Een bijdrage van Jelle van Dijk, docent interactie-ontwerp en gebruiksgericht ontwerpen aan de Hogeschool van Utrecht.
Ik heb ooit in een boekje gelezen dat je echt goede ideeën niet te vroeg met anderen moet delen, want dan wordt het ontluikende plantje direct in de kiem gesmoord. Maar ja, ik heb helemaal geen tijd om al mijn goede ideeën eerst tot volle wasdom te laten komen. Morgen heb ik al weer een nieuw goed idee. Bovendien heb ik veel mensen nodig die mee doen, dus ik kan maar beter gelijk beginnen met reclame maken.
Ik ga namelijk een nieuwe politieke partij oprichten. Deze partij snijdt dwars door alle bestaande tegenstellingen heen. (We zijn niet links, niet rechts: we zijn zelfs niet rechtdoor!). Het is een partij gebaseerd op het idee van kwaliteit. Niet per se de kwaliteit van Robert Pirsig, maar toch, ik kan niet ontkennen dat ik dat altijd een inspirerend boekje heb gevonden: Zen en de kunst van het motoronderhoud. We gaan minstens 30 zetels halen en komen direct in de regering.
Hoe zal ik hem noemen? Partij voor de Kwaliteit?
Of misschien iets hips: Essence’12!
Nu ja, het gaat in onze partij sowieso niet zozeer om de vorm, maar om de inhoud, dat begrijp je.
Een van de uitgangspunten van mijn nieuwe partij is dat we er naar streven dat iedereen datgene wat hij doet, zo goed en mooi mogelijk doet. Deze oproep gaat de leidraad worden voor alle beleidsvorming. Ik stel overigens voor dat we ‘beleidsvorming’ direct maar afschaffen; dat associeer ik alleen maar met gepraat en bureaucratie. Ja, mijn partij is echt een redesign van de meest elementaire bouwblokjes van de huidige maatschappij.
Altijd proberen het goede te doen: nu ja, het is helemaal niet erg om er een keertje met de pet naar te gooien, en je hoeft je niet te schamen als het niet lukt, we zijn geen Calvinistische partij pur sang. Maar het gaat er wel om dat we onszelf weer gaan aanspreken op de kwaliteit van ons werk, onze bezigheden, onze dagvulling, onze onderlinge relaties. Waar doe je het voor? En als je eenmaal weet wat je wilt – wat houdt jou dan nog tegen om precies dat dan ook te gaan doen, in plaats van al die tijd bezig te zijn met al die andere onzin? (“Ik kreeg de letter q op facebook. Mijn favoriete liedjes met een q…”)
Gerelateerd hieraan is het idee dat een goed principe of ideaal belangrijker is dan wat je feitelijk weet te bereiken in de bureaucratie en in de politieke strijd. Dat is iets waar onze partij erg mee gaat scoren. Onze partij is principiëel niet geïnteresseerd in praktische resultaten, maar juist in de achterliggende ideeën en motieven.
Lezer, U kunt vast allerlei voorbeelden bedenken waarmee U ons op dit punt in een netelige positie brengt (“Edelachtbare: het motief was liefde, en juist daarom heb ik haar de kop afgehakt”). Maar draai het eens om: zijn er niet minstens, zo niet enorm veel meer voorbeelden in ons dagelijks leven waarin alle betrokkenen voortdurend bezig zijn met bakkeleien over de feitelijke resultaten, het ‘nut’, de ‘opbrengst’, de ‘gestelde doelen’, de ‘gerealiseerde verbeteringen’, met het ‘voldoen aan de eisen’? Terwijl we het toch eigenlijk veel liever zouden willen hebben over de diepere principes die aan zulke voorbeelden verbonden zijn?
We vinden trouwens ook dat principes en idealen niet voorbehouden zijn aan links, en bovendien dat er eigenlijk helemaal geen linkse (noch rechtse) partij is op het moment die echt nog principes of idealen heeft. Dat wil niet zeggen dat we nooit iets concreets willen bereiken: we propageren juist dat U er met hart en ziel voor gaat en echt iets tot stand weet te brengen.
Grenzen open of landen afschaffen?
We hebben meer problemen met technocratisch en utilitair denken. Niet: “We kunnen nou eenmaal niet alle grenzen open zetten, dan worden we overspoeld door asielzoekers”. Maar “laten we de grenzen van landen überhaubt toch eens opheffen. Dat hele idee van ‘landen’ is hopeloos verouderd nationalistisch sentiment waar ik niets mee heb”. Een ontwerper zou zeggen: een goed idee moet je niet direct afschieten omdat het niet haalbaar is of te duur of ‘zo raar en gek en belachelijk is dat ik het niet eens snap’.
Vooral in dat laatste geval moet je je eerst afvragen: waarom komt iemand nou op dat idee? Waarom vind jij het vervolgens zo gek en raar en belachelijk dat je je bijna persoonlijk aangevallen voelt dat de ander dat durfde te opperen? Niemand zegt iets zomaar, en als ze dat wel doen, dan moet je ze *daar* op aanspreken. Stel eerst eens de vraag: “Geloof je echt in de gedachte die je nu uit?”. Als het antwoord ja is, dan hebben we altijd de kern van ‘iets’ te pakken. De kunst is nu om het te begrijpen. Het gaat dus om de gedachte erachter, daar zit bijna altijd iets van waarde in, een zekere mate van kwaliteit. Terwijl het afkraken van ideeen omdat ze niet haalbaar zijn (in iemand’s beperkte praktische denkraam) vrijwel geen kwaliteit bezit.
Voorkomen of bereiken?
Ook gerelateerd aan het voorgaande is ons plan om onderscheid te gaan maken tussen regels en wetten die oorspronkelijk gebaseerd zijn op een positief streven om iets te bereiken, versus regels en wetten die gebaseerd zijn om iets negatiefs te voorkomen. Vergis je niet, met die laatste regels heeft onze partij weinig moeite. Je wilt niet dat er gemoord wordt, dus je verbiedt het vermoorden van mensen, met hoge straffen voor de dader in het verschiet. Net zo voor de meeste verkeersregels.
Het probleem zit hem juist in de eerste categorie. Wat er gebeurd is in de afgelopen paar honderd jaar is dat allerlei ideeën en principes en perspectieven die slimme mensen hebben bedacht over hoe de wereld er idealiter uit zou moeten komen te zien, in de loop der tijd zijn uitgekristalliseerd in regelgeving van wat ‘moet’ en wat ‘mag’. Waarom? Omdat het – volgens velen – geen zin heeft om alleen te zeggen “heb je naasten lief”, want mensen zijn eigenlijk stiekem inherent slecht en lui, en dus wordt er niet naar geleefd.
Dus wat moeten we dan doen: we maken regels, we proberen een wet te maken waardoor mensen worden gedwongen om elkaar lief te hebben. (Iets daarvan vind je terug in het huwelijk). Dat werkt niet. Het is hetzelfde als proberen de kwaliteit van iemands werk te vangen in een stel beoordelingscriteria. Al het excellente werk bevat die criteria. Maar op het moment dat je de criteria publiceert zullen er mensen zijn die matig of lui werk weten te produceren en TOCH de toets van de criteria doorstaan.
Dat brengt me op het onderwijs. In het onderwijs zie je natuurlijk voortdurend dat de docent eerst probeert op een positieve manier te beschrijven of te definiëren ‘waar hij zijn studenten graag zou willen hebben’. Die beschrijving wordt dan een reeks met regels, criteria, vak-inhouden, een boek dat geleerd moet worden, een opdracht die gemaakt moet worden. En vervolgens gaan studenten hun gedrag optimaliseren voor precies die regels en definities en voorwaarden. Ze worden er meester in om met minimale inspanning en zonder enige daadwerkelijke motivatie voor de inhoud van het werk toch te slagen voor de toets. Het probleem is: je kunt onnoemelijk veel scripties maken die voldoen aan de criteria, maar die toch slechte scripties zijn. Dat ligt er niet aan dat de criteria verkeerd zijn, dat ligt eraan dat criteria alleen het gebied afbakenen, maar nooit op zichzelf genomen het doel weten te raken. Er worden veel te veel regels en criteria opgesteld voor dingen waar je helemaal geen regels voor kunt definiëren. Namelijk: kwaliteit van werk.
Raamambtenaar
Het enige wat je dus kunt doen, in onderwijs en in de maatschappij als geheel, is sturen op ieders intrinsieke motivatie. We gaan ambtenaren vragen: waarom doe je dit werk? Waarom stuur je sinds jaar en dag formulieren van vakje a naar vakje b, zonder dat je ook maar het geringste persoonlijke vertrouwen hebt dat het ergens nuttig voor is? Hoe kan het dat jij, zelf, individueel, elke dag weer uren en uren besteed aan werk dat je zelf, eigenlijk, individueel, volkomen onzinnig en nutteloos vindt? Dat is de enige remedie tegen bureaucratie. Niet nog meer regels of afspraken om de bureaucratie te bestrijden, maar een uitholling van binnenuit. Elk radartje in het grote rad moet zich gaan afvragen: waarom doe ik dit? En wil ik dit nog wel doen?
Mensen aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid, dat lijkt een VVD thema. Of iets Gristelijks dan toch. Maar het gaat nu niet om hun zelfredzaamheid of het krantenjongen-miljonair verhaal. En rentmeesterschap vind ik maar een mal woord. Alsof de eigen verantwoordelijkheid dan toch weer van buiten wordt opgelegd: als een soort plicht. Ik wil mensen net zo goed aanspreken op hun eigen verantwoordelijkheid om solidair te zijn met anderen. Of hun eigen verantwoordelijkheid om je onverantwoordelijk te gedragen, als dat bijdraagt aan de kwaliteit van wat je beoogt te doen.
In het algemeen spreken we mensen aan op hun eigen verantwoordelijkheid om de vraag te beantwoorden: waarvoor doe ik het? Wat is mijn drijfveer? En ben ik goed bezig om te doen wat ik eigenlijk zou willen doen, of zit ik er eigenlijk maar een potje van te maken? Schuif ik alles telkens maar weer onder het tapijt, of ga ik de confrontatie met mezelf aan? Hoe komt het toch dat alle succesvolle bankiers en beursspeculanten zich geregeld afvragen: is dit het nou, is dit nu wat ik doe en waar doe ik het eigenlijk voor? En hoe komt het nou dat ze dan toch weer doorgaan met hun betekenisloze werk? Tjee, we hebben vast een boel psychologen nodig in onze partij – en gelukkig zijn die er in overvloed en allemaal werkeloos, dus vrijwilligers genoeg.
Zeg, het moet geen sekte worden natuurlijk, of een boedistische guru-club. Of iets betweterigs. Ben ik betweterig? Dat is niet de bedoeling hoor. Sommige thema’s en woorden uit de Flow-Zen-en zelfhulp-lectuur komen misschien van pas. Dan is dat omdat die boekjes op een bepaalde manier iets zinnigs te pakken hebben. Maar ik wil het wel graag nuchter en met de beide benen op de grond houden.
Onze partij heeft geen antwoord op vragen als: wat gaat u doen aan het begrotingstekort? Bent u voor of tegen euthanasie? Enzovoorts. Veel van de thema’s en discussies in de politiek bestaan alleen maar binnen het huidige politieke ‘frame’ (christelijk-rechts, liberaal-rechts, arbeider-links, verstandig-bevoogdend-midden, en de herrieschoppers). Ik schat dat 90% van de huidige discussies gewoon niet meer relevant is, als we eenmaal fundamenteel anders gaan kijken naar politiek. De vraag wordt niet langer: hoe gaan we het met elkaar regelen? Welke compromissen zijn mogelijk? De vraag wordt: wat WILLEN we eigenlijk? En dan eerst eens op een heel basaal niveau.
Intellectuelen
Onze partij is geen partij voor intellectuelen, al lijkt dat nu misschien wel een beetje zo, omdat wij van de Partij op dit moment alleen bestaan uit ik, en ik heb nou eenmaal gestudeerd. Maar het gaat ons veel meer over de liefde voor vakmanschap, over ‘eer van je werk’ en over ‘er helemaal voor gaan’, dan over de vraag of je het mooi kan vertellen. Mooi vertellen is slechts een vorm van kwaliteit. Over het ontwikkelen van jezelf en een vaardigheid om mooie dingen tot stand te brengen, en daar steeds beter in willen worden: daar gaat het om. Steeds beter zien wat goed is, en steeds minder afgeleid worden door onzin.
Heb jij zo’n ‘quarterlife dilemma’ dat nu zo populair is? Wil je steeds het beste uit jezelf halen, maar weet je niet wat je moet kiezen, uit de duizenden mogelijkheden? Kies voor onze partij. Er komt rust in je leven. Focus. Je komt erachter dat er helemaal geen duizend keuzes zijn. Er zijn maar een paar zinvolle keuzes, en de rest is ruis. Laat die ruis weg. We zoeken mensen die steeds meer op zoek gaan naar de zin en steeds minder tijd willen besteden aan gemier, gedoe, bureaucratie, blablah. Iedereen die gelooft in de waarde van passie, iedereen die passie heeft, voor wat dan ook, en dat voorop stellen, is een kandidaat voor op mijn lijst. Ik heb minstens 30 mensen nodig, voor al die zetels. Maar wel hele goeie. Als ik geen goeie kan vinden, dan doe ik het desnoods maar met 7 goeie, ik ga de lijst niet vullen alleen maar omdat ik de 30 vol moet maken. Omdat het anders niet goed genoeg lijkt, ofzo. Dat is het idee.
Reacties (28)
De naam wordt FLOP, de Filosofisch Luchtfietsende pOlitieke Partij.
“Onze partij is geen partij voor intellectuelen”. Als je lezers doorgeleerd moeten hebben om het bovenstaande pamflet te kunnen begrijpen dan mag je er wel vraagtekens bij zetten dat je gewone mensen kunt overtuigen. Zucht.
Overigens zijn er in de afgelopen jaren bij de buren van Retecool dergelijke initiatieven tot politieke bewegingen geweest waarbij er een uitsprong als een samenvatting van alle verstandige dingen die je over politiek kan bedenken. Heeft helaas geen enkele invloed op het politieke landschap van Nederland. Ik heb hoop dat er ooit iemand opstaat die het wel voor elkaar krijgt.
In de voorlaatste alinea staat “wij van de Partij”. Dat vind ik een goede naam voor een nieuwe partij, met echt ‘goede beoelingen’. Ik zou de P alleen klein houden. Een andere optie voor de naam is natuurlijk WWW (wat wij willen). En dan niet pount zus of zo erachter kwakken.
Twee dingen:
1.is dit al het beginselprogramma? Zou er dan ook niet iets in horen te staan over ‘wat wil de mens eigenlijk?’
2. Heeft het CPB al berekend wat de baten en kosten zijn?
LOL @ CBS-berekening. Dat is inderdaad dood in de pot en een heel goede imitatie van de doorsnee politicus.
Overigens vind ik dat iemand die Pfirsig in zijn beginselen noemt zich meteen diskwalificeert, zeker omdat het de enige referentie is naast zelfhulplectuur. Zelfs Balkenende was geïnspireerder met Etzioni. En om vervolgens de naweeën van een scheiding als derde pijler ernaast te zetten, nee, bedankt.
Etzioni? Tjonge.
Liever Bergmann: http://www.partiallyexaminedlife.com/2011/01/18/political-idealism-and-frithjof-bergmanns-new-work/
Hoewel je er denigrerend aan refereert als een “boekje”weet Pirsig in zowel “Z.A.T.A.O.M.M.” als Lila zijn ideeën heel wat helderder neer te zetten. Nog even oefenen dus, je intentie is goed maar de verbale uitwerking ervan is Kwalitatief Uitermate Teleurstellend. En dat kan niet jouw bedoeling zijn.
Lim.
:)
Less is more.
“Eén zieke gedachte en uw persoonlijke zorgambtenaar staat op de stoep.”
die we dan wel uit een extra verplichte eigen bijdrage moeten betalen
Lees ik het nu verkeerd, of denk je dat een vermeend gebrek aan ‘kwaliteit’ een groter probleem is dan mensen die gewoon slechte ideeën hebben over welke koers het land moet varen? Ik zou niet weten in wat voor gat ons land terecht zou komen als sommige politieke partijen volledig hun zin zouden krijgen, los van wat er mogelijk is. Het ideaal van de één is een schrikbeeld van de ander. Het probleem is niet dat ze niet genoeg kwaliteit hebben om hun idealen te verwezenlijken, maar het gegeven dat idealen met elkaar inconsistent zijn. Misschien snap ik je niet, maar volgens mij is die toets met de realiteit welhaast belangrijker dan je ideaalbeeld. Ik moet denken aan het fenomeen verliefdheid: mensen die verliefd zijn, zien de ander als ideaal en zijn niet in staat te denken aan diens slechte kanten. Het is juist erg van belang die uiteindelijk onder ogen te zien, omdat je dan pas weet of je echt bij elkaar past. Zo ook zijn ideaalbeelden maar illusies en is het helemaal geen goed idee je daarop te focussen.
Politiek is geen filosofie, tegen dat probleem loopt de occupy-beweging ook op.
Alles is illusie, zegt de filosoof, maar als je derhalve nergens op focust, verandert er ook niets. Algemeen Kiesrecht en Universele verklaring van de Rechten van de Mens zijn een lineair gevolg van het gelijkheidsideaal. (vind ik leuk)
Ik citeerde Dostojewski uit een van zijn kortere verhalen: “als iedereen tegelijkertijd 10 seconden lang het goede deed dan waren alle problemen de wereld uit”. Mijn vriendin destijds (nuchtere boerendochter): “maar iedereen heeft een andere voorstelling van het goede en dus helpt dat niet echt”.
natuurlijk helpt dat wel. we hoeven niet ‘hetzelfde’ te doen, we moeten allemaal ‘het goede’ doen.
Ik stel voor een toetsingskader voor kwaliteit te ontwikkelen. Misschien mag ik dan Directeur Generaal kwaliteit worden? Ik denk dat ik met een directie motiefanalyse van 300 ambtenaren een heel eind kom.
Natuurlijk hebben we daarnaast een directie “opheffing natiestaten” nodig, die wordt aangevuld met een directie “regionalisering en stamverband”. Als Heineken nog leefde wilde die daarvan vast directeur worden, want hij had dat al bedacht.
Ik bedoel maar: leuk, het zou alleen een puntje praktischer mogen.
Obama is formeel verantwoordelijk voor Guantanamo en de drones, hetgeen hem tot een oorlogsmisdadiger maakt. Als hij, ondanks het feit dat hij formeel verantwoordelijk is, niet de macht heeft om daar iets aan te veranderen, dan behoort hij af te treden. Doet hij dat niet, dan behoort hij bovenaan de lijst van internationaal gezochte personen gezet te worden. Naast mensen als Bush en Cheney.
Dat lijkt me een zeer praktisch voorstel.
Wat zeg je, het moet ook nog haalbaar zijn?
Waaromn zeg je niet gewoon gelijk, dat iedereen handelt met de beste bedoelingen,
en dat je gewoon alles bij het oude wilt laten?
Oh dear. Je doet alsof ‘kwaliteit’ een vaststaand ding is, en niet zelf ook onderhevig aan politieke discussie en/of ideologie.
Enneh, het universum van Pfirsigs boek Zen etc was au fond solipsistisch van aard. Geen goed opstapje naar politiek denken… Zoals dit pamflet bewijst:)
Het is alweer een tijd geleden dat ik dat boek gelezen heb, maar wat ik ervan onthouden heb is dat het sleutelen aan motoren in het boek een metafoor is voor het Westerse, rationalistische denken.
Daartegenover staat dan het Oosterse denken, dat de ik-figuur verbindt met de sofisten. Die waren volgens hem ten onrechte verguisd, vooral door Plato. De sofisten hadden het begrepen. Maar uiteindelijk raakt hij zo verdwaald in zijn eigen filosofische gedachten, dat hij de wereld om hem heen vergeet, min of meer krankzinnig wordt, leeg voor zich uit zit te staren in een stoel.
En ‘kwaliteit’ was in dat boek volgens mij zowel te herkennen in primaire ervaring als iets intersubjectiefs. Het had geen zin om te gaan zitten bedenken wat iets nu goed maakte, want dan kreeg je maar holle abstracties, die mensen dan gingen zitten doen. Zijn studenten wisten wat een goed paper was en wat niet, en hij hoefde geen cijfer te geven, want ze voelden zelf wel aan of ze goed zaten of niet.
Maar dan is de kwaliteit van een artefact dus door meerdere personen herkenbaar (in ieder geval zowel door de student als de docent), en daarmee niet solipsistisch maar op zijn minst intersubjectief.
De hoofdpersoon was een vreselijke solipsist, al was het maar door zijn overtuiging dat wat hij ‘ware kwaliteit’ vond ook door anderen onmiddellijk als zodanig herkend zou worden. (Dat anderen er vooral in zijn hoofd toe deden en in de praktijk amper, hielp ook niet erg.)
Ik zou dat boek nog eens moeten gaan lezen om dat helder voor de geest te krijgen, vrees ik.
Elke reden om ZATAOMM te herlezen is er één, heb je “Lila”ook al eens geprobeerd?
Ja, het zit allemaal tussen zijn oren, bedoelt u natuurlijk
Solipsistisch? Alleen voor de oppervlakkige lezer. De schijnbare tegenstelling tussen rationeel en romantisch denken is in de politiek meer dan ooit relevant, en die schijntegenstelling ontzenuwt Pirsig weergaloos. Wel ff doorlezen.
Precies. Dank voor deze nuancering. Solipsistisch is nu precies NIET waar het over ging in dat boek. Het gaat over werk, en werk is niet solipsistisch maar heel concreet. Ga maar eens een motor uit elkaar halen en weer in elkaar zetten. Overigens zei ik “niet per se Pirsig”, maar misschien had ik die doos van Pandora misschien maar beter helemaal dicht kunnen laten.
Solipsistisch? Alweer een nieuw woord geleerd.
Kunst, kwaliteit, toewijding, aandacht, liefde, sommigen herkennen het, anderen niet, maar het lijkt me niet onderhevig aan politieke discussie en/of ideologie en toetsen lijkt me onmogelijk.
Het is een van de beste boeken die ik ooit gelezen heb
en ik ben bang dat dat wel zo zal blijven.
Foutje sorry.Onhandig met mijn touchpad.
Ik denk dat de verreweg de meeste ambtenaren kwalitatief goed werk leveren, de vraag is alleen voor wie?
En welke agenda heeft die marktpartij?
Politici beoordelen vaak het werk van ambtenaren, dus als er iets op de kwaliteit is aan te merken, dan krijgt de ambtenaar dat te horen.
Maar ook volksvertegenwoordigers werken vaak voor de lobbyisten die ze spreken. En burgers hebben geen lobbyisten. Dus het bedrijfsbelang prevaleert bijna altijd in de politiek en het ambtenaren werk.
Dus als het al om kwaliteit gaat, dan is dat de kwaliteit van de politieke keuzes.
Politici, volksvertegenwoordigers kunnen hun keuzes in vrijheid maken, is de doctrine, maar wel liefst in overleg met hun achterban. Anders hebben ze bij de volgende verkiezingen een probleem.
Maar de politiek is een vorm van oorlog, zonder dat er in het debat bloed vloeit. In die oorlog telt vooral het resultaat, niet de kwaliteit ervan.
Er wordt gevochten, en de hond die er met het bot vandoor gaat, heeft gewonnen, voordat moment.
Dat bot kan iet nuttigs zijn voor de maatschappij, maar meestal is het een persmomentje.
Ik denk dat de auteur het meeste kans maakt om zijn ideeën te implementeren bij GroenLinks, D66 of de PvdA. Kans.
Waar ik blij van wordt is als mensen met hart en ziel iets aan het *maken* zijn. Liefst zo concreet mogelijk. Een vraag voor iedereen hier op dit weblog: zijn we hier nou iets aan het maken, of zijn we alleen maar aan het *lullen*? Praten ‘over iets’ is heel makkelijk. Je typt en je typt en dan heb je weer ergens iets *over* gezegd. Het kost geen geen werk. Net zoals deze reactie ook niet trouwens – dus ik heb ook boter op mijn hoofd. Tijd om te stoppen. Dank voor het lezen van mijn pamflet en de reacties!