Kunst op zondag Archives - Pagina 10 van 56

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Europa en de stier

20 februari 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

De wereld gaat aan understatements ten onder en dit is er een van:

‘Europa en de stier’ is een geliefd thema in de schilderkunst en de beeldhouwkunst.

Het staat bij Wikipedia en menig ander platform zo beschreven. Het verhaalt van een viespeuk die zich oppermachtig waant. Vermomt als stier verleidt hij een jonge vrouw. Ze gaat er in mee en net als ze denkt een gezellig ritje op zijn rug te maken, snelt het beest er vandoor.

Dwars door zee. Bang om te verdrinken klampt de deerne zich dan maar vast aan het ondier. De stier neemt haar mee naar Kreta, overweldigt haar en schopt haar zwanger. De een noemt het ‘Europa en de stier’, een ander betitelt het als ‘De ontvoering van Europa’. Maar het is niets meer en minder dan ‘De verkrachting van Europa’.

En dat staat dan ook nog door heel Nederland!

In Hilversum: Ek van Zanten (1933 – ) – Europa en de stier (1961)

In Deventer: Pieter d’Hont (1917 – 1997) – Europa en de Stier (1963)

In Utrecht: Gerard van der Leeden (1935 – ) – Europa op de stier (1973)

In De Bilt: Jits Bakker (1937 – 2014) – Europa en de Stier (1998)

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Ballade van het déjà vu

13 februari 2022 , 08:00 , door M&M

Ballade van het déjà vu

Je was hier al een keer geweest.
Je hebt dit al ‘ns eerder gezien.
Je weet al wat ze zullen zeggen.
Je weet al wat er komen gaat.

Wie of wat trekt er hier aan welke touwtjes?
Je knikt na weer iets wat je al wist.
Je knikt: dat had je al verwacht.
En dat je dit al wist, dat brengt je uit balans.

Je hebt een gesprek, maar het is
alsof je midden in een echo zit.
Je ziet het nu ineens ook niet zo scherp.
Wat was ook alweer de vraag?
Want het antwoord dat wist je immers al.

Je voelde je licht, de tijd ging tergend traag.
Je houdt je adem in om dit niet te verstoren.
Het is alsof een afgesproken script wordt uitgevoerd.
De tijd, je wist het, die komt je tegemoet.
Je was moe, je kon gerust je ogen sluiten.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Rhinoceros

6 februari 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

Alle mensen worden neushoorns. Het had het slotkoor kunnen zijn van een magistraal meesterwerk dat de teloorgang van de mensheid bezingt. Deze evolutionaire ontwikkeling is echter bekend van het toneelstuk Rhinoceros (1959), geschreven door Eugène Ionesco (1909 – 1994).

In een Frans dorpje veranderen de inwoners in neushoorns. Uiteindelijk blijft alleen de wat slome en alcoholistische Bérenger als enige niet getransformeerde mens over. Dat vindt hij toch wel erg eenzaam en wil alsnog een neushoorn worden om zich bij de kudde te voegen. Het lukt hem maar niet. Dan besluit hij te blijven wie hij is: “Ik capituleer niet!”

Deze bizarre klucht wordt gezien als een metafoor voor de volgzaamheid van mensen waarmee fascisme heeft kunnen bloeien. Het kan ook worden gelezen als een ode aan mensen die niet in clichés, stereotypen en conservatieve rolpatronen willen blijven hangen.

Waar in de hedendaagse werkelijkheid er mensen zijn die figuurlijk in quasi fascistoïde beesten veranderen, zijn de neushoorns figuurlijk gesproken het haasje. De rhinoceros staat in de top tien bedreigde diersoorten. Juist vanwege de ivoren neushoorn.

Blijkbaar mist de rhinoceros het aanpassingsvermogen dat de Afrikaanse olifant wel heeft. Evolutiebiologen schreven in Science over hun ontdekking dat steeds meer vrouwtjesolifanten zonder slagtanden geboren worden. Conclusie: de soort heeft zich in korte tijd aangepast om zodoende niet aan stroperij ten onder te gaan.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | De denker

30 januari 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

Er zijn veel denkers in de wereld. Die van Auguste Rodin is eigenlijk een dichter. Het verhaal gaat dat Rodins denker Dante Alighieri moest voorstellen. Het beeld heette dan ook aanvankelijk ‘De Dichter’.

Een enkel detail, de rechterhand onder de kin, de linkerarm voorlangs naar beneden en dan houdt elke gelijkenis met Rodins denker op bij dit standbeeld van Dante:

Ugo Zannoni (1836 – 1919) – standbeeld Dante Alighieri, 1865.

Bronsgieters zagen meer gelijkenis met het grafmonument dat Michelangelo maakte van Lorenzo de Medici. Dat beeld werd ‘Il Pensieroso’ (de denker) genoemd.

Michelangelo (1475 – 1564) – beeld boven graftombe van Lorenzo II de Medici, 1524 – 1531.

Al lang voor Rodin was de hand onder de kin, of tegen de zijkant van het hoofd, het stereotype voor denken. Of eigenlijk meer: gepeins. Hier zien we bijvoorbeeld de apostel Johannes denken: “Mijn god, wat een toestand…”

De peinzende apostel is onderdeel van een terra cotta beeldengroep van treurende mensen rond de aan het kruis gestorven Jezus. Het tafereel staat in de Santa Maria della Vita kerk in Bologna (Italië). Let eens op de zeer expressieve Maria Magdalena, helemaal rechts.

Niccolò dell’Arca (1435 – 1494) – De bewening van Christus, 1450.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag leest biografie Jeanne Bieruma Oosting

23 januari 2022 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

RECENSIE - Nu de musea nog even gesloten blijven, lees ik voor Kunst op Zondag de biografie van kunstenaar Jeanne Bieruma Oosting (1898-1994). Jolande Withuis, bekend van de biografie ‘Juliana, vorstin in een mannenwereld‘ ging deze uitdaging aan. Net als Geert Mak in de ‘Eeuw van mijn vader’ neemt Withuis je in haar publicatie mee in de eeuw van Jeanne Oosting. De positie van de werkende vrouw/kunstenaar in de 20ste eeuw. Deze biografie is de opmaat naar een ‘Zomer met Jeanne’ in verschillende musea in ons land.

Zelfportret © Jeanne Bieruma Oosting, Collectie Museum Henriëtte Polak.

Noot: Jeanne Bieruma Oosting signeerde haar werk met Oosting, daarom gebruik ik in dit artikel, net als Withuis, alleen deze naam en niet haar volledige adellijke familienaam.

Wie is Jeanne Bieruma Oosting?

Jeanne Adriana Johanna Wilhelmina Bieruma Oosting wordt op 5 februari 1898 geboren in Leeuwarden. Haar ouders zijn Jan Bieruma Oosting (1870-1936) en de rijke jonkvrouw Adriana Janke barones van Harinxma thoe Slooten (1873-1954). Zus Lot is één jaar jonger, broer Hans maar liefst tien jaar. In de heersende maatschappelijke opvattingen van die dagen is er geen ruimte voor opleidingen voor vrouwen. Broer Hans kreeg (van papa) alle kansen en volop financiële ruimte om zich te ontwikkelen. Jeanne en zus Lot kregen thuisonderwijs. Ondanks dat haar moeder het familiekapitaal in bracht, kon zij hier niet zelfstandig over beslissen. Vrouwen waren in ons land tot 1957 niet handelingsbekwaam. Als je in zo’n gezin en in deze maatschappelijke context de wens hebt om professioneel kunstenares te worden, ligt er een flink uitdaging op je te wachten. Jeanne ging dit avontuur aan en Withuis deelt haar verhaal op ruim 400 pagina’s.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Tot op het bot

16 januari 2022 , 08:00 , door P.J. Cokema

Fileer de mens tot op het bot en wat blijkt? Iedereen is gelijk!

In het diepst van ons wezen zijn we knekels. Doodsaai, dus verzinnen we er van alles omheen. Zelfs ons verzincentrum is bot. We nemen een kijkje in knekel- en curiosakabinetten en bij hedendaagse osteologische kunstenaars.

In de late Middeleeuwen was de dodendans een poosje een trendy thema in de kunst. Vermoedelijk was de pandemische pest aanleiding. De pest trof iedereen, oud, jong, arm, rijk. Men werd zich scherp bewust van de vanitasgedachte. Kom daar vandaag nog maar eens om.

Michael Wolgemut (1434-1519), Danse Macabre, 1463.

De in Brussel geboren arts en anatoom Andries van Wesel (in Latijn Andrea Vesalius) wordt gezien als een van de eerste wetenschappers die de menselijke anatomie in kaart bracht. In deel 1 van zijn ‘De humani corporis fabrica libri septem’ (Zeven boeken over de bouw van het menselijk lichaam) behandelde hij het skelet. Vesalius maakte zelf een aantal gravures van skeletten in diverse poses.

Andreas Vesalius (1514 – 1564), Biddend skelet, 1723.

En wie was de maker van de eerste röntgenfoto van een roker?

Vincent van Gogh (1853 – 1890).

Kun je zelfkennis opdoen door een skelet te bestuderen?

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Uitgaan na de lockdown

9 januari 2022 , 08:00 , door M&M

Uitgaan na de Lockdown

Weet je, als we straks weer uit mogen,
als we straks weer feest mogen vieren,
naar de kroegen, de stad in, tot laat,
tot erg laat, de straat over, flesje bier
in de hand, zingend hier, pissend daar,
in mekaars armen hangend, beetje
schreeuwen weetjewel, beetje lallen,
zo blij als een kistkalf in de wei,
geen avondklok, wel bier en nog eens bier,
boel plezier, buren boos maar boeien,
wij zijn los, wij vieren feest, mag iedereen
weten, kots in het portiek, fietsen omgooien,
gewoon geintjes weetjewel, huissleutel kwijt,
aankloppen, bellen, bonzen, roepen, buren boos,
muziek nog in de kop, die kroeg, man, man, man,
hossen, struikelen, meisje gemist, wel gezien,
volgende keer misschien. Ochtendgloren,
grauwe kop, helemaal brak, bonzend hoofd,
ogen dik, trage wereld, droge mond, sigaret.
Gordijnen dicht, luxaflex gesloten, mobiel uit,
nee, toch aan, dit wil je niet missen, laatste
berichtjes, hoe ist? En jij denkt: dit was het dus,
zo was het dus, zo gaat het worden. Je denkt:
Ik weet eigenlijk niet of ik het allemaal wel
weer net zo leuk ga vinden als vroeger.

Drie bier

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag kijkt vooruit naar 2022

26 december 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

NIEUWS - In deze laatste Kunst op Zondag bijdrage van 2021 kijken we vooruit naar het museale aanbod van 2022. De teams hebben de stiltes rondom corona gebruikt om nieuwe exposities te ontwikkelen. Naast tentoonstellingen uit eigen depots zitten er ook weer internationale exposities bij. Ondanks de huidige lockdown, is er veel moois om naar uit te kijken. Ik wens je vanaf deze plek graag een gezond en inspirerend 2022.

Kara Walker - Untitled (1997-1999) courtesy of Sikkema Jenkins & Co and Sprüth Magers

Untitled (1997-1999) © Kara Walker , courtesy of Sikkema Jenkins & Co and Sprüth Magers

Kara Walker in De Pont

De Amerikaanse kunstenaar Kara Walker (1969, USA) opent in ‘A Black Hole is Everything a Star Longs to Be’ haar privéarchief voor ons. In de afgelopen achtentwintig jaar heeft ze een oeuvre opgebouwd met onder andere ruim 600 tekeningen, silhouet-knipsels en talrijke video’s. De Pont presenteert deze schatten samen met werk en een reeks animatiefilms. Karen walker onderzoekt in haar werk het ontstaan van collectieve zelfbeelden en ook haar eigen identiteit. ‘A Black Hole is Everything a Star Longs to Be’ is Walker’s eerste grote solotentoonsteling in ons land.

A Black Hole is Everything a Star Longs van Kara Walker is van 19 februari t/m 24 juli 2022 te zien in Museum De Pont in Tilburg.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Kabinet

19 december 2021 , 08:00 , door P.J. Cokema

Nee, dat wordt geen leuk kabinet. Verwacht er geen wonderen van. Laten we eens in diverse kunst- en curiosakabinetten kijken of er kandidaten te vinden zijn voor de diverse ministerposten. En andere nuttige informatie.

Een kabinet waar van nature elkaar vijandige schepsels in één lichaam samen komen? Thomas Grünfeld verklaarde in dit interview (2016) over zijn ‘Misfit’- creaties: “Hier zag ik als beeldhouwer de kans om met echte huid, in plaats van steen, brons of andere materialen te werken. Met iets dat een leven heeft gehad. Met het collageprincipe ontwierp ik nieuwe soorten, die het bijvoorbeeld mogelijk maken om vijanden in de natuur in één lichaam te verenigen.”

Thomas Grünfeld – Misfits (taxidermie), 1992.

Haas en ree

Eekhoorn, zwarte kabeljauw en konijn

Muskusrat, neusbeertje, wilde eend en ree

Wild zwijn, wilde eend en kip

Een kabinet met nieuw elan. Of wordt het trekken aan een dood paard? Misschien een ideetje om ter waarschuwing dit boven de vergadertafel van de ministerraad te hangen?

Maurizio Cattelan – Novecento, 1997.

De curator van het nieuwe kabinet rekent er wel op dat-ie iedereen aan een touwtje heeft.

Nicolas Darrot – Injonction (bevel) I, 2008. Uit de serie ‘Les Injonctions’.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Pech Onderweg

12 december 2021 , 08:00 , door M&M

Pech Onderweg

Het was weer ‘ns zo’n dag: het zat je weer ‘ns tegen,
alles, leek het wel – en dat was zacht gezegd.
Je ging op reis, je nieuwe fiets, je oude was gestolen,
paste niet op de Twinny Load. Domper, je ging nu
met een brik de bergen op en af.
Zo’n begin kon je wel gebruiken. Je ziet prompt
een dode poes in de berm, leeg blikje cola ernaast.
Je kijkt weg, en daar ligt een dode vogel, plat,
z’n ene oog ligt een eindje verderop.
De omgeving deed er nog een schepje bovenop:
leegstaande winkels, gesloten restaurants,
lege, afgesloten parkeerterreinen en illegale stort.

De man van J.C. Decaux hing affiches in de abri.
Je zag in het voorbijgaan dat hij een pink miste.
Voor de bakker klom je ’s ochtends tegen die
12 procent helling op. Bleek hij dinsdags gesloten,
stond op een briefje, maar je leesbril lag thuis.

Bij het zweefvliegveld zag je die man
met een loep de vleugel van zijn vliegtuig
inspecteren. De andere vleugel lag
geknakt ernaast. In de wei ernaast
besteeg een koe een andere koe.

’s Avonds aten jullie op een terras. De visboer
van om de hoek rook je al. De levende jukebox
speelde Space Oddity. Je voelde, voor het eerst,
mee met de eenzaamheid van Major Tom
in z’n blikje in de ruimte.
Gottegot, wat een streek was dit ook, kijk daar dan,
staat er een wasmachine in de voortuin. En in de achtertuin
liep een Cocker Spaniël met kooigedrag, achtjes.
Keer op keer, met een stuk touw in z’n bek. Hij zag niks
behalve zijn ingesleten oneindigheidslus.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag en Icons in het Fries Museum

5 december 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

VERSLAG - Voor Kunst op Zondag verken ik een tijdelijke, reizende portrettengalerij in het Fries Museum. De collectie van een ‘Portrait Gallery’ vertelt de geschiedenis van een land in portretten. Een wereldberoemd voorbeeld hiervan is de National Portrait Gallery in Londen. In Nederland hebben wij zo’n soort museum niet. Misschien dat de tentoonstelling ‘Icons, topstukken uit de National Portrait Gallery’ in het Fries Museum hiervoor een aanzet kan zijn. Icons kun je vanaf nu thuis online te ontdekken.

Icons campagnebeeld Queen Elizabeth I (575) © Nicholas Hilliard © National Portrait Gallery Londen.

Icons in Fries Museum- impressie thema Roem, rechts Mata Hari © foto Ruben van Vliet

Geschiedenis in portretten

In 2013 bezocht ik de National Portrait Gallery op de hoek bij Trafalgar Square in Londen. In dit museum in hartje Londen wordt sinds 1855 in honderden portretten de lange en bewogen geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk vertelt. Je ontdekt hier (zelf)portretten in allerlei vormen: schilderijen, prenten, tekeningen, bustes, foto’s of uitgesneden in ivoor in medaillon-vorm. Naast een basiscollectie van 1000 werken heeft dit museum ook een digitale galerie waarin meer dan 215.000 werken zijn opgeslagen. Een kleine selectie uit dit enorme aanbod is nu tijdelijk te zien in het Fries Museum in Leeuwarden.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag verkent online archief Surinaamse School

28 november 2021 , 08:00 , door Wilma Takes a Break

ACHTERGROND - Het Stedelijk Museum (Amsterdam) heeft tijdens het afgelopen coronajaar een expositie georganiseerd over de Surinaamse School. Hierin werden ruim 100 werken van 35 kunstenaars getoond uit de periode 1910-1985. Mede door alle beperkende maatregelen hebben veel mensen deze expositie niet gezien. Het museumteam biedt nu een online tentoonstelling aan zodat iedereen de kans krijgt om alsnog kennis te maken met de Surinaamse School.

Surinaamse_School nieuwe aankoop Stedelijk AMS Bidvrouwtjes in de Palmentuin (1964)© Ron Flu © foto Gert-Jan van Rooij

Wat is de Surinaamse School?

Surinaamse School richt zich op de Surinaamse kunstgeschiedenis die verweven is met de Nederlandse. In 1995 presenteerde het Stedelijk de tentoonstelling Twintig jaar beeldende kunst in Suriname, 1975-1995. De expositie in 1995 was een co-creatie van Chandra van Binnendijk en Paul Faber. Na de primeur in het Surinaams Museum in Paramaribo was de tentoonstelling in Amsterdam te zien.

Surinaamse School nieuwe aankoop Stedelijk AMS De schaakspelers (1973) © Quintus Jan Telting © foto Gert-Jan van Rooij

Waarom een expositie in 2020/21?

De viering van 45 jaar onafhankelijkheid in Suriname was de directe aanleiding voor deze tentoonstelling. Onze gedeelde geschiedenis speelt hierin een belangrijke rol. Door de langdurige Nederlandse koloniale overheersing was er bijvoorbeeld gebrek aan (bevoegd) kunstonderwijs in Suriname. Hierdoor waren studenten lange tijd aangewezen op Nederlandse kunstopleidingen. Veel (afgestudeerde) studenten zijn na hun studie permanent of tijdelijk naar Suriname teruggekeerd.