Als iets de teloorgang van het publieke debat tekent, is het wel de onverbeterlijke gewoonte van media om stukken rood vlees op Twitter en Facebook te werpen. Goed voor de clicks! Dat de artikelen achter een betaalmuur zitten en de nieuwsconsument ze niet leest maar enkel afgaat op kop en clickbait, zal nieuwsredacties worst zijn.
Sappige koppen en bijtgrage wolven
Redacteuren worden afgetraind om zo sappig mogelijke koppen en Twitter-bylines te schrijven. De lezer dient niet zozeer cognitief geprikkeld worden, maar geraakt in z'n emoties, de onderbuik. Dat zet aan tot kijken en reageren, en dat trekt dan weer de aandacht van anderen.
Bij Omroep West mocht ik zelf wel eens zo'n training ondergaan. Twee dames uit het mediavak vertelden hoe ze de koppenmakers van webpublicaties van landelijke kranten instrueerden om zoveel mogelijk op de emotie te mikken, variërend van meelij, afgrijzen, verontwaardiging, enzovoorts. Dat biedt de meeste kans dat de lezer toehapt.
Op media als Twitter en Facebook zien we vervolgens hoe gebruikers elkaar als roedels bijtgrage wolven opjutten om zo onbehoorlijk mogelijke happen uit zo'n stuk te nemen. Dat zo'n nieuwsartikel niet in z'n totaliteit wordt verorberd - laat staan verteerd - draagt slechts bij aan de bloeddorst. Amper is men klaar met het schrokken van enkele slordig afgereten brokken, en men hongert alweer naar het volgende slachtoffer.
Achmed Marcouch
Afgelopen dinsdag berichtte De Gelderlander dat Ahmed Marcouch, de burgemeester van Arnhem, ervoor had gepleit voormalige jihadisten die hun Nederlandse nationaliteit zijn kwijtgeraakt een tijdelijke verblijfsvergunning te geven. Veel van zulke jihadisten kunnen namelijk niet worden uitgezet, omdat een land als Marokko niet meewerkt. Zo'n gewezen jihadist mag dan wel de Marokkaanse nationaliteit hebben, maar dat land zit natuurlijk niet op onze IS-terroristen in ruste te wachten. Geef hen eens ongelijk.
Gevolg hiervan is dat dergelijke jihadisten in de illegaliteit belanden en afhankelijk zijn van de goedgeefsheid van hun netwerk. En dat netwerk bestaat uit - jawel - hun eermalige jihadistische kornuiten en sympathisanten daaromheen. Het is alsof je een crimineel uit de gevangenis ontslaat, hem het werken onmogelijk maakt en dan gek opkijkt dat hij terugvalt in crimineel gedrag.
In Arnhem wonen al twee van zulke ex-jihadisten, meldt de Gelderlander. Daar komen er binnenkort nog vijf bij, zodra die uit detentie komen. Als die in de illegaliteit belanden, heeft de overheid geen zicht op ze, beargumenteert Marcouch, die als burgemeester verantwoordelijk is voor de veiligheid in de stad. Je kunt wel denken: zet ze gewoon uit naar een land als Marokko, maar als dat in de praktijk jaren vergt, ben je nog verder van huis.
Grootste gemeenten waarschuwen ook
Marcouch is de enige burgemeester niet, die vreest voor de gevolgen wanneer de in totaal 33 ex-jihadisten die hun nationaliteit zijn kwijtgeraakt ondergronds gaan. Ook de vier grote gemeenten - Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht - hebben hun zorgen geuit, aldus De Gelderlander. Ze vinden de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding aan hun zij, die wijst op het radicaliserende effect van de huidige slachting op de bevolking in Gaza.
Minister Dilan Yesilgöz heeft inmiddels een werkgroep in het leven geroepen om het vertrek van deze gedenaturaliseerde jihadisten te bespoedigen, het zogeheten Landelijk Afstemmingsoverleg Vertrek (LAOV). Of dat ook tot praktische resultaten leidt, moet nog maar worden afgewacht.
Betaalmuur
Marcouch houdt de voet op de bal en pleit daarom voor een concrete tussenoplossing komt. Geef die geflopte uitreizigers een tijdelijke verblijfsvergunning, dan kunnen ze werk zoeken of een uitkering aanvragen, en zo kan de overheid hen in de gaten houden. Daar kun je het mee eens zijn of juist helemaal niet, maar de redenering is helder en goed verdedigbaar.
De Gelderlander brengt het bericht echter als volgt onder de aandacht op X: "Arnhem telt straks zeven jihadisten zonder paspoort, Marcouch slaakt noodkreet: ‘Geef hen een tijdelijke verblijfsvergunning’." Alsof 'ie het zielig vindt voor die jihadisten! Vervolgens zit het stuk zelf, waar de lezer zich kan informeren hoe een en ander nou zit, achter een betaalmuur.
Verse brokken vlees
Spekkie voor de bekkies van de meute op Twitter natuurlijk: die schuimbekt naar hartelust dat Marcouch hiermee zijn ware kleuren laat zien en vast sympathiseert met deze jihadisten.
Het zijn echter niet alleen anoniempjes die Marcouch verdacht maken omdat deze zelf moslim en Marokkaan is, net als die gewezen jihadstrijders.
Ook Telegraaf-journalist Wierd Duk kan het niet nalaten dit balletje in te koppen. "Marcouch verbergt ‘t ook helemaal niet meer hè," twittert hij slinks naar bijna tweehonderdduizend volgers. Die mogen vervolgens zelf invullen wát Marcouch dan niet langer weet te verbergen.
Antisemitische trukendoos
Duk heeft het vermoedelijk zelf niet door, maar hij haalt hier een klassiek foefje uit, ontleend aan de antisemitische trukendoos: wanneer Joden niet assimileerden, bleek daaruit dat ze duidelijk niks gemeen hadden met christelijke Europeanen. Juist als ze echter wél assimileerden en op stoelen van belang terecht kwamen, dan waren ze bezig ze de instituties van de samenleving te infiltreren om deze van binnenuit te ontwrichten. Linksom of rechtsom, uiteindelijk staan Joden vijandig tegenover de Europese samenlevingen, zo is de antisemitische veronderstelling, en je kunt hen dus niet vertrouwen; al helemaal niet op invloedrijke posities in de journalistiek, wetenschap of politiek.
De Telegraafjournalist redeneert wat dat aangaat hetzelfde over moslims als 19e eeuwse antisemieten over Joden. Neem bijvoorbeeld eens wat hij medio 2019 optekent over de Leidse historica Nadia Bouras, omdat ze weigert het eigen nest te bevuilen en Duk regelmatig van kritiek voorziet. "Met de islamideoloog Bouras en co. valt niet te praten. Zij voeren een agenda uit: elke islamkritiek smoren, de instituties binnen dringen en ze overnemen."
Kortom, je kunt nog zo seculier leven, maar als moslim sta je blijvend onder verdenking tenzij je je eigen culturele achtergrond verloochent en hekelt. Zo wordt een mondige Marokkaans-Nederlandse academica die niet meegaat in de als islamkritiek verpakte xenofobie van Duk & co. in enen een 'islamideoloog', die een perfide 'agenda' uitvoert. Zogenaamd door Nederlandse instituties te infiltreren teneinde deze van binnenuit over te nemen.
Kop van jut
Wierd Duk is de enige niet die Marcouch wegzet als representant van een vijfde colonne: zelfbenoemd Twittercolumnist Sander Sassen, die populair schijnt te zijn geworden door progressieve tweeps zijn ellenlange hersenspinsels onder de neus te duwen, maakt het allemaal nog wat explicieter:
"Hardop zeggen waar je loyaliteit ligt zonder het uit te spreken, burgemeester @ahmedmarcouch doet het gewoon, schaamteloos, zonder enige gêne."
De suggestie is hier dat de loyaliteit van de burgemeester van Arnhem ligt bij die jihadisten, voor wie hij zogenaamd een lans zou breken. Hij is immers Marokkaans en moslim, en die kun je nooit helemaal vertrouwen.
Bange mannetjes
Eerder haalde de Arnhemse burgemeester zich de woede van de kliek der bange mannetjes op de hals omdat hij Edwin van Wagensveld de toegang tot de stad ontzegde.
Enkele weken daarvoor nog had de burgervader een lans gebroken voor Van Wagensvelds recht om een koran demonstratief te verbranden, maar dat was uitgelopen op een opstootje. Daarbij moest de politie hard optreden om Van Wagensveld te ontzetten. Marcouch maakte daarop een ommezwaai, vermoedelijk op aandringen van die politie. Van Wagensveld bracht met zijn provocaties de openbare orde in het geding. Hij kreeg een gebiedsverbod voor de stad Arnhem opgelegd.
"Marcouch handelt in geest van islamisten", schrijft Afshin Ellian daar vervolgens over in De Telegraaf. Een frame dat vervolgens weer wordt overgenomen door journalisten als Kleis Jager, die er op Twitter een sport van maakt mondige moslims de maat te nemen en te ontmaskeren als stiekeme ('woke') islamiseerders.
Geen stichtelijk preekje
Op dit punt zou ik natuurlijk kunnen opwerpen dat de media hun verantwoordelijkheid moeten nemen en moeten ophouden met het lonken naar lezers met smeuïge koppen en op sensatie gerichte verspreiding op social media. Je hoeft geen mediadeskundige te zijn om te kunnen voorspellen dat zo'n stichtelijk preekje geen zoden aan de dijk zet.
Media functioneren nu eenmaal zoals ze doen omdat dit loont. En sociale media hebben de beloning op hijgerigheid en tendentieuze berichtgeving vele male versterkt; zozeer zelfs dat ook berichten die op zich neutraal en informatief zijn heel eenvoudig een tendentieuze draai kunnen krijgen.
Boekstaven
Men kan dat betreuren, maar het valt niet te veranderen. Net zo goed als allerlei revolutionaire bewegingen vanaf de Vroegmoderne Tijd de massaproductie van pamfletten gebruikten voor hun doeleinden, en fascisten dankbaar gebruik maakten van de nieuwe techniek van de radio om de macht te verwerven, zo zijn sociale media vandaag de dag een speelbal in handen van de rancuneuze meute en hun manipulatoren.
Het is niet anders. Men kan het slechts boekstaven, in de hoop dat deze kwalijke ontwikkeling van het publieke debat niet zoals in voorgaande eeuwen volledig ontspoort.
Ahmed Marcouch, stadsdeelvoorzitter van Slotervaart in Amsterdam, heeft meermaals geuit voor welk beleid hij gaat: van ‘binnenuit’ wil hij de samenleving verbeteren. Met als aandachtspunten o.a. homo-emancipatie (de start van de gaypride in het stadsdeel ligt nog vers in het geheugen) en terugdringing van 