Overzicht

serie

Zomergasten 2023

Foto: daisy.images (cc)

Voorbeschouwingen en recensies van uitzendingen van VPRO Zomergasten 2023.


Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten | Alida Dors en de draaglijke zwaarte van het bestaan

, door

RECENSIE - Op 11 augustus van dit jaar, zo leerde de Volkskrant mij, bestond hiphop precies vijftig jaar. Op 3 juli van ditzelfde jaar, zo leerde Wikipedia mij, bestond Zomergasten precies 35 jaar. Hiphop is dus ongeveer precies 15 jaar ouder dan Zomergasten. Toch is de ‘invloedrijkste muziekstroming aller tijden’ (dixit Robert van Gijssel in eerder genoemde artikel van De Volkskrant) niet echt vaak aan bod gekomen in het invloedrijkste tv-programma van de Nederlandse zomer (dixit Max Molovich in deze zin). Ik heb aardig wat afleveringen gezien zo door de jaren heen, maar geen enkel fragment waarin hiphop een belangrijke rol speelde komt bij me op. (Wat natuurlijk ook iets over mijn geheugen zou kunnen zeggen, maar dat terzijde. Ik laat me graag bijpraten in de reactieruimte.)

Wat ik wil zeggen: goed dat Alida Dors te gast was in de laatste aflevering van Zomergasten om dit onrecht even recht te zetten. Dat deed ze niet alleen door fragmenten te laten zien waarin hiphop centraal stond, maar ook door over de cultuur te spreken die haar kijk op leven, werk en leiderschap heeft gevormd. Waardoor ze bijvoorbeeld nu als artistiek leider van Theater Rotterdam niet alleen op talent en ervaring vaart, maar vooral op de vraag wat iemand aan het geheel kan toevoegen. En dat je moet vieren wat er is, niet wat er niet is.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2023 met Theo en Alida

, door

In VPRO’s Zomergasten gaan we vanavond kijken en luisteren naar Alida Dors, theatermaker, choreograaf en directeur van Theater Rotterdam (TR). Een voorbeschouwing. Sargasso’s recensie van deze uitzending vindt u hier.

Theo Maasen moest “echt hard huilen bij de voorstelling The Story of Travis”. Een toneelstuk onder regie van Romana Vrede (de eerste Zomergast in 2018) en met choreografieën van Alida Dors. Theo Maasen is van plan haar te vragen:

(…) wat haar drijft en hoe ze het voor elkaar heeft gekregen om mij zo aan het janken te krijgen

Multi-talent

Alida Dors is een multi-talent. Op jonge leeftijd was ze goed met kunstschaatsen, thaiboksen en turnen. Ze heeft twee studies op zak (Fiscale Economie en  master Sociologie). Werkte als danseres bij uiteenlopende groepen en artiesten. Ze is medeoprichtster van hiphopdansschool Solid Ground Movement en begon haar eigen dansgezelschap BackBone.

Hiphop waarden

Nu is ze, naast choreografe, ook artistiek directeur van Theater Rotterdam. In al dat werk is hiphop de grondwaarde van haar werkpraktijk. Dat verklaarde ze in ‘De Staat van het theater’, de toespraak die ze in 2022 hield bij de opening van het Nederlands Theaterfestival:

Mijn bronnen komen uit de hiphop. Mijn dans- en theatertaal staan in die traditie, en mijn leiderschap is erdoor gevormd. Hiphop, waar iedereen welkom is die beweegt vanuit urgentie. Hiphop, waar kleuren, disciplines en generaties elkaar ontmoeten en versterken

Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten | Kamagurka en de grenzen van de ernst

, door

RECENSIE - ‘Concentratie trekt de aandacht’, zei Kamagurka (Luc Zeebroek voor de gemeente Oostende) in de vijfde aflevering van Zomergasten 2023. Hij analyseerde waarom het toch zo fijn was naar vier tekenaars te kijken die in het Franse tv-programma Du tac au tac omstebeurt een tekening maken en zo gezamenlijk een strip fabriceren. Niet lang daarna, we hadden net een scène uit Breaking Bad gezien waarin de vrouw van de hoofdpersoon diens leugen doorprikt, vroeg presentator Theo Maassen aan Kamagurka om een tekening te maken over een mannetje dat liegt. Kamagurka pakte zijn tekenpen erbij, tekende een grijnzend mannetje en begon na te denken. Even dacht ik dat het hem niet zou lukken. Dat de druk te groot was. Dat zijn innerlijke criticus zijn creatieve ik voor één keer in de weg zat. Dat hij de twijfel voor het eerst in zijn leven niet voor kon zijn en blokkeerde. Dat hij de rest van de avond zou nadenken over een grap die niet kwam.

De halve minuut denktijd die Kamagurka zichzelf toestond, waarin we in real time mochten toezien hoe de radertjes aan het draaien waren (en ik de angst had dat de boel vastliep) was de spannendste halve minuut van de hele avond. Waarmee ik de avond niet wens te diskwalificeren: ik heb bij tijd en wijle genoten. Van de anekdotes die Kamagurka vertelde, van zijn pogingen om zichzelf uit te leggen en van de fragmenten die hij had uitgekozen. Maar ik wil Kamagurka en Theo Maassen toch ook weer niet helemaal vrijuit laten gaan. Want soms kabbelde het gesprek wel erg rustig voort en was het anarchisme wel heel ver weg.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2023 met Theo en Kamagurka

, door

Vorige week leek Theo Maassen meer op zijn gemak met zijn gast, omdat ze een bepaald soort humor gemeenschappelijk leken te hebben. Bibi Dumon Tak zat ook wat losser in de uitzending dan de voorgaande gasten.

Humor is nu het bruggetje van de vorige Zomergast naar die van komende avond: cartoonist, theater- en televisiemaker en allround kunstenaar Kamagurka. Sterker nog: zowel Bibi Dumon Tak als Kamagurka hebben ‘iets’ met jagers. Kijk en zoek de overeenkomsten…

U ziet: waar Bibi Dumon Tak het nog bij een vervloeking liet (”Moge deze jager branden in de hel, zoveel jaren gelijk een wild zwijn haren heeft”, uit het schotschrift ‘In een groen knollenland’), gaat Kamagurka, a.k.a. Luc Zeebroek, een stapje verder.

Dat is nou net waar we Kamagurka vanavond over zullen horen:

Ik wil het ook hebben over grenzen. Over de grens van de grap, de mensen die die grens aftasten en er soms overheen gaan.

Zijn er grenzen aan grappenmakerij? Nee, stelt Kamagurka, er zijn alleen grenzen aan de ernst (NOS, 2018, n.a.v. de tentoonstelling ‘Kamagurkistan – Voorbij de grenzen van de ernst’, in het Noordbrabants Museum).

Het levensmotto van Kamagurka (Nieuwsblad.be, 2007):

Provocatie is mijn levensmotto. Ze is noodzakelijk om de waarheid aan het licht te brengen. Ik schilder, teken en beschrijf de mensen zoals ik ze zie.

Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten: Bibi Dumon Tak is inmiddels ergens

, door

RECENSIE - een gastbijdrage van (literair) journalist, redacteur en programmamaker Liliane Waanders (*-*)

Ze deed wat ze zich had voorgenomen: Bibi Dumon Tak gaf tijdens Zomergasten een stem aan de stemlozen, zoals ze dat ook in haar werk doet. Er kwamen kwetsbaren voorbij: koeien – daar schreef Bibi Dumon Tak drie boeken over, en toch is het niet haar lievelingsdier: ‘ik heb elke dag een ander lievelingsdier’ (Vedette, 2021); een baby’tje dat geen onbeschreven blad is, omdat het behalve het DNA van haar vader ook zijn strafblad erft (Justiça, 2004); een jeugdige delinquent die in een isoleercel belandt, omdat hij overstuur raakt als hij hoort waarvan hij beschuldigd wordt (geportretteerd in haar boek Rotjongens, 2007); elfjarigen die klassikaal in tranen uitbarsten als een van hen durft te vertellen dat hij stelselmatig gepest wordt (Klassen, 2020); kittens en katten in Istanbul en degenen voor wie het zorgen voor straatkatten een parallel leven is (Kedi, 2016); prooi waarop gejaagd wordt door mensen die de taal naar hun hand zetten om hun hobby te legitimeren (interviews met Olga Tokarczuk en Pauline de Bok), en uiteindelijk – Theo Maassen heeft dan al twee keer gehint op een verhaal dat gaat komen – blijkt ook Bibi Dumon Tak een roepende in de woestijn te zijn als het om haar overleden zus gaat en de neefjes die ze van haar ex-zwager nooit meer mag zien (Three Billboards Outside Ebbing, Missouri (2017) en Deux (2019).

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2023 met Theo en Bibi

, door

Bibi Dumon Tak, kinderboekenschrijfster en VPRO’s Zomergast van vanavond: “Ik heb nu eenmaal een mening over de dingen, en Theo Maassen ook, dus verwacht ik dat er in mijn aflevering wel enige reuring zal zijn. Wat prima is” (uit interview met Humo).

Tot nu toe gaf Theo Maassen weinig aanleiding tot reuring in zijn Zomergastenprogramma’s. Of het moet dat ene rimpeltje zijn geweest in het gesprek met Khadija Arib. In een poging een beetje vuur aan haar schenen te leggen, gaf hij al gauw de moed op toen hij ‘kritisch doorvroeg’ naar haar eigen aandeel in de ‘dolkstoot-affaire’. Khadija Arib liet zich niet kennen en Theo Maassen legde zich daar met een schamper lachje toch gedwee bij neer.

Ik denk niet dat het vanavond tot enige reuring tussen Theo en Bibi zal komen. Op VPRO’s Zomergastenpagina heeft Theo zijn  liefde voor haar werk al verklaard:

Toen ik werk van haar ging lezen was ik onmiddellijk verkocht. Haar boeken zijn zo gevoelig, zo grappig ook en leerzaam. Wat een lucide ideeën ook, zoals dieren die spreekbeurten voor andere dieren houden

Van dieren en mensen

Bibi Dumon Tak is vooral bekend om haar non-fictie kinderboeken over dieren. In 25 van al haar 32 uitgebrachte werken spelen dieren op een of andere manier een rol. (lijst Wikipedia is niet up-to–date: het in februari uitgegeven ‘Heel Keverburg kookt’ ontbreekt).

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2023 met Theo en Khadija

, door

Theo Maassen “wil weten wie zij is en hoe het met haar gaat na alles wat er is gebeurd”. Hij heeft het over Khadija Arib, zijn Zomergast van vanavond. Zij wil het vanavond onder andere hebben “over de ‘gevestigde orde in Nederland en hoe het is om daarmee te maken te krijgen”.

Dat komt mooi uit. ‘Na alles wat er is gebeurd’ gaat natuurlijk over ‘de dolkstoot’. In anonieme klachten werd ze beschuldigd van machtsmisbruik en zou daarmee een onveilige werksfeer hebben veroorzaakt voor de ambtenaren die de Tweede Kamer ondersteunen. Nog voor het haar persoonlijk werd meegedeeld dat hier een onderzoek zou worden ingesteld, lekte het uit naar de pers.

Khadija Arib besloot haar Kamerlidmaatschap vaarwel te zeggen.

Ik ben veel gewend, maar de (anonieme) dolkstoten van de laatste dagen, hebben er toe geleid dat ik niet langer wens aan te blijven als Kamerlid. Ik ben bereid veel te verdragen, maar ieder mens heeft zijn  grens. Het betreft hier aanvallen op mijn waardigheid

Hoe het is om met de ‘gevestigde orde’ te maken te krijgen, zou zomaar kunnen slaan op dezelfde kwestie. Toen ze in 2016 Kamervoorzitter werd ze geacht een motie van de Kamer uit te voeren om de ambtelijke diensten van de Tweede Kamer te moderniseren. In dat proces zijn blijkbaar menig harde woorden gevallen, een vete tussen ambtelijke top en Arib tot gevolg.

Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten: op zoek naar de ziel van Hoyte van Hoytema

, door

RECENSIE - ‘Je moet filmen zoals een kat op een tafel springt: met precies genoeg moeite’, zei Robby Müller ooit, cameraman van onder andere Paris Texas, Breaking the Waves en Dead Man. Müller was een soort mentor van Hoyte van Hoytema, de tweede Zomergast van presentator Theo Maassen. Dat deze uitspraak Hoyte uit het hart is gegrepen, zou je niet zeggen als je denkt aan de spierballencinema van Interstellar, Spectre en Tenet, films waarbij Hoytema achter de camera zat. Maar toch, als je ‘m drie uur lang hoort praten over zijn vak, kun je niet anders dan hem op z’n woord geloven. Kennelijk kun je een krachttoer als Tenet, die zich voor een groot (en vrij onnavolgbaar) deel achterstevoren afspeelt, voor een groot deel op gevoel filmen, zonder storyboard.

Al sinds zijn veertiende, gegrepen door de magnetische sfeer van bijvoorbeeld Miami Vice (waaruit we een scène zien als eerste fragment) wist Hoyte dat hij iets met film wilde doen. Tot tweemaal toe werd hij afgewezen door de Nederlandse filmacademie (op welke gronden komen we helaas niet te weten). De filmacademie in Polen (dezelfde waar Roman Polanski en Kristov Kieslowski op hadden gezeten), wilde hem wel hebben. Daar maakte hij kennis met Tarkovski (diens Zerkalo was een belangrijke inspiratiebron voor Interstellar – iets waaraan wat mij betreft ook wel wat meer woorden vuil gemaakt hadden mogen worden) en werd zijn liefde voor techniek en geknutsel verder aangewakkerd. Hij heeft de school niet afgemaakt. Zonder diploma maar overtuigd van zijn eigen kunnen ging hij terug naar Nederland, in de verwachting met luid gejuich ontvangen te worden. Maar dat bleek niet zo te zijn: niemand zat te wachten op de net niet aan de Poolse filmacademie afgestudeerde cameraman Hoyte van Hoytema. Hij schreef talloze brieven, maar kreeg zelden reactie.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2023 met Theo en Hoyte

, door

Zomergasten vorige week: De kop ging er af met een nieuwe eindredacteur, nieuw decor en nieuwe presentator. Overwegend positieve kritieken, vooral over Theo Maassen. En helaas wat tegenvallende kijkcijfers.

Nu is VPRO’s Zomergasten niet bedoeld om kijkcijferkanon te zijn. Omdat dat in de zomervakantie ook niet kan. Veel mensen nemen in deze tijden ook vakantie van de televisie. Alleen een verregende zomervakantie kan de cijfers wat hoger doen uitvallen.

Dagblad Trouw vogelde vorig jaar uit dat het programma de laatste tien jaar de kijkcijfers zag teruglopen. Van gemiddeld 650.000 in 2011, naar 420.000 in 2021.  Het gemiddeld aantal kijkers tussen 2002 en 2022 is 531.000.

Wij keken naar de cijfers van de laatste acht seizoenen en jawel, het gemiddelde blijft dalen: 473.021. Met een kijkcijferscore van 493.000 deed de eerste uitzending met Theo Maassen het dus iets beter.

Debutanten

Geen slecht Zomergastendebuut, maar niet zo goed als het debuut van Wilfried de Jong, bij wie Theo Maassen ooit Zomergast was en van wie hij ‘24 uur met…’ overnam. De kijkcijfers per debuut van de Zomergasten presentatoren (voor zover we konden achterhalen:

Wanneer Presentator Gast Cijfers 25-jul-10 Jelle Brandt Corstius Jan Marijnissen 837.000 28-jul-13 Wilfried de Jong Hans Teeuwen 812.000 22-jul-12 Jan Leyers Henny Vrienten 603.000 23-jul-17 Jeanine Abbring Rosanne Hertzberger 549.000 27-jul-08 Bas Heijne Ronald Plasterk 542.000 30-jul-06 Joris Luyendijk Jeltje van Nieuwenhoven 509.000 23-jul-23 Theo Maassen Thomas Hertog 493.000 31-jul-16 Thomas Erdbrink Dyab Abou Jahjah 484.000 26-jul-09 Magriet van der Linden Viktor en Rolf 407.000
Foto: daisy.images (cc)

Recensie Zomergasten: het kosmisch humanisme van Thomas Hertog

, door

RECENSIE - ‘We zijn alleen in het universum’, zei kosmoloog en theoretisch natuurkundige Thomas Hertog ergens halverwege deze eerste aflevering van Zomergasten 2023. Precies op dat moment besloot de regie om hem en interviewer Theo Maassen van de grootste mogelijke afstand te laten zien. Daar zaten ze, alleen in de immense ruimte die het nieuwe decor vormt van Zomergasten. Het dak van de camper omgeven door water is ingeruild voor een gigantische loods met projecties die je het gevoel geven dat ze in een gigantische zeecontainer zitten. 

Was deze perfecte timing toeval of wist de regie dat Thomas Hertog dit ging zeggen? Of hadden we én te maken met toeval én met een scherpe geest achter de knoppen die op het juiste moment de juiste beslissing nam? Het laatste natuurlijk. De natuurkundige wetten werden hier zodanig gekneed dat vorm en inhoud naadloos samen smolten alsof het nooit anders had kunnen zijn.

Een paradoxaal avondje
Nadat het heelal even in volstrekte harmonie was, ging alles gewoon weer verder in chaos, op hetzelfde duizelingwekkende tempo. Alhoewel, misschien was dat wel schijn, want ook in de opbouw zat het eigenlijk wel goed met de timing. Het begon wat taai, maar Hertogs ingewikkelde verhaal, dat zichzelf voortdurend in de eigen staart beet, werd helder uit de doeken gedaan. En bleef tegelijkertijd onbegrijpelijk. Althans, voor mij. En voor Theo Maassen volgens mij ook.

Foto: daisy.images (cc)

Zomergasten 2023 met Theo en Thomas

, door

De VPRO ontvangt weer zes Zomergasten. Met een nieuwe gastheer / presentator: Theo Maassen.

Waarom heb jij hier ja op gezegd, toen je werd gevraagd?
Theo Maassen: ‘Nou, gevraagd… Ik heb mezelf nogal opgedrongen.’

Oh wacht, zo begon het interview met Theo Maassen, tien jaar geleden, vlak voor hij zijn ‘24 uur met…’ ging presenteren. Daar zag hij wel een mooie toekomst in :

Ik wil dit heel graag, ik wil hier góed in worden en ik hoop ook echt dat ik dit tien jaar kan blijven doen.

Hij wist wel wat voor gasten hij in  het programma wilde.

Heb je een verlanglijstje?
‘Ik zou graag een kok willen, een schrijver, en een humorist zoals Gummbah of Kamagurka. Uitblinkers. En politici. Rita Verdonk! Er moet ook een zekere urgentie zijn. Bij Ali B bijvoorbeeld is het dat hij zo’n fenomeen is.

Het werden drie jaren. Zijn verlanglijstje werd redelijk gehonoreerd. Ali B. in de eerste aflevering, twee schrijvers, twee en een halve humorist en een politicus waren te gast. Die politicus was Fred Teeven, een variant van Rita Verdonk, dus verlanglijstje vervuld.
Kamagurka ontbrak, maar dat wordt in de vijfde uitzending van Zomergasten 2023 goed gemaakt.