serie

Op weg naar Duurzaamheid

In onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkent SargassoredacteurJohanna oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera.


Foto: daisy.images (cc)

2013 Jaar van de Patrijs

ACHTERGROND - Het gaat niet goed met de patrijs, van oudsher een icoon van ons agrarisch landschap. Reden voor Sovon en Vogelbescherming om 2013 uit te roepen tot Jaar van de Patrijs.

De patrijs was altijd een kenmerkende soort van het Nederlandse platteland, maar inmiddels staat hij op het punt te verdwijnen uit ons land. In het noorden, midden en westen van ons land heeft hij grotendeels het veld geruimd. In vergelijking met 1960 is er nu nog maar vijf procent over van het toenmalige aantal patrijzen.

Als je kijkt wat het ideale patrijsgebied is en je legt dat naast ons huidige agrarische landschap, dan snap je gelijk hoe dat komt. patrijs flickr cc FritsMDe patrijs is een standvogel die leeft in open agrarisch gebied, heidevelden en hoogvenen. Hij heeft zich heel goed aangepast aan het leven in een klein agrarisch landschap. Je vindt hem dan ook vooral in akkerland waar nog onkruiden groeien, in weiden met hagen, op dijken die met bloemen begroeid zijn, vooral als dat ook nog eens wordt afgewisseld met slootranden en houtwallen. Hij eet zowel plantaardig als dierlijk voedsel. Zijn nest maakt hij op de grond, in een dichte begroeiing.

Dat oude agrarische landschap komt echter steeds minder voor. De schaalvergroting in onze landbouw heeft het agrarisch landschap drastisch veranderd, met grote gevolgen voor de patrijs. Ruige plekken zijn er nauwelijks meer. Het gebruik van insecticiden zorgt ervoor dat de patrijs steeds moeilijker aan zijn voedsel kan komen: akkeronkruiden en insecten. De grootschalige maai- en oogstmethoden zijn desastreus voor de nesten op het akkerland en de jongen liggen na de oogst voor het oprapen voor de haviken en vossen.

Foto: daisy.images (cc)

Greenpeace strijdt voor schone spijkerbroeken

ACHTERGROND - De meeste winkels beginnen weer aan de zoveelste uitverkoop van het jaar. Voor een schijntje koop je tassen vol kleding, die doorgaans met nogal wat impact op het milieu geproduceerd wordt. Gelukkig gaven een aantal grote merken afgelopen jaar aan hun vervuilende productielijnen te willen opschonen. 

Greenpeace mag misschien bekend staan om rubberen bootjes naast grote schepen die op walvissen jagen, of om  het blokkeren van treinen die kernafval vervoeren, ze hebben ook acties die wat dichter bij de leefwereld van mensen blijven. Bijvoorbeeld het project ‘Detox my Fashion’, waarmee de groene strijders de mode-industrie wil bewegen milieuvriendelijker te produceren.

Eerder in 2012 gingen modeketens Mango, Zara en Esprit al om. Recent gaf ook Levi Strauss & Co (pdf) aan dat ze zich willen inspannen om voor 2020 alle gevaarlijke chemicaliën uit hun productieproces te weren.

Daarmee is de actie van Greenpeace al aardig succesvol. Bovengenoemde modeketens zijn groot. Zara bijvoorbeeld heeft 1830 winkels wereldwijd en haalde in 2011 een omzet van bijna negen miljoen euro (overigens hebben andere merken van moederbedrijf Inditex als Pull&Bear, Bershka of Massimo Dutti zich niet vastgelegd op schonere productieprocessen). Esprit haalt met ruim 1000 winkels meer dan drie miljoen euro omzet. In elke grote winkelstraat kom je deze namen tegen, en elk vijftienjarig meisje heeft er iets van in haar kast hangen.

Foto: daisy.images (cc)

Landfill Harmonic

Maestro Luis Szarán laat met het ‘Landfill Harmonic’ orkest zien hoe je afval kunt transformeren tot onderwijsinstrument dat verschil maakt in het leven van mensen.

Vandaag aandacht voor een bijzonder project. In Paraguay leeft bijna 35 procent van de bevolking onder de armoedegrens. Maestro Luis Szarán is  een man met een missie. In zijn vrije tijd trekt hij met zijn organisatie Sonidos de la Tierra door het land om muziekles te geven aan kinderen in de arme wijken. Szarán ziet muziek als instrument voor sociale transformatie. Maar hoe kom je aan een muziekinstrument als je nauwelijks geld hebt om te eten?

Szarán: ‘Despite living under dire circumstances, if a person has initiative and is creative, even trash can become an educational tool that could change someone’s life and the lives of others. (…) We believe we are conveying a dream when we play with the recycled instruments. Playing melodies made out of trash that move people’s hearts and turn the key that unlocks the deepest feelings in children and young kids that begin to re-evaluate their own lives in which they have it all.’

[kliktv nr=1]
Foto: daisy.images (cc)

Duurzaam renoveren

ACHTERGROND - Veel van onze oudere woningen zijn niet bepaald energiezuinig. Willen we bestaande gebouwen bruikbaar en veilig houden, dan zijn investeringen in onder meer energiebesparing belangrijk. Een voorbeeld van geslaagd duurzaam renoveren: De Koningsvrouwen van Landlust.

De vraag naar nieuwe woningen neemt af. Tegelijkertijd neemt de waardering voor bestaande architectuur en leefomgeving toe. Vroeger dachten we vooral aan slopen en nieuwbouw, maar tegenwoordig is er veel meer aandacht voor renovatie en herbestemming.

Veel van onze oudere woningen zijn echter niet bepaald energiezuinig. Een woning die voor 1984 gebouwd is en die nog niet verbeterd is, valt vanwege de toen geldende bouwnormen automatisch in de onzuinigste energieklassen. Eind 2010 was de helft van onze huurwoningen voorzien van een energielabel. Uit de CBS-cijfers blijkt dat ongeveer dertig procent, een half miljoen woningen, in de drie onzuinigste energieklassen valt.

Forse uitdaging

Willen we al die bestaande gebouwen bruikbaar en veilig houden, dan zijn forse investeringen nodig, onder meer op het gebied van energiebesparing.

Zo staat de Amsterdamse woningstichting Eigen Haard voor de opgave om 32.000 portiekwoningen in de sociale sector duurzaam te herontwikkelen. Daaronder bevinden zich honderden monumenten. Een belangrijk speerpunt daarbij is energiereductie. Daardoor wordt minder CO2 uitgestoten en worden de energielasten niet onbetaalbaar voor de verhuurders. Bovendien is wonen in een goed geïsoleerd huis veel comfortabeler.

Foto: daisy.images (cc)

Duurzame economie

DOCUMENTAIRE - In onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: een duurzame economie als alternatief voor onze huidige op groei gebaseerde economie.

Vaak zien we economische groei als graadmeter voor succes. Maar inmiddels kampen we met een wereldwijde economische crisis. Tegelijk wordt de milieuschade die we met onze economieën aanrichten ook steeds zichtbaarder. Voor een groeiende tegenbeweging is dat reden om te zoeken naar alternatieve economische modellen.

Nieuwe economie

We moeten de groei inperken willen we catastrofale milieuschade voorkomen, stelt Andrew Simms van de New Economics Foundation. Hij pleit voor een no-growth economy die succes niet alleen definieert in termen van winst, daarbij verwijzend naar Robert Kennedy die ten tijde van zijn run op het Amerikaanse presidentschap zei dat het bruto nationaal product : ‘alles meet… behalve dat wat ons leven waardevol maakt.’

Wetenschapper en auteur Carlota Perez wil tot groene groei komen door een groene technologiesector te ontwikkelen. Een overheid die innovatie stimuleert en een groene levensstijl bevordert, is de sleutel voor duurzame groei en milieubescherming.

Genoeg voedsel voor iedereen

We moeten wel blijven groeien willen we de hele wereldbevolking te eten kunnen geven, zeggen velen. Maar anderen zeggen dat er nu ook al genoeg voedsel wordt geproduceerd, we moeten het alleen beter managen. Zij wijzen op de grote hoeveelheden afval die ontwikkelde landen produceren. Zij stellen dat we een einde kunnen maken aan de ondervoeding van één miljard wereldburgers met minder dan een kwart van het voedsel dat we in de VS en Europa weggooien.

Foto: daisy.images (cc)

Stadslandbouw

ACHTERGROND, DOCUMENTAIRE - In onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: stadslandbouw in Detroit en Nederland.

In het verleden was Detroit een florerende industriestad, wereldleider in de auto-industrie. De bevolking groeide navenant. De auto-industrie trok echter weg, gevolgd door meer dan de helft van de bewoners. De stad raakte in verval, foto’s hier. Nu ligt meer dan 100 vierkante kilometer land braak en zijn 40 duizend huizen verlaten.

Revitaliseren en lokale gemeenschap versterken

De laatste jaren leeft de stad echter weer op. Zij ontwikkelt zich tot innovatief centrum voor stadslandbouw. Deze aflevering van Earthrise laat daarvan een aantal prachtige voorbeelden zien. Zakenman Gary Wozniak bijvoorbeeld wil met zijn RecoveryPark Detroit revitaliseren. Innovatieve projecten scheppen niet alleen banen, maar komen ook de inwoners en de gemeenschap ten goede. In het centrum van Detroit zet hij een groot landbouwproject op, te beginnen met een visboerderij die 2300 ton tilapia per jaar gaat kweken.

Andere initiatieven zijn wellicht minder zakelijk en groot, maar wel rechtstreeks aan de buurt ontsproten. Mark Covington probeert zijn wegkwijnende buurt aan Georgia Street nieuw leven in te blazen. Nu bijna de helft van de inwoners onder de armoedegrens leeft, ruimt Covington zijn buurt op. Hij legde een gemeenschapstuin aan die de buurtbewoners van gratis organisch voedsel voorziet. De buurt is blij en trekt zelfs weer nieuwe bewoners aan.

Foto: daisy.images (cc)

Duurzaam bouwen met hennep

DOCUMENTAIRE - In onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: walvishaaien die levend meer waard zijn dan dood, hennep als bouwmateriaal en een theatermaker die iets wil doen aan de Libanese afvalberg.

De walvishaai is een van de grootste vissen in de oceaan, die zich vooral voedt met plankton. Vanwege zijn vlees wordt hij bejaagd. In de hoogtijdagen in de jaren negentig bracht een kilo gedroogd vinvlees wel 800 dollar op. Omdat het aantal walvishaaien door de jacht sterk terugliep is namen de Filippijnen onder druk van milieuorganisaties in 1998 uiteindelijk een wet aan die de jacht op walvishaaien verbood.

Langzamerhand ontstaat er een nieuw besef: de walvishaai brengt levend meer op dan dood. Samen met het Wereldnatuurfonds en het VN-ontwikkelingsprogramma (UNDP) zette de lokale overheid een programma op waarin ecotoerisme en natuurbescherming hand in hand gaan. Daardoor heeft de lokale bevolking een duurzaam inkomen en wordt de walvishaai beschermd. Inmiddels is Donsol uitgegroeid tot een populaire bestemming voor walvishaai toerisme.

[kliktv nr=1]

Duurzaam bouwen met hennep

Hennep staat van oudsher niet alleen bekend als genotsmiddel, maar ook als nijverheidsgewas. Al in de Middeleeuwen maakte men er touw, kleding en windkeringen van. Een recente toepassing is het gebruik als duurzaam bouwmateriaal.

Foto: daisy.images (cc)

Vis in overvloed

DOCUMENTAIRE - In onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: aquaponics, herstel van de koraalriffen op Haïti en vergroening van India.

In 2050 is de wereldbevolking met twee miljard mensen gegroeid. Dat betekent meer vraag naar vlees en vis. Maar volgens wetenschappers zijn de oceanen tegen 2050 leeggevist. We moeten dus op zoek naar alternatieven. Aquaponics is zo’n alternatief, een gesloten systeem waarin vis en groentes in symbiose gekweekt worden.

In het Amerikaanse Milwaukee kweekt oud-basketballer Will Allen op zijn stadsboerderij Growing Power groenten, sla en vis. Binnen het gesloten systeem worden de planten bemest met het afvalwater van de vissen en zuiveren de planten het water voor de vissen. Vervuiling en kunstmest blijven achterwege, er is veel minder water nodig dan op traditionele boerderijen. Goed voorbeeld doet goed volgen, dachten ze bij de Sweetwater Organic Community Farm in Tampa, die groentes en tilapia levert aan winkels en restaurants in de omgeving.

Growing Power traint jaarlijks honderden vrijwilligers van over de hele wereld in de toepassing van Aquaponics. Dichter bij huis zet het Zeeuwse Aquaponics Europe Nederland op de kaart als innoverende denktank voor Noord-Europa.

Foto: daisy.images (cc)

Duurzame visserij

DOCUMENTAIRE - In onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: duurzame paling, een Australische boer die zijn grond teruggeeft aan de natuur en een zeereservaat voor de kust van Schotland.

Een paling begint zijn leven in de Noordamerikaanse Sargasso Zee en komt vervolgens op de Golfstroom terecht in Europese wateren, waar hij het grootste deel van zijn leven doorbrengt. Na een periode van soms wel twintig jaar zwemt hij terug naar de Sargasso Zee, een afstand van zo’n 6500 kilometer, om zich voort te planten. In de Britse wateren is in de afgelopen dertig jaar de palingpopulatie geslonken met 95 procent en in de rest van Europa is het niet veel beter. De oorzaken zijn zoals wel vaker: overbevissing, verlies van leefgebied en de obstakels die wij aanleggen in de rivieren.

Steeds meer dringt het besef door dat natuurbeschermers en vissers zullen moeten samenwerken willen we de paling laten overleven.

Onder de vlag van de Sustainable Eel Group neemt men met steun van onder meer de EU verschillende initiatieven, zoals het aanleggen van palingtrappen en kweekprogramma’s. Twee jaar geleden introduceerde de groep de Richtlijn voor Duurzame Paling.

Foto: daisy.images (cc)

Bouwen voor de toekomst

Op weg naar duurzaamheidIn onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: futuristische aardeschepen in de woestijn van Nieuw-Mexico en nieuw leven in het Aralmeer.

‘Aardeschepen’

Het is een verzameling nogal ongewone gebouwen, de earthships in de woestijn van Nieuw-Mexico. Duurzame, zelfvoorzienende gebouwen, gemaakt van kringloop- en natuurlijke materialen, niet aangesloten op bestaande netwerken voor elektriciteit en water. Ze zijn het werk van de radicale architect Mike Reynolds, een man met een missie: aantonen dat écht groen ontwerpen kan.

Centraal in zijn ontwerp staat het concept thermische massa: de muren worden gebouwd van oude autobanden die met grond gevuld worden. Daardoor is het mogelijk de temperatuur te beheersen: de muren houden de huizen koel in de zomer en warm in de winter. Zon en wind leveren de energie, water wordt vier keer gebruikt en gefilterd door planten. Elk huis verbouwt zijn eigen voedsel. Het ideale aardeschip is volledig koolstofneutraal.

De basisuitvoering van zo’n aardeschip is aardbevingsbestendig, kan in een mum van tijd gebouwd worden met lokaal afvalmateriaal, voor zo’n 4000 dollar. Reynolds’ team bouwt op verzoek ook huizen in rampgebieden, bijvoorbeeld op de Andaman Eilanden na de tsunami in 2004 en op Haïti na de aardbeving in 2010. Al bouwend leert hij de lokale bevolking de vaardigheden aan om zelf dit soort huizen te bouwen.

Foto: daisy.images (cc)

Een tweede leven

Op weg naar duurzaamheidIn onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: windmolens uit schroot, brandstof uit plastic en een botanische tuin op een oude tinmijn.

Mini-windmolens in Kenia

Ik kan het me nauwelijks nog voorstellen: dat je kilometers moet reizen om de batterijen van je telefoon op te laden. In Kenia is dat echter heel normaal. Minder dan twintig procent van de bevolking is er aangesloten op het elektriciteitsnet. Dertig miljoen vooral op het platteland levende Kenianen gebruiken noodgedwongen diesel, kerosine en batterijen als alternatief. Een erg dure oplossing, een die nogal schadelijk is voor de gezondheid en het milieu bovendien.

Maar soms kun je met weinig geld en veel inventiviteit het leven op redelijk eenvoudige wijze wat veraangenamen. Dat althans laat de lokale sociale onderneming access:energy zien. Zij ontworpen een mini-windmolentje dat gebouwd wordt met materialen die je op de schroothoop kunt vinden en makkelijk kunt installeren. Het resultaat is schone en goedkope energie, genoeg om een lampje te branden of je telefoon op te laden. Meer hebben de meeste mensen ook niet nodig. Wie energie nodig heeft, gaat gewoon even langs bij de winkel. Net zoals we hier belwinkels hebben voor mensen zonder telefoon.

Foto: daisy.images (cc)

CO2: van emissiegas tot grondstof

Op weg naar duurzaamheidIn onze rubriek Op weg naar duurzaamheid verkennen we oplossingen voor milieuvraagstukken naar aanleiding van de documentaireserie Earthrise van Al Jazeera. Deze week: groen goud, waarom Belize sleepnetten verbood en een epische reis om de wereld op zonne-energie.

Groen goud

Schone elektriciteit kunnen we produceren met nieuwe technieken als zonnepanelen en windmolens. Maar een duurzaam alternatief voor olie vinden, waar veel transport afhankelijk van is, is een stuk lastiger. De eerste generaties brandstoffen oogsten veel kritiek: de omvangrijke plantages voor sojabonen en oliepalmen dragen bij aan de ontbossing en gaan ten koste van het landbouwareaal.

In het Spaanse Alicante laat Bio Fuel Systems daarom haar oog vallen op algen om groene olie te produceren. Algen groeien extreem snel, ze verdubbelen hun massa meerdere malen per dag. In de testomgeving in Alicante levert de naastgelegen cementfabriek de grondstof: CO2-uitstoot.

Het bedrijf stelt dat het met deze techniek tot 400 keer meer olie kan produceren dan met de traditionele biobrandstoffen gebruikelijk is. Het groene goud heeft dezelfde kenmerken als ruwe olie, met één belangrijk verschil: de algenfabrieken staan naast fabrieken die veel CO2 uitstoten. Het groene goud is daarmee feitelijk koolstofnegatief. Inmiddels bouwt men een commerciële productie-omgeving van 600 hectare.

Volgende