Kunst op Zondag ontdekt Arcadia Friesland

VERSLAG - Voor Kunst op Zondag was ik afgelopen week in Friesland om Arcadia te verkennen. In 2018 was Friesland de Culturele Hoofdstad van Europa.  Dit evenement krijgt deze zomer een vervolg in Arcadia. Arcadia Friesland staat voor 100 dagen tentoonstellingen, evenementen en ‘mienskip’. Tot 14 augustus kun je in Friesland onder andere het Paradys ontdekken, je vergapen aan Gaia en met bomen wandelen.

Arcadia

Voor we op verkenning gaan, verkennen we twee begrippen voor een betere context: arcadia en mienskip. Volgens Onze Taal verwijst het woord arcadia of Arcadië naar een dunbevolkte, bergachtige landstreek in het zuiden van Griekenland. Ewoud Sanders omschrijft arcadia als een ander woord voor ‘lieflijk, paradijselijk oord’; synoniem van het bijbehorende bijvoeglijk naamwoord arcadisch zijn onder meer idyllisch (bron Geoniemenwoordenboek 1995). In de kunst(geschiedenis) kregen arcadia en arcadisch een eigen betekenis: zo staat een arcadia voor een herdersroman en arcadische poëzie, arcadische literatuur en arcadische schilderkunst als kunstvormen die geïnspireerd zijn op het landleven of herdersleven en die het ongerepte, lieflijke karakter daarvan idealiseren (bron: Onze Taal).

Wat betekent mienskip?

Het Friese woord mienskip heeft ook meerdere lagen. In het Nederlands wordt mienskip vertaald als ‘de gemeenschap’. Maar in Friesland betekent het meer dan dat. Daar staat mienskip voor de onderlinge verbondenheid en de inspanning om de gemeenschap te beschermen. Zelf ben ik geboren in de Achterhoek en daar kennen we het begrip naoberschap dat eenzelfde lading heeft. Een project als Arcadia Friesland kan ook alleen bestaan door mienskip want er zijn honderden vrijwilligers nodig om alle evenementen en tentoonstellingen te laten draaien.

BOSK, een wandelend bos in Leeuwarden

Onze eerste ontmoeting met arcadia is BOSK, een wandelend bos van meer dan duizend grote en kleine bomen. 100 dagen lopen de bomen met vrijwilligers door het centrum van de Friese hoofdstad. Na 14 augustus 2022 krijgen de bomen vaste aarde om hun wortels in het centrum van de stad en in andere delen van de gemeente. Bedenker, kunstenaar en componist Merlijn Twaalfhoven geeft het bos en de bomen een stem. Hij vraagt zich af: “Wat kunnen we leren van de bomen en hoe kijkt het bos naar de mensenwereld”? Je kunt zelf ook met de bomen aan de wandel. Elke werkdag tussen 13.00 en 17.00 gaan 100 tot 150 bomen wandelen. Kijk voor meer details op bosk.frl Als je in Leeuwarden blijft slapen, is het ook fijn om ’s avonds het bos te bezoeken. De bomen zijn dan feeëriek verlicht en luister naar de vogels.

Gaia: zo zag je Moeder Aarde nog nooit

Na een gezond ontbijt in het Stadhouderlijk Hof gaan we naar Franeker, de stad van Eise Eisinga. Ik weet zeker dat Eise graag een bezoek in de Martinikerk had gebracht om Gaia te zien. De Engelse kunstenaar Luke Jerram (Stroud, 1974) laat je zien en ervaren hoe de astronauten van de Apollo 17 Moeder Aarde zagen vanaf de maan. In het priesterkoor hangt een wereldbol met een diameter van zeven meter. De aarde draait hier voor je ogen. En als je dan net als wij het geluk hebt, dat de organist het kerkorgel bespeelt, dan ben je even op een bijzonder plekje in het heelal. Gaia is een reizend project. Kijk hier voor alle data en locaties in Friesland, inclusief Oerol (Terschelling) en Nes op Ameland).

Het Paradys ligt in het Oranjewoud

De poort naar het Paradys (spreek uit paradies) ligt in de groene oase van het Friese Oranjewoud. Bij het informatie-paviljoen (tegenover hotel Tjaarda) begroet vrijwilligster Annie ons met een brede glimlach. Het is haar eerste dag en is nog veel te ontdekken en te leren. Volgens de folder kun je de 15 sculpturen in het Friese Woud wandelend en fietsend verkennen. Onze voorkeur heeft de (deel)fiets. De kaart en de bewegwijzering laten deze eerste dagen nog wat te wensen over.

Nadat we de tere haute nature creaties (Harvest Recasted) van Diana Scherer (Duitsland 1979) hebben gevonden, zijn we ‘lost in paradise’. De oranje bordjes wijzen ons de verkeerde kant op en al fietsend dringen we steeds verder door in het groene paradijs. Met hulp van enkele bewoners komen we uiteindelijk in de fantasiewereld van Charles Avery (Schotland, 1973). Vrijwilliger Nanne zit in het zonnetje en heet ons welkom. Hij vertelt ons dat Avery al vijftien jaar werkt aan zijn project ‘The Islanders’. Op een fictief eiland brengt hij hier met tekeningen, video’s, geluidsfragmenten en objecten zijn eiland in kaart.

Van eiland naar ecokathedraal

Na ons eilandavontuur fietsen we over de Jeanne Bieruma Oosting weg naar de ecokathedraal van Louis de Roy (Nederland, 1924-2012). In dit complex komen de kracht van de natuur en de creativiteit van de mens bij elkaar. Jarenlang brachten omliggende gemeenten hun overtollige trottoirbanden, stoeptegels en andere bouwmaterialen naar IJntzelaan (spreek uit Ientzelaan) waar La Roy er mee ging bouwen. Net als de Sagrada Familia is de ecokathedraal een project dat ook na de dood van de bedenker verder groeit. In de groene oase van de kathedraal neemt de Deense kunstenaar Jakob Kudsk Steensen (1987) de bezoekers mee in het verhaal over de vogel Kaua‘i ‘o’o die tot 1987 op het Hawaïaanse eiland Kaua’i. Naast een video (Re-Animated) is er een Augmented Reality ervaring. AANRADER. Na een halve dag avonturieren, hebben we nog lang niet alles gezien. Wie wat langer in het Paradys wil vertoeven kan hier een driedaags Paradys-arrangement boeken.

 

Extra: drie expositie tips

Stoeien met de muzen

Binnen de grenzen van Paradys ligt Museum Belvédère. In het kader van de ‘Zomer van Jeanne’ is hier tot en met 21 augustus 2022 de tentoonstelling Jeanne Bieruma Oosting, Stoeien met de muzen’ te zien. In deze expositie ligt de nadruk ligt op de baanbrekende grafiek uit haar Parijse periode. Deze werken komen soms morbide, mysterieus en/of melancholiek over. Jeanne viert in haar Parijse jaren (1929-1940) ook het uitgaansleven. Door haar lange loopbaan liet de kunstenaar een omvangrijk oeuvre na dat olieverfschilderijen, aquarellen, grafiek en werken op papier omvat. Om haar werk te creëren moest ze vaak ‘stoeien met de muzen’, zoals ze het zelf omschreef.

À la campagne in het Fries Museum

In het Fries Museum is tot en met 17 juli 2022 de schilderijen tentoonstelling à la campagne: het Franse licht van Maris tot Monet te zien. Je ontmoet nu in Leeuwarden de Franse impressionisten uit Museum Boijmans Van Beuningen. Een tweede tentoonstelling in het kader van arcadia is Fertile grounds. Vruchtbare grond is een eenjarig onderzoeksproject met een open einde. De Nederlandse ontwerper Christien Meindertsma (Utrecht, 1980) heeft hier drie zalen ingericht als dynamisch laboratorium. Het idee is dat mensen hier met elkaar in gesprek gaan. Friezen, boeren, politici, natuurliefhebbers en experts buigen zich over één centrale vraag: ‘Welke toekomst wil jij voor het Friese veenweidegebied?’. Fertile Grounds is tot en met 10 april 2023 te zien.

Onderwatervermoeden in De Utrecht

We ontdekten een kleine parel aan de Tweebaksmarkt in het historische centrum van Leeuwarden. In 1904 werd hier het kantoor van De Utrecht in Jugendstil gebouwd. Dit stukje cultureel erfgoed is recent volledig gerenoveerd en voorzien van een nieuwe expositievleugel. Tot en met 27 augustus 2022 verrast de Zeeuwse kunstenaar Maartje Korstanje (1982) de bezoekers met fascinerende (onderwater)beelden. Voor haar installaties werkt Korstanje met circulaire materialen zoals het biobased beton Xiriton dat zijn oorsprong heeft in Friesland. De sculpturen van Korstanje verspreiden geen mooi-weer-praatjes. Ze bieden ruimte voor mijmeringen en stellen tegelijkertijd iets urgents aan de kaak. Onderwatervermoeden van Maartje Korstanje kun je tot en met 27 augustus 2022 iedere vrijdag en zaterdagmiddag voor € 3,50 p.p. verkennen. Meld je bezoek a.u.b. even aan met een email aan [email protected].

Je kunt het programma van Arcadia Friesland bezoeken en ervaren tot en met 14 augustus 2022. Hier vind je alle details van het programma.

© tekst, foto’s en video’s Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en toestemming van het Fries Museum, De Utrecht, Museum Belvédère en de genoemde kunstenaars.

Luister hier naar de TEDx talk van Merlijn Twaalfhoven @TEDxApeldoorn (2019).