Pro Ana (II)

Introductie door de redactie: In onderstaand stuk staat genoemd hoe vaak het gelezen is. Dat geldt voor de versie op haar eigen blog. Ook op Sargasso is indertijd het stuk verschenen. Ook op Sargasso staat het bovenaan in de lijst met meest gelezen stukken met 50.000 views. Gin is associated blogger en doet verslag vanuit Sierra Leone.

In de zomer van 2006 schreef ik een stuk over pro ana, wat nogal wat stof deed opwaaien. En nog altijd trekt het stuk dagelijks vele bezoekers. In totaal werd het 124.894 keer gelezen. Pro ana leeft dus.
Maar wat is pro ana? Letterlijk: Professional Anorectic. Professionele anorexia, ofwel (met name) vrouwen die anorexia als een levensstijl beschouwen, en niet als ziekte of afwijking. Pro ana, strikt genomen, is dus iets anders dan anorexia, al blijkt dat er heel wat verschillende interpretaties over de term bestaan. Ik hou me even aan de ‘officiële’ term, dat maakt discussiëren wel zo makkelijk. Pro ana als keuze. Een keuze om graatmager te zijn, of te willen worden. In mijn eerste stuk nam ik Pro Ana nogal op de korrel, want het dreigde een ware hype te worden, iets waar ik met de allerbeste wil van de wereld gewoon niet bij kon.

Graatmager willen zijn, want daar ging het immers om in mijn stuk over pro ana, is nog steeds iets wat ik me niet kan voorstellen. Zeker niet omdat ik nu dagelijks al mijn dubbeltjes moet omdraaien omdat ik vreselijk ondervoedde mensen op deze aarde probeer te houden in Sierra Leone. Wie hier graatmager is, is op sterven na dood. Ongewenst overigens, want ik begrijp dat hetzelfde op gaat voor pro ana. Mager zijn is hier een uitnodiging voor magere hein, en is dan ook niet iets nastrevenswaardigs. Telkens als ik aan dysenterie lijd, waar je hier gewoon niet omheen kunt, laat iedereen me weten dat ik er niet ‘uít zíe’. Er moet zo snel mogelijk weer vlees op mijn botten komen, want dat magere, dat is niet mooi. En dan vind ik zelf dat er nog best wat af kan, als ik naar ons lichaamsmodebeeld in Nederland kijk tenminste.

Dunne westerlingen zie je hier overigens nauwelijks. Niemand verwacht dat ook, want in het westen hebben we immers genoeg geld om eten te kopen. Het was voor vele Sierra Leonezen dan ook een enorme schok een anorexia dame door Bo te zien lopen afgelopen zondag. Ze was zo flinterdun dat je door haar huid heen kon kijken. Eén van mijn metgezellen was bang dat haar hoofd spontaan zou gaan bloeden van de warme zon die haar bescheen, omdat ze er zo kwetsbaar uitzag. De hele straat keer haar na. Met open mond. Ze streek neer op hetzelfde terras als waar wij zaten. In het Krio brak de discussie los. Ze moest vast en zeker doodziek zijn, dat kon niet anders, was het oordeel van mijn tafelgenoten. Aan een andere tafeltje speculeerde men dat ze aids moest hebben. Laatste fase. Waarom kwam ze in godsnaam zo ontzettend ziek naar Sierra Leone, waar nauwelijks gezondheidszorg te vinden is? Toen bestelden haar tafelgenoten eten. Ook voor haar. Een groot bord met een enorme vette kippenpoot, met in olie dríjvende dikke patatten werden voor haar neus gezet. Sja, in Sierra Leone eet men rijst, vandaar. Goed, dikke patatten met kip dus. En een hele kwak mayonaise over de kleine salade. Haar rechterneusvleugel ging geïrriteerd omhoog. Trillend. Het hele terras hield de adem in terwijl zij een minuscuul stukje patat afsneed, en het in haar mond stopte. ‘Ze is niet lekker,’ werd er gezegd. Iedereen verwachtte dat ze het stukje patat zo weer uit zou spugen. Men zat al klaar om haar naar een ziekenhuis te brengen.

Ik hield wijselijk mijn mond. Ik zag het natuurlijk wel aankomen, dat er niets mis was met haar gezondheid, en dat de dame in kwestie ‘gewoon’ anorexia moest hebben. Gelukkig had ik er al eens over verteld, en raadde één van mijn tafelgenoten dat ze vast zo iemand met een eetstoornis moest zijn. De verontwaardiging was groot toen men doorhad dat ze het eten gewoon niet moest, zonder goede reden. In een omgeving waar men vaker niet dan wel kan eten, is dat soort gedrag nu eenmaal niet echt op zijn plaats. Om het zacht uit te drukken. Bestel dan niets, werd er gezegd, maar ga mensen niet zo zitten uitdagen midden op een terras. Ik kreeg medelijden. Ze had geen keuze, ze zat er niet op vakantie, en haar collega’s hadden vast zonder haar besloten dat een lunchvergadering wel aardig zou zijn. Ik keek haar doordringend aan en fantaseerde dat ik magische krachten had die het voedsel op haar vork zouden kunnen tillen en in haar mond zouden laten verdwijnen. Het werkte. Of tenminste, ze werd zich bewust van haar omgeving, en realiseerde zich dat ze zich beter niet zo kon gedragen. Dapper zette ze haar vork middenin de kip en begon het eten in razende vaart naar binnen te schrokken. De tranen stonden in haar ogen. Het gesprek van haar collega’s ging volledig aan haar voorbij.

Na de laatste hap, nog met volle mond, excuseerde ze zich bij haar collega’s en haastte zich naar de wc. Het duurde een behoorlijke tijd, maar uiteindelijk kwam ze terug, met een knalrood hoofd en uitpuilende ogen. ‘Ze heeft gekotst, wel een kwartier lang,’ roddelde de serveerster in het Krio. De afkeurende opmerkingen vlogen over het terras toen bleek dat ze ècht ècht ècht niet ziek was, en zelfs dokter bleek te zijn, bij een hele rijke westerse NGO. Ik vertelde over pro ana, en pro boulimie, en anorexia en alle andere eetstoornissen die we in het westen kennen.
Ongeloof was de reactie. Maar toen werd de vergelijking getrokken. In Sierra Leone zijn er ook ontzettend veel vrouwen die ‘gestoord zijn met eten’. Niet omdat ze dun willen zijn, maar juist het tegenovergestelde, want een goed vet lijf is een teken van gezondheid en welvarendheid.
Vrouwen die het zich vanwege de financiën niet kunnen veroorloven zich vol te proppen, slikken pillen die normaal gesproken aan varkens worden gegeven, om ze vet te mesten voor de slacht. Vandaar dat er hier dan ook ontzettend veel vrouwen met vetzucht rondlopen, en daar uiteindelijk ontzettend veel gezondheidsproblemen door krijgen.

De conclusie: Of het nu om het rijkste of het armste land ter wereld gaat, vrouwen hebben iets met hun lichaam. Het is dus geen verveling, of een luxeprobleem, of een voorbeeld uit de media (want dat speelt in Sierra Leone in ieder geval echt geen enkele rol, media zijn er hier namelijk nauwelijks), al zal dat laatste in de rijke landen heus wel een beetje meehelpen. Maar waar komt die rare drang bij ons vrouwen vandaan om zoveel belang aan de uiterlijke vertoning van ons lichaam te hechten?
Zoveel zelfs, dat ‘we’ het er voor over hebben er verschrikkelijk voor te lijden, en er uiteindelijk onze levens om verkorten. Het probleem ligt niet bij mannen zou ik zeggen, want van Nederlandse mannen weet ik dat ze dat ‘magere’ helemaal niet mooi vinden (door de bank genomen) en van Sierra Leonese mannen weet ik dat ze dat ‘dikke’ echt heel lelijk vinden, de meerderheid tenminste. Ik identificeer het probleem binnen het vrouwendomein: vrouwelijke afgunst ten opzichte van andere vrouwen.
Want waar kijken vrouwen naar als ze zichzelf beoordelen? Naar andere vrouwen. En waarom hebben mannen dat dan niet? Of hebben mannen dat wel, maar dan op een heel ander vlak? Misschien is het eens handig als mannen zich in deze discussie gaan mengen, zodat wij vrouwen begrijpen waar het niet helemaal goed gaat tussen onze oren.