Sinn Féin op winst in Ierland

ELDERS - Ierland gaat morgen naar de stembus

“I believe it is time for change.” Het is een veelgehoorde uitspraak van kandidaten in verkiezingscampagnes. Mary Lou McDonald (foto), de partijleider van de linkse, republikeinse Sinn Féin (SF), zou morgen wel eens gelijk kunnen krijgen met haar clichématige voorspelling van een breuk in de Ierse politieke verhoudingen. Ierland wordt al bijna een eeuw geregeerd door een van de twee met elkaar concurrerende centrum-rechtse partijen, Fine Geal (FG) van de huidige premier Leo Varadkar en Fianna Fáil (FF) van Micheál Martin. Varadkar nam vorige maand zelf het initiatief voor nieuwe verkiezingen na problemen in het parlement met twee van zijn ministers. Hij hoopte ongetwijfeld op winst en een steviger basis voor een nieuwe termijn. Zijn concurrent Martin staat er in de polls echter beter voor en kan nu misschien het stokje weer van hem overnemen. Maar de grote verrassing in deze verkiezingscampagne is de opkomst van Sinn Féin, ooit de politieke tak van het voormalige Ierse Republikeinse Leger (IRA), een partij die zowel in Ierland als de Noord-Ierland actief is. SF was vroeger de paria van de Ierse politiek en is nu Fine Gael in de polls voorbijgestreefd. Als de partij die positie zaterdag weet te verzilveren mag je dus echt wel spreken van verandering.

De populariteit van Sinn Féin heeft alles te maken met groeiende ontevredenheid bij de Ieren over de woningnood en tekorten in de publieke voorzieningen zoals ziekenhuizen. Alhoewel Ierland zich puur economisch heeft hersteld van de grote crisis in 2008 worden de gevolgen van de jarenlange bezuinigingspolitiek nog steeds gevoeld en dan vooral door de laagstbetaalden. De republikeinse SF heeft zich in de afgelopen jaren gemanifesteerd als een anti-bezuinigingspartij die veel meer geld wil uitgeven aan publieke voorzieningen dan de oude centrum-rechtse partijen. SF heeft bij progressief Ierland ook veel goodwill gekweekt in de campagnes voor het homohuwelijk en een liberale abortuswetgeving, maatregelen waartegen de conservatieven zich onder leiding van de katholieke geestelijkheid heftig maar tevergeefs hebben verzet. Tenslotte heeft een leiderschapswissel ook bijgedragen aan de groei van Sinn Féin. Gerry Adams, de man uit Belfast die door velen nog steeds geassocieerd wordt met het gewelddadige optreden van de IRA tijdens de Troubles in Noord-Ierland, is vervangen door de twintig jaar jongere Mary Lou McDonald uit Dublin.

Spoken uit het verleden

In de verkiezingscampagne ging het vooral om de woningnood, het aantal daklozen, de gezondheidszorg, de pensioenen en de kosten voor het dagelijkse levensonderhoud. Ook Sinn Féins’s McDonald zette in haar campagne binnenlandse sociale onderwerpen centraal. Ze viel foute verzekeringsmaatschappijen aan en deed mee aan een picketline van demonstrerende verpleegkundigen. Maar zeker nu SF in de lift zit ontkomt ze niet aan beschuldigingen uit het verleden waarin haar partij nauw verbonden was aan de IRA. Zoals een dertien jaar oude moord die de Noord-Ierse tak van de partij nog steeds in de schoenen wordt geschoven. De Noord-Ierse minister van Financiën Murphy van Sinn Féin maakte daarover opmerkingen die verkeerd vielen. Murphy maakte zijn excuses aan de ouders van de vermoorde man, maar het kwaad was al geschied: de kwestie wordt in de verkiezingscampagne in het zuiden gebruikt tegen SF.

Hoe groot Sin Féin ook wordt, voor de oude partijen Fine Gael en Fianna Fáil is een coalitie met deze partij onbespreekbaar vanwege het IRA-verleden. Minister van Buitenlandse Zaken Simon Coveney, de tweede man van FG, noemt de plannen van SF voor verhoging van de uitgaven voor publieke voorzieningen ‘onverantwoordelijk’. Ook het plan om binnen vijf jaar een referendum te houden over de eenheid van heel Ierland wordt door de zittende politici met klem afgewezen.

Lastige coalitievorming

Een regering zal naar alle waarschijnlijkheid niet zo makkelijk kunnen worden gevormd als in het verleden. Toen kon de grootste partij, afwisselend Fine Gael of Fianna Fáil, aangevuld met een kleinere partij, meestal vrij snel aan de bak. Huidig premier Leo Varadkar had het in 2016 al moeilijk met de vorming van zijn minderheidsregering waarvoor hij een gedoogpact moest sluiten met de oude vijand Fianna Fáil. Die partij heeft laten weten niets in voortzetting van de samenwerking tussen de oude concurrenten te zien. Maar als Martin met zijn FF dit keer de grootste wordt en niet wil regeren met SF zal het nog moeilijk worden een stabiele coalitie te vormen.

Brexit

De zittende premier Leo Varadkar (41), zoon van Indiase immigranten en de eerste homoseksuele premier van het land, is in het buitenland populairder dan thuis. Zijn inspanningen om een harde Brexit te voorkomen en de grens met Noord-Ierland open te houden worden door de  collega’s in de EU zeer gewaardeerd. In de verkiezingscampagne is de voorlopige uitkomst van de Brexit-onderhandelingen echter geen groot punt. Maar, zoals de Britse krant The Guardian zorgelijk constateert: there is plenty of unfinished Brexit business in Ireland, north and south. En aangezien er aan de overkant van de Ierse Zee ook nog grote onzekerheid heerst over de richting waarin toekomstige verhoudingen zich zouden moeten ontwikkelen mag men toch hopen dat Dublin na zaterdag een sterke en stabiele regering krijgt.