serie

Kunst op zondag

Foto: Joan (cc)

De langst lopende serie op Sargasso. De kunstredactie zorgt voor wat kunsteducatie op de vroege zondagochtend. Lezersbijdragen worden zeer gewaardeerd.


Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag leest Anselm Kiefer

RECENSIE - Zaterdag 8 maart 2025 is de Duitse kunstenaar Anselm Kiefer 80 jaar geworden. Ter gelegenheid van deze mijlpaal zijn er nu twee tentoonstellingen met zijn werk in Amsterdam. Het Van Gogh Museum en de buren van het Stedelijk Museum hebben samen vele zalen vrijgemaakt voor werk van Kiefer. Bij de tentoonstelling Sag mir wo die Blumen sind is een boeiende catalogus verschenen. Hierin komt de kunstenaar zelf ook aan het woord. Voor Kunst op Zondag volgt hier een recensie van deze publicatie. Het bezoek aan de exposities wordt er nog interessanter door.

Sag mir wo die Blumen sind

De titel van de duo-tentoonstelling Sag mir wo die Blumen sind verwijst naar het anti-oorlogslied Where have all the flowers gone? Van de Amerikaanse song writer, folkzanger en activist Pete Seeger (1938). Seeger schreef het lied in 1955, in Europa werd het echt bekend toen Marlene Dietrich in 1962 er een Duitse vertaling van uitbracht: Sag mir wo die Blumen sind. In ons land heeft Jaap Fischer in 1973 een Nederlandse versie op vinyl gezet. Er bestaan anno 2025 meer dan twintig vertalingen van het lied, er is ook een versie in het Oekraïens. Speciaal voor deze dubbeltentoonstelling heeft Kiefer een nieuw werk gemaakt, gebaseerd op dit anti-oorlogslied.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Een cartooneske wereld

Als de wereld te absurd voor woorden begint te worden, dan is dat het best te vatten in een cartoon. De Amerikaanse illustrator en filmmaker Steve Cutts is daar ijzersterk in.

Ook treffend zijn Cutts’ animatiefilms. De wereld van vandaag samengevat in ‘A Brief Disagreement’.

Techno-artiest Moby heeft blijkbaar dezelfde cynische kijk op de wereld als Steve Cutts. Niet toevallig dan dat Cutts de animatiefilm maakte bij Moby’s  song ‘In this ciold place’.

Nog een cynisch kunststukje van Moby. In 2016 ‘relativeerde’ hij de betekenis van Trump die toen opstoomde naar zijn eerste presidentschap.

Een kort meningsverschil met wortels diep in de geschiedenis, een kleine mislukkeling die nu de wereld denkt te veroveren, allemaal scherper getekend dan in het deepfake We are the world-filmpje. Daarin verheffen alle narcistische, reactionaire, dictatoriale wereldleiders hun stem. Maar wat de f” “k doet Zelensky trouwens in dat filmpje (op 1 min. 42”)?

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag ontdekt Pixy Liao

Pixy_Liao Bed-Wrestling (2019_2024) © Pixy Liao © foto Wilma_Lankhorst

Bed Wrestling (2019-2024) © Pixy Liao © foto Wilma Lankhorst.

VERSLAG - De Chinese fotograaf Pixy Liao heeft de lachers op haar hand in haar eerste solotentoonstelling in ons land. In de Tuinzaal van Museum MORE in Gorssel maak je in de expositie Between Us kennis met Pixy Liao en haar partner Moro. Haar Liefdesrelatie met Moro is al jaren een vast thema in Liao’s werk. In haar beelden ontdek je een flinke dosis humor, spel, intimiteit en erotiek. Liao bevraagt in haar werk bestaande genderrollen, relatiedynamieken en verwachtingspatronen. Je hebt nog tot en met 30 maart 2025 om Between Us zelf te ontdekken.

Pixy_Liao coll Sfeerbeeld Between Us © foto Wilma_Lankhorst.jpg

Between Us © Pixy Liao © fotocollage Wilma Lankhorst

Wie is Pixy Liao?

Pixy Liao is in 1979 in Shanghai, de grootste stad van China geboren. Na de middelbare school studeert ze grafische vormgeving in haar geboortestad. Nadat ze enkele jaren werkt als grafisch ontwerper raakt ze gedesillusioneerd door het werkveld. Na het zien van de film Blow-Up (uit 1966) van de Italiaanse regisseur Michelangelo Antonio gooit ze het roer om. Ze verhuist naar de Verenigde Staten. In Memphis/Tennesse begint ze in 2005 aan de Master of Fine Art in fotografie. Aan de universiteit van Memphis ontmoet ze de vijf jaar jongere Moro, hij studeert er muziek. In de korte film in de tentoonstelling vertelt ze hier meer over.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Gerhard Richter

In de kunstwereld geldt Gerhard Richter als een van de grote Europese namen. Volgens sommigen is hij de Picasso van de 21e eeuw. Bij het grote publiek is hij echter een stuk minder bekend. Maak kennis met het werk van een veelzijdig kunstenaar.

Een tijd geleden kwam ik een schilderij tegen van de Duitse kunstenaar Gerhard Richter: Abstraktes Bild, nummer zoveel-zoveel. Normaliter ben ik niet zo van de abstracte kunst, maar iets in de compositie maakte dat ik bij het beeld bleef hangen. Misschien omdat rood mijn favoriete kleur is.

De maker blijkt een van Duitslands meest vooraanstaande kunstschilders te zijn, wiens werk voor tientallen miljoenen euro’s geveild wordt. Gerhard Richter, sorry wie?

Als Oost-Duitser werd Richter (Dresden, 1932) aanvankelijk opgeleid in het socialistisch-realisme. Toen hij samen met zijn vrouw in 1961 naar West-Duitsland verhuisde, vlak voordat de Berlijnse muur werd opgetuigd, moest hij zich dus danig laten omscholen. Vanwege zijn afvalligheid werden zijn vroege muurschilderingen overgekalkt.

Pop art

Twee jaar later had hij zijn eerste happening in West-Duitsland, Leben mit Pop – Eine Demonstration für den kapitalistischen Realismus, waarin de burgerlijke consumptiecultuur op de hak genomen werd.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag: tekenpret in Museum MORE

RECENSIE - De tekententoonstelling Size Matters, kent geen maat in Museum MORE. En dat is precies wat de curatoren beogen. Monumentale tekenkunst van nu waarin de bezoeker kan dwalen en verdwalen.  Van 28 nationale en internationale kunstenaars hangen hier groot formaat tekeningen in drie museumzalen. Bij ieder werk vertelt de artiest zijn/haar verhaal. Voor Kunst op zondag legde ik mijn oor te luister en keek ik mijn ogen uit. Je hebt nog tot 2 februari om dit uitbundige tekenavontuur in Gorssel nader te verkennen én om zelf mee te tekenen aan de grootste museale tekening.

Met Size Matters geeft Museum MORE aandacht aan de stoere,
minder bekende kant van de eigentijdse,
internationale tekenkunst
en de
tomeloze ambitie van tekenaars van nu.

Size Matters Sfeerbeeld Agatha van Amée en centraal © Lise Sore © foto Wilma_Lankhorst

Sfeerbeeld Agatha van Amée en centraal © Lise Sore © foto Wilma Lankhorst.

Zo oud als de mensheid

Tekenkunst is bijna net zo oud als de mensheid zelf, denk maar aan de schetsen in de grotten van het Zuid-Frans Lascaux. De oudste rotstekeningen in dit grottencomplex dateren uit 15.000 voor Christus, de jongste uit 10.000 voor Christus. Hier in Museum MORE is de oudste kunstenaar, Jacobien de Rooij   (Rotterdam, 1947)    77 jaar en jongste beeldend kunstenaar, Aymeraude du Couëdic (Frankrijk, 1995), wordt dit jaar 30.

Foto: Joan (cc)

Tips voor de kerstvakantie van Kunst op Zondag

VERSLAG - Wie in de kerstvakantie graag een museum wil bezoeken, heeft in het noorden van ons land volop keuze. Voor Kunst op Zondag zet ik graag een aantal mogelijkheden op een rijtje. In Zwolle leer je Blaue Reiter-kunstenaar Marianne von Werefkin kennen. In Assen blinkt het goud van de Dacia. Labyrinthia is de nieuwe spannende collectie-opzet van het Drents Museum. Het kunst-drieluik in Assen is compleet met de eerste solotentoonstelling van de Duitse schilder van de Neue Leipziger Schule Mirjam Völker. In Paterswolde is de laatste expositie van ‘visitekaartjes’ te zien.

Artiesten (1910, gouache) © Marianne von Werfkin © foto Wilma_Lankhorst

Artiesten (1910, gouache) © Marianne von Werefkin © foto Wilma Lankhorst.

Marianne von Werefkin in Zwolle

Marianne von Werefkin is geboren in het Russische Toela in 1860. Om haar talent zo goed mogelijk te ontwikkelen, kreeg zij privéles van Ilja Repin, hij was de belangrijkste vertegenwoordiger van het Russisch Realisme. Von Werefkin was een serieuze en zeer getalenteerde leerling. Ze werd als jonge schilder al de Russische Rembrandt genoemd. Op haar achtentwintigste raakte ze gewond tijdens de jacht. Door een schot in haar rechter hand, haar schilderhand raakt ze gehandicapt. Ook dit voorval kon haar schilderstroom niet stoppen en begon met links te schilderen. In 1892 leert ze de Russische schilder Alexej von Jawlensky kennen, vier jaar later besluiten ze samen naar München te verhuizen. Daar sluiten ze vriendschap met Gabriele Münter en Wassily Kandinsky. In Zwolle ontdek je welke cruciale rol Von Werefkin speelde aan het begin van de 20ste eeuw in de ontwikkeling van het expressionisme in Duitsland. Net als Gabriele Münter speelde zij een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het gedachtegoed van het kunstenaarsnetwerk Der Blaue Reiter. Marianne von Werefkin – Pionier van het expressionisme is nog tot en met 16 maart 2025 te zien in Museum de Fundatie in Zwolle.  MK=geldig.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag: Hoe Van Gogh in Groningen kwam

VERSLAG - Het 150-jarige Groninger Museum viert feest met bijzondere verhalen en exposities. Ken jij het verhaal van zes studenten (waarvan vijf geneeskunde-studenten) die in 1896 in zes weken tijd een grote Van Gogh tentoonstelling organiseerden? Ze verzamelden maar liefst 128 werken van Vincent. De meeste doeken kwamen gewoon verpakt in kisten per trein naar het noorden. Dit verhaal en de invloed van Van Gogh op de latere Ploeg-groep wordt nu verteld in het Groninger Museum.

Vincent_van_Gogh Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto's en collages Wilma_Lankhorst (1)

Hoe van Gogh in Groningen kwam © foto’s en collages Wilma Lankhorst.

Aanzet tot deze expositie

Kunsthistorica Mariëtta Jansen wist wel dat er in 1896 een grote van Gogh tentoonstelling in Groningen was geweest. Maar de details kende ze niet. Als conservator van de Ploeg en twintigste-eeuwse kunst van het Groninger Museum, was haar opgevallen dat in veel schilderijen van de Ploeg-kunstenaars, invloeden van Van Gogh te zien waren. Ze wilde weten hoe dit zat en ging op onderzoek uit. Ze ging op zoek naar financiering voor het onderzoek en toen dat geregeld was, werden haar museale werkzaamheden tijdelijk overgenomen door collega’s. Vijf jaar werkte ze aan dit onderzoek en daarin speelde de van Gogh tentoonstelling van 1896 de centrale rol. Zes studenten huurden de bovenzaal van wat het oude Groninger Museum en wilden daar eigentijdse kunst laten zien.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | (Stap) uit de schaduw

Een theatervoorstelling over armoede en bureaucratie, dat kan sowieso al interessant zijn. Wat ‘Stap uit de schaduw’ echter éxtra interessant maakt, is dat de voorstelling deels is gemaakt door acteurs die zelf zijn vastgelopen in het systeem, op basis van hun eigen verhalen. In die zin is de voorstelling een confrontatie met hun eigen (bureaucratische) demonen.

En het bleef niet bij een theatervoorstelling. Want over (het maken van) die theatervoorstelling is vervolgens een korte film (documentaire) gemaakt, genaamd ‘Uit de schaduw’. De film over de voorstelling won een prijs op het Amsterdamse buurtfilmfestival, in de categorie ‘beste film over een maatschappelijk initiatief. Het fraaie is dat je de mensen gewoon ziet opleven, doordat ze creatief bezig kunnen zijn.

Net alsof mensen op zoek zijn naar zingeving en dergelijke, terwijl ze door het systeem allen maar geduwd worden richting U MOET EN U ZULT WERKEN. Ook als mensen dat evident niet kunnen, of de arbeidsmarkt niet op ze zit te wachten, met alle teleurstelling van dien. Maar dat terzijde. De film, met daarin ook stukjes uit de voorstelling, is hier te zien:

En, maar nu wordt het wel heel meta, als jullie willen zien wat jullie eigen correspondent bijstand en bestaanszekerheid te vertellen heeft in een discussie over de film over de theatervoorstelling, dan kan dat hier, op een bijeenkomst van de Landelijke Cliëntenraad (LCR), voor mensen met een uitkering.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Een streep in het zand

Het had zo mooi kunnen zijn: een staatssecretaris die, beter laat dan nooit, beseft hoe onverbeterlijk racistisch, xenofoob en discriminerend bepaalde leden van het kabinet zijn en om die reden opstapt.

Met mijn stap trek ik een streep in het zand voor mij als persoon, zei ze ter toelichting van haar besluit.

Minder mooi is dat de staatssecretaris volgens de officiële verklaring (15 november) en streep in het zand trekt omdat ze genoeg heeft van de polariserende omgangsvormen. Ik bedoel, dat is ook mooi, maar daarmee zijn niet de racistische, xenofobe en discriminerende uitlatingen benoemd die in de ministerraad zijn gebezigd.

Nog niet zo heel erg lang geleden, 1 november,  zei een andere NSC-staatssecretaris ook een streep in het zand te zetten en stapte eveneens op. Hij voelde zich enorm gepiepeld door de grootste coalitiepartner, die instemde met een motie die een gedetailleerde openbaarmaking van zijn zakelijke belangen eiste.

Het verschil tussen de ene de andere met de streep in het zand? In die van 1 november werd wel wat duidelijker en concreter benoemd waarom de staatssecretaris in het zand ging spelen.

Het is allemaal van een lelijkheid, dat we broodnodig weer een KoZ nodig hebben. Er zijn immers zoveel strepen in het zand van schonere klasse.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag | Christina’s Wereld

Op het eerste gezicht is dit een idyllisch plaatje. Een vrouw, in een uitgestrekt grasveld in Maine in de herfst. Maar onder de oppervlakte schuilt een verhaal van leed en doorzettingsvermogen.

Andrew Wyeth (1917-2009) is een van de bekendere schilders in de Amerikaanse realistische school. Zijn bijna fotorealistische werken roepen nog altijd bewondering op. Zo schrijft portretschilder Eduardo Fernandes over zijn eerbiedwaardige collega:

[Wyeths] werk heeft een mystieke kwaliteit die ik erg aangrijpend vind. Ik geloof dat hij een wonderbaar cinematisch oog had, dat een verhaal vertelt van stilte en ruimte, van tijd die voorbijgaat, en van leven en dood zelf.

Bedrieglijke idylle

Christina’s World is wellicht het beroemdste schilderij van Wyeth. Een pastoraal plaatje, dat een schijnbaar jonge vrouw halfliggend in een landschap toont. De compositie en kleuren geven het landschapsgezicht een mysterieuze sfeer, die zowel licht onheilspellend aandoet als nostalgie wekt.

Het doet denken aan idyllische voorstellingen zoals we die wel vaker voorkomen in de schilderkunst, zo’n jonge vrouw, liggend in een veld in de buitenlucht. Wanneer we beter kijken zien de handen er echter knoestig uit. En de kleur van haar vlees oogt ook niet zo gezond.

Spierziekte

Wyeth schildert hier dan ook een vrouw met een progressieve spierziekte, die er de voorkeur aan gaf om over de grond te kruipen boven het gebruik van een rolstoel. Anna Christina Olson was een buurtgenote rond het zomerverblijf van Wyeth en diens vrouw, en de schilder maakte verscheidene portretten van haar. Ze was ook een stuk ouder dan de vrouw lijkt op het schilderij: Wyeth liet zijn eigen, jongere vrouw poseren voor het werk.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag ervaart kleurexplosie in Villa Mondriaan

VERSLAG - La vibration des couleurs, Mondriaan, Slijters en Gestel, in Villa Mondriaan (Winterswijk)   is een explosie van kleur. Als je de deur van de speciale tentoonstellingsruimte opent, knallen de kleuren je tegemoet. Ontdek de manier waarop deze drie tijdsgenoten elkaar in Amsterdam hebben geïnspireerd en beïnvloed. Ontdek hoe de Amsterdamse Luministen met hun visionaire blik de moderne kunst voorgoed hebben veranderd. Nu te zien in Villa Mondriaan in Winterswijk.

Luminisme Zaalimpressie Luminisme Amsterdams luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma_Lankhorst.

Zaalimpressie Amsterdams luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma Lankhorst.

Wat is het Luminisme?

Om helder te krijgen over welke periode uit de schilderkunst we het hier gaat, hier een korte uitleg van het begrip luminisme . Vanuit het post-impressionisme ontstond vanaf 1904 een nieuwe stroming in de schilderkunst: het luminisme. Hierbij leggen de kunstenaars door een optische mengeling van kleuren, de nadruk op lichteffecten, die overeenkomen met de stippen van het pointillisme. Daarnaast herken je ook elementen van het realisme en het impressionisme in deze nieuwe schilderstroming.

Luminisme Zaalimpressie Luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma_Lankhorst.

Zaalimpressie Luminisme in Villa Mondriaan © foto Wilma Lankhorst.

De kunst benadert de wetenschap

Je zou kunnen zeggen dat de kunst hier de wetenschap benadert door de bijna mathematische benadering van de schildertechniek. Je herkent ook stilistische verwantschappen tussen het luminisme met het Franse fauvisme en het Duitse Expressionisme. Vanaf 1910 komt het begrip luminisme ook in ons land voor. Bij ons zijn het Jan Sluijters (1881-1957), Leo Gestel (1881-1941), Piet Mondriaan (1872-1944) en Jan Toorop (1858-1928) die deze nieuwe stroming gaan uitproberen. Drie van hen zijn tijdgenoten en de hoofdrolspelers in de tentoonsteling La vibration des couleurs.

Foto: Joan (cc)

Kunst op Zondag verkent twee collecties in Den Haag

De een verzamelt kunst als hobby, de ander voor de museale waarde, of als belegging. Naast musea zijn er wereldwijd talrijke verzamelaars die op de kunstmarkt opereren. In Den Haag/Scheveningen zijn deze zomer twee van die collecties te zien.

Uit de AKZO Nobel Art Foundation, hangt ‘True Colors’ nu in het Kunstmuseum. En uit de collectie van kunstverzamelaar Max Vorst ‘bevolken’ sculpturen de grote zaal van Beelden aan Zee in de tentoonstelling ‘If not now, when?’. Voor Kunst op Zondag ging ik een dagje naar de Hofstad en het strand.

True Colours, zaalimpressie van de grote zaal Kunstmuseum Den Haag © foto Wilma_Lankhorst

True Colors, zaalimpressie van de grote zaal Kunstmuseum Den Haag © foto Wilma Lankhorst.

True Colors

Hoeveel betekenissen heeft kleur? En wat doen kunstenaars daarmee?
In de expositie True Colors zie je vele hoogtepunten uit de hedendaagse kunst die de dialoog aangaan met iconen uit de moderne kunst. Hier is onderzocht hoe in het werk van Charley Toorop (Katwijk, 1891-1955), Donald Judd (USA, 1928-1994) en Bridget Riley (VK, 1931) samen met hedendaagse kunstenaars Zanele Muholi (ZA,1972), Rafaël Rozendaal (USA, 1980) en Louise Giovanelli (VK, 1983) de betekenis van kleur in relatie tot vorm, identiteit en samenleving te zien is.

In True Colors zie je werk van zo’n zestig Nederlandse en internationale kunstenaars.

Volgende