’time,’ or indeed of time periods such as ‘month’ or ‘year.’ The people do not refer to their ages, but rather assume different names in different stages of their lives or as they achieve different status within the community.

Quote du Jour

Quote du Jour | De rappe aap

, door

“The Dmanisi hominins are the earliest representatives of our own genus – Homo – outside Africa, and they represent the most primitive population of the species Homo erectus to date. They might be ancestral to all later Homo erectus populations, which would suggest a Eurasian origin of Homo erectus”

Professor Lordkipanidze aan het woord, in wat men de postmoderne wirwar van hedendaagse wetenschap mag noemen. Hoofdbrok van z’n stelling: de mens (en dus Europeaan) komt uit Georgië. Het past wonderwel in de nieuwe nationalisering van het denken, en we zijn af van dat lastige ‘out of Africa’ – wat denken die negers wel?
Ook handig: er was een groot sexueel dimorfisme bij deze ‘mens’. Men verwacht eerstdaags breinaalden naast een prehistorische open haard te vinden.
De Homo Georgicus zou best eens een rappe aap kunnen geweest zijn, maar dat mag de pret niet drukken, we interpreteren onze volledige antropologische historie met slechts een ledlampje, so why bother?

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.