De markt deugt (niet)

Elk land krijgt de markt die het verdient, deugend of niet, betoogt Marcel Canoy in zijn column op Sociale Vraagstukken. Dingdong. In de linkerhoek bevindt zich de grote kampioen Adam Smith, bijgestaan door zijn charmante assistente Deirdre McCloskey. In de rechterhoek de vuige uitdager Bernard Mandeville, vergezeld door luid boegeroep van de linkse kerk. Het gevecht kan beginnen. Mandeville opent met een directe rechtse op de kin van Smith, die meteen gestrekt gaat. We hebben het niet over een bokswedstrijd, maar over een filosofische strijd waarin Bernard Mandeville met zijn uiterst provocerende fabel der bijen een lofzang op het eigenbelang hield. Handelen in het belang van anderen vond hij verdacht, ijdel of uiteindelijk te verklaren uit eigenbelang. Adam Smith was het fundamenteel met Mandeville oneens en bestreed hem in scherpe bewoordingen. Smith was een aanhanger van Aristoteles en geloofde dat mensen nastreven deugdelijk te zijn. Hij gunde Mandeville wel het punt dat veel (vooral economisch) handelen uit een welbegrepen eigenbelang ontstaat, maar dat impliceert in het woordenboek van Smith geen puur egoïsme, maar een balans tussen eigenbelang en het belang van anderen.

Quote du Jour | De gemakzucht van het liberalisme

De gemakzucht van het liberalisme is altijd zijn ‘free riders’-gedrag geweest. Het tamboereerde op de vrijheid, maar profiteerde stiekem van het gemeenschapsbesef dat het bij christelijke en sociale partijen ridiculiseerde. Het was het achterbakse zusje dat zich het air aanmat van de ‘grande dame’ met wereldlijke mores.

In een column voor Trouw laakt filosoof Ger Groot de hypocrisie van Edith Schippers en de VVD, waar enerzijds waarschuwingen over doorgeschoten individualisme en de uitholling van de gemeenschapszin door het verlies van collectieve religieuze waarden decennialang werden weggelachen; maar waar men anderzijds wel luid tamboereert op Leitkultur en Nederlandse waarden uit angst voor ‘de ander’: de moslims aan de stadspoorten.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Adam Smith is terug

Adam Smith (Foto: Flickr/surfstyle)

Het kapitalisme mag dan uit de mode lijken, volgens The New York Times is Adam Smith helemaal terug van weggeweest. Keynes and zijn apostel Paul Krugman worden reeds onder vuur genomen en de enige twijfelachtige eer die hen toekomt is dat de ‘Grote Recessie’ waarschijnlijk geen Grote Depressie wordt. Ondertussen zit de Amerikaanse staat opgescheept met een stuntelige verzameling halve staatsbedrijven en een torenhoge schuld. Maar, “Big Goverment heeft ons, wel degelijk, gered!” roept Krugman schamper.

Dan liever terug naar Smith. “Hij was geenszins zo doctrinair een pleitbezorger van de onbelemmerde vrije markt als velen van zijn twintigste-eeuwse aanhangers hem hebben voorgesteld,” beweert econoom Alan B. Krueger. “Hij erkende dat het menselijk beoordelingsvermogen niet onfeilbaar is.” De ‘onzichtbare hand’ die de markt behoort te sturen wordt in The Wealth of Nations welgeteld eenmaal genoemd. Smith geloofde wel degelijk dat er een rol voor de overheid was weggelegd om bijvoorbeeld minimumlonen te garanderen en excessen tegen te gaan. Waar Smith echter niet voor pleitte was een overheid die de markt als zodanig beheert. Dat is precies wat de Keynesianen van na de Tweede Wereldoorlog wel trachtten te bewerkstelligen: door de juiste samenstelling van overheidsuitgaven, regulering en de rentestand te vinden poogde zij de economie aan te sturen om een einde te maken aan werkeloosheid.

“Dit was hoogmoed,” geeft zelfs Krugman toe in zijn boek, The Return of Depression Economics and the Crisis of 2008. De statistische technocraten van Keynes dachten banen te kunnen creëren zonder de inflatie aan te wakkeren. Iedereen die de zeventiger jaren heeft meegemaakt weet wel beter.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Bernard Mandeville, een groot Nederlands denker

Titelpagina derde uitgave van Fable of the Bees (Foto: Wikimedia)

De afgelopen maanden is het kapitalisme zowel in financieel als in publicitair opzicht enigszins onder druk komen te staan. In Nederland vergeten veel mensen daarbij dat het kapitalisme als ideologie in laatste instantie een Nederlandse uitvinding is. De eerste openbaar verhandelde aandelen waren van onze eigen Vereenigde Oost-Indische Compagnie. Maar ook een belangrijk vroeg ideoloog, Bernard Mandeville (1670-1730) was een Nederlander. Een geboren Rotterdammer, medicijnen gestudeerd aan de Universiteit Leiden, en in het kielzog van Willem III naar Engeland vertrokken, alwaar hij een boek schreef met de titel ‘The Fable of the Bees’. Waar zijn voorbeeld Erasmus een boek schreef met de titel ‘De Lof der Zotheid’, zou dit boek ‘De Lof der Zonde’ kunnen heten. Adam Smith en zijn navolgers hebben er vooral een ding uit gedestilleerd: van consumptie wordt de maatschappij beter. Een dronkelap vernielt misschien zijn lever, maar de bierbrouwers worden rijk van hem. Op een macro-economisch niveau viel hij vooral het ‘mercantilisme’ aan, de filosofie waarbij staten proberen hun importen te minimaliseren, en hun exporten te maximaliseren. Mandeville draait het om: Hoe meer buitenlandse produkten wij kopen, hoe meer van onze produkten het buitenland kan kopen De boodschap: ‘Geld moet rollen.’ Het motto van de moderne maatschappij.

Maar Mandeville´s optiek is veel breder. Hij verklaart het bestaan van zonden, door van elke zonde die er is het niet altijd helemaal voor de hand liggende maatschappelijk nut aan te tonen. In zijn eigen tijd veroorzaakte het boek een schandaal, en ook nu heeft het boek niet veel fans. Echter, dit is ten onrechte. Uit het boek van Mandeville spreekt vooral een grote sympathie voor de mensheid. Mandeville ziet dat de mensen ijdel, zelfzuchtig, gulzig, en slecht zijn, en toont aan dat ook deze eigenschappen hun nut hebben. Mandeville verleent de mensheid absolutie. Wat hij uitdraagt is een ethisch en metaphysisch gedoogbeleid, en daarmee is hij opeens heel erg Nederlands.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Doneer voor ¡eXisto!, een boek over trans mannen in Colombia

Fotograaf Jasper Groen heeft jouw hulp nodig bij het maken van ¡eXisto! (“Ik besta!”). Voor dit project fotografeerde hij gedurende meerdere jaren Colombiaanse trans mannen en non-binaire personen. Deze twee groepen zijn veel minder zichtbaar dan trans vrouwen. Met dit boek wil hij hun bestaan onderstrepen.

De ruim dertig jongeren in ¡eXisto! kijken afwisselend trots, onzeker of strak in de camera. Het zijn indringende portretten die ook ontroeren. Naast de foto’s komen bovendien persoonlijke en vaak emotionele verhalen te staan, die door de jongeren zelf geschreven zijn. Zo wordt dit geen boek óver, maar mét en voor een belangrijk deel dóór trans personen.

Doe het veilig met NordVPN

Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.