De onderhandelaars van VVD, D66, CDA en CU hebben deze week hun coalitieakkoord gepresenteerd. Het is een akkoord op hoofdlijnen en het telt 42 pagina's. Negen maanden na de verkiezingen is er nu dan eindelijk zicht op een nieuwe regering. Onze oosterburen hadden niet veel meer dan twee maanden nodig voor een uitgebreid en gedetailleerd Koalitionsvertrag van 178 pagina's. De nieuwe regering van SPD, FDP en Groenen is vorige week van start gegaan.
Het is verleidelijk om de twee onderhandelingsresultaten met elkaar te vergelijken. Helemaal eerlijk is dat niet. Het Ampel-team steunt op partijen die over het geheel wat linkser staan dan het Nederlandse kwartet van Rutte. De Duitse onderhandelaars schreven een volledig regeeerakkoord. Hier in Nederland was op voorhand gezegd dat men niet te diep op de zaken in zou gaan en dat de hoofdlijnen onder de verantwoordelijkheid van de nog te benoemen ministers verder zouden worden uitgewerkt. We zijn benieuwd hoe dat verder gaat. Wordt die uitwerking ook aan het parlement voorgelegd? Zal er dan ook zoveel media-aandacht zijn als bij de presentatie van de hoofdlijnen? Of is er in Nederland überhaupt geen belangstelling voor lange, degelijke inhoudelijke politieke teksten?
Migratie
Ook al zijn de stukken qua doel en omvang niet goed met elkaar te vergelijken, ik kon het toch niet nalaten ze op een paar punten naast elkaar te leggen. Migratie bijvoorbeeld, het door corona verdrongen maar nog altijd sluimerende maatschappelijke strijdpunt. De nieuwe Duitse regering wil een 'nieuw begin' maken met de migratie- en integratiepolitiek, een 'paradigmawisseling' zelfs. Het besef dat er op dit gebied naar nieuwe oplossingen gezocht zal moeten worden missen we voorlopig bij de constituerende partijen van Rutte IV: 'Wij willen migratie zoveel mogelijk in goede banen leiden en meer grip krijgen op migratie. Ons doel is om migratie zoveel mogelijk gestructureerd te laten verlopen, ongewenste migratiestromen zoveel mogelijk te beperken en het draagvlak voor migratie in onze samenleving te behouden en te versterken.' Worden we hier warm van? Rutte IV oppert een beleidsmatig richtgetal van migratie naar Duits voorbeeld. De Duitsers noemen geen getallen meer. Wat ze wel schrijven is dat het 'een kwestie van beschaving is en een wettelijke verplichting om te verhinderen dat mensen op zee verdrinken. De civiele reddingsinitiatieven op zee mogen niet worden belemmerd.' Sterker: de overheid en de EU moeten hier het voortouw nemen. In de Nederlandse voornemens lijkt migratie vooral moeilijkheden en bedreigingen op te leveren: een grote instroom vereist samenwerking met onze buren op het gebied van 'bewaken van de grenzen, relocatie en verdere operationele samenwerking.' En dan hebben we het nog niet gehad over het 'continueren en intensiveren van de huidige aanpak van overlastgevers in AZC’s .' Met als sluitstuk de 'ongewenstverklaring'. Een knieval naar de PVV.
Europa
De onderhandelaars van de Groenen, Annalena Baerbock en Robert Habeck (foto) hebben het Duitse regeerakkoord een sterke Europese inslag gegeven. Baerbock is nu minister voor Buitenlandse Zaken. Ze vertrok vorige week meteen op rondreis naar Parijs, Brussel en Warschau. Het regeerakkoord spreekt over een 'verdere ontwikkeling naar een federale Europese staat', al wordt er wel meteen aan toegevoegd 'gedecentraliseerd volgens de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid'. Zoiets als de Duitse Bondsrepubliek misschien? De Duitsers hebben er geen probleem mee de term 'strategische soevereiniteit' te gebruiken als het gaat om de onafhankelijke positie van Europa ten opzichte van de rest van de wereld. Rutte IV houdt het bij 'strategische autonomie'. Beide regeringen willen de vereiste unanimiteit in de Europese Raad inperken, al gaat Duitsland daar verder in dan Nederland. Democratisering van de EU is een terugkerend onderwerp in politieke programma's. Er zit helaas nog steeds weinig schot in de zaak. Duitsland wil het Europees parlement versterken met het initiatiefrecht. Het akkoord pleit voor een een uniform Europees kiesrecht met deels transnationale lijsten en een daaraan verbonden Spitzenkandidatensysteem. De nieuwe Nederlandse regering is minder stellig op dit punt: 'We onderzoeken (altijd een makkelijke uitweg, dat woord, als je het niet eens kunt worden, jvd) hoe het systeem van de ‘spitzenkandidaat’ bij Europese verkiezingen kan worden verbeterd. We staan open voor verdragswijzigingen n.a.v. de conferentie over de toekomst van Europa als dit in het Nederlands en Europees belang is. We spannen ons in om besluitvorming in de EU transparanter te maken voor burgers en nationale parlementen.'
Europese Unie en de Balkanlanden
Zes West-Balkanlanden willen zich al enige tijd graag bij de Europese Unie aansluiten. Ze worden echter nog steeds aan het lijntje gehouden door de lidstaten. Totdat het breekt natuurlijk - en lijntjes van andere spelers meer succes blijken te hebben. Duitsland heeft vanouds meer banden met de regio dan Nederland en het is te verwachten dat dit land ook wel meer wil doen om de band met de westelijke Balkanlanden warm te houden. Met de toetreding van Albanië en Noord-Macedonië moet nu een aanvang gemaakt worden, staat in het Duitse regeerakkoord, voor Kosovo moet de visumregeling geliberaliseerd worden, met Servië en Montenegro moeten de onderhandelingen worden voortgezet. Duitsland steunt 'inspanningen om duurzame vrede in Bosnië en Herzegovina tot stand te brengen, voortbouwend op het behoud van de territoriale integriteit en het overwinnen van etnische verdeeldheid'. Alles bij elkaar biedt dit de kandidaat-lidstaten toch wat meer perspectief dan wat Rutte c.s. over hen schrijven: 'We zetten ons binnen de EU in voor intensievere samenwerking met en ondersteuning van landen op de Westelijke Balkan. We zijn strikt en fair bij toetreding.'
Eén probleem lijkt binnenkort te worden opgelost. De aftredende premier van Noord-Macedonië Zaev meldt dat hij met de nieuwe Bulgaarse premier Kiril Petkov overeen is gekomen dat het dispuut tussen beide landen over de taal binnen uiterlijk zes maanden kan worden beëindigd. Dat betekent dat Bulgarije het buurland in de toetredingsprocedure niet langer dwars zal zitten.
