Een jaar, een vraag

Uitgever en publicist John Brockman lanceerde in 1998 de ‘Annual Question’ (‘vraag van het jaar’) waarop wetenschappers, schrijvers, kunstenaars en ondernemers hun licht lieten schijnen. In 2018 stopte Brockman er mee. Hij was door zijn vragen heen en stelde nog één laatste vraag. In die twintig jaar leidden Brockman’s vragen tot ruim 2950 essays. Geschreven door mensen als Hans Ulrich Obrist (curator Serpentine Gallery, London), Brian Eno (componist, musicus), Alan Alda (acteur bekend van de tv-serie Mash, regisseur, schrijver), John Markoff (journalist, Pulitzer Prize-winnaar, The New York Times). Mike Godwin (advocaat, schrijver, jawel, van de Wet van Godwin) tot een groot aantal wetenchappers als Daniel C. Dennett (filosoof), Helen Fisher (biologisch antropoloog), Leonard Susskind (theoretisch natuurkundige), Richard Dawkins (evolutionair bioloog) en Jared Diamond (fysioloog en evolutionair bioloog). Bij Sargasso schreven over dit inspirerende project bij Kunst op Zondag en ter gelegenheid van Brockman’s laatste vraag. De essays verschenen bij Edge, de website die Brockman in het leven had geroepen als online versie van ‘The Reality Club’ en bedoeld om ‘The Third Culture’ aan het woord te laten. Die ‘derde cultuur’ bloeide op uit de botsing tussen de bèta’s en alfa’s en gamma’s.  Ofwel de nerds [1] en de softies [2]. De Reality Club kwam bijeen n Chinese restaurants, kunstenaarslofts, investeringsbanken, balzalen, musea, huiskamers en elders. De leden van de club voerden pittige discussies over hun werk en ideeën: “Het kenmerk van de Reality Club is een rigoureus en soms onbeleefd (maar niet ad hominem) discours”. Het motto van Edge is een citaat van kunstenaar James Lee Bryars (1932-1997): Om de grenzen van de kennis van de wereld te bereiken, moet je de meest complexe en geavanceerde geesten opzoeken, ze in een kamer zetten en ze elkaar de vragen laten stellen die ze zichzelf stellen. Jammer dat we al die inspiratie sinds 2018 hebben moeten missen. Maar goed nieuws: in 2022 werd Best-ID gelanceerd. Een podium voor “wetenschappers en andere denkers om de stand van zaken in hun onderzoek, op hun vakgebied en de relevantie daarvan voor de maatschappij uit te dragen. Welke nieuwe ideeën hebben zij? Welke vragen stellen zij zichzelf en anderen?” Sinds de oprichting hebben bijna 230 auteurs een bijdrage geleverd. In 2022 werd de vraag ‘Waar bent u anders over gaan denken? ‘ door 78 mensen beantwoord. Het jaar daarop waren er al wat meer (89) liefhebbers die kond deden van wat hun droomproject is. De  2024 vraag ging gisteren online: Wat betekent de groeiende kracht van AI voor uw werk of onderzoek? Wat betekent het voor uw vakgebied? Wat zijn de gevolgen voor de maatschappij? Zo’n 92 wetenschappers, kunstenaars, schrijvers en denkers uit bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties gaven een antwoord. Het initiatief is groeiende. Helaas nog erg weinig bijdragen van kunstenaars, musici, schrijvers en dichters. Weten zij de weg niet te vinden of zijn ze niet uitgenodigd? Hoe dan ook: goed initiatief, waar we hopelijk veel meer van gaan horen. Noten: [1] Bètawetenschappen, zoals natuurkunde, biologie, wiskunde en informatica. [2] Alfwetenschappen, zoals geschiedenis, taalkunde en letterkunde. Gammawetenschappen, bijvoorbeeld psychologie, sociologie en economie.

Foto: Wutthichai Charoenburi (cc)

Een complottheorie komt zelden alleen

Klimaatverandering bestaat niet, Corona is maar een griepje, MH17 is een hoax en de aarde plat. De NWO/WEF/moslims/George Soros/joden proberen onze maatschappij over te nemen en Poetin is eigenlijk heel ok, maar wordt zwart gemaakt door de rest van de wereld. En ik kan nog wel even doorgaan, er zijn inmiddels bijna meer mainstream complottheorieën dan wetenschappelijke theorieën, lijkt wel.

Galileo
De aanhangers zijn natuurlijk 100% overtuigd dat zij de waarheid in pacht hebben. Zij zien als één van de weinigen in dat het anders zit, en dat ze verketterd worden is daar zelfs het bewijs van. De weinige complotten die wel waar bleken worden de critici in het gezicht gegooid, en als mensen wetenschappelijke complottheorieën verspreiden komt de naam ‘Galileo’ veel voorbij. Werd hij niet ook verketterd, maar bleek hij het uiteindelijk niet bij het juiste eind te hebben?

En dat klopt. Maar in de tijd van Galileo bestond de wetenschap zoals wij hem kennen niet, en feitelijk was het conflict dat hij had niet met andere wetenschappers, maar met de kerk. Tegenwoordig hebben eenlingen het zo goed als altijd fout, net als waarschijnlijk toen. De Galileo-theorie is alsof je een lot in de loterij koopt en dan verwacht dat die van jou ook winnend is omdat er ooit iemand was die ook gewonnen heeft.

Lezen: Het wereldrijk van het Tweestromenland, door Daan Nijssen

In Het wereldrijk van het Tweestromenland beschrijft Daan Nijssen, die op Sargasso de reeks ‘Verloren Oudheid‘ verzorgde, de geschiedenis van Mesopotamië. Rond 670 v.Chr. hadden de Assyriërs een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen verenigd in een wereldrijk, met Mesopotamië als kernland. In 612 v.Chr. brachten de Babyloniërs en de Meden deze grootmacht ten val en kwam onder illustere koningen als Nebukadnessar en Nabonidus het Babylonische Rijk tot bloei.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Foto: Guido van Nispen (cc)

Maagdenhuis: patstelling in de kenniseconomie

ANALYSE - Wat is het probleem van het Nederlands hoger onderwijs?

We hebben sinds de democratisering van het hoger onderwijs (HO) te maken met het herinrichten van de HO volgens economische maatstaven. Die democratisering, het massaal toegankelijk maken van hoger onderwijs, is onderdeel van de grote missie om in Nederland een kenniseconomie waar te maken. Economisering en democratisering van het hoger onderwijs gaan dus hand in hand, maar niet zonder problemen.

Hogescholen hebben hun geboorte gevonden binnen de kaders van dit programma van de kenniseconomie na de Tweede Wereldoorlog. Ook klassieke universiteiten zijn zichzelf gaan hervormen volgens kennis-economische modellen. De huidige problemen die de universiteiten tegenkomen zijn systeemproblemen die ontstaan wanneer ‘kennis’ en ‘economie’ niet de gewenste, voor vanzelfsprekend aangenomen, combinatie opleveren.

Niet alle kennis, kennisactiviteiten en kennisontwikkeling zijn te vertalen naar economische maatstaven van efficiëntie, haalbaarheid, optimalisering en winstgevendheid. De Homo Sapiens, de naar kennis zuchtende mens, en de Homo Economicus, de calculerende zelfzuchtige mens, lijken zelfs vaker in strijd met elkaar te belanden. Leuzen als ‘kennis boven winst’ geven uitdrukking aan zulke systeemconflicten van de kenniseconomie. De lijn van academisch scoren die Diederik Stapel heeft uitgezet duidt ook op zo’n problematische koppeling.

En het gedoe en mythes over de geesteswetenschappen