Post-atheïst | Framing

COLUMN - Amsterdam, een nachtcafé in een van de “negen straatjes”, en ik kan mijn geluk niet op. Ik zit tegenover de aantrekkelijkste vrouw van de stad en wat meer is, ze luistert geboeid naar wat ik vertel over het boek dat ik net ben begonnen te schrijven. Dat gaat over een simpele vraag: als Jezus en Paulus joden waren, waarom is het christendom dan geen joodse stroming meer? Het antwoord is niet simpel en ons gesprek duurt tot na sluitingstijd.

Dat was kort na mijn dertigste verjaardag. Dat ik er kort voor mijn vijftigste aan terugdenk, is omdat ik het boek dit weekend heb afgerond. Nu moet het zijn publiek gaan vinden, moeten er persberichten worden geschreven en moet een presentatie worden georganiseerd. De vraag is dus: hoe presenteren we het boek zó dat het de aandacht trekt en dat het onderwerp, om zo te zeggen, opnieuw kroegconversatie wordt?

Het probleem is dat de media – of het nu gaat om boekrecensies, interviews of wat dan ook – ingewikkelde onderwerpen vaak presenteren in vertrouwde interpretatiekaders. Zulke frames zijn nuttig, omdat een journalist zich dan kan concentreren op het allerbelangrijkste en onuitgelegd kan laten waarom dit onderwerp nieuws is. Zo past de informatie in duizend woorden of drie minuten zendtijd.

Het ‘framebaar’ presenteren van een overzichtswerk over de joodse wereld aan het begin van onze jaartelling is lastig. In de eerste plaats omdat het een boek is. Boeken zijn allemaal anders en dus kiest de boekenbranche voor een human interest-benadering. Zo verkoopt ze in feite schrijvers en dat is – zie de dalende omzetcijfers – op het suïcidale af contraproductief. Als een schrijver wordt gepresenteerd met een naar hem genoemde website, vindt hij blijkbaar zélf al dat zijn boeken minder interessant zijn dan hijzelf. Tja.

Het tweede probleem is dat het religie betreft. Een van de gebruikelijkste frames om wetenschap en christendom te presenteren is alsof ze in conflict verkeren, waarin ‘de’ wetenschap dan aantoont dat ‘het’ christendom iets onhoudbaars wil geloven.

Ik kan mijn boek inderdaad zo presenteren. Noot 340 is vrij dodelijk voor de pauselijke aanspraken op het opperste gezag en op bladzijde 26 wijs ik op een perspectiefwisseling die problematisch is voor de protestantse theologie. Daarmee is het in de media makkelijk scoren, maar het telt eigenlijk niet. Enkele uitzonderingen daargelaten hebben de Europese christenen de verworvenheden van de wetenschap allang geaccepteerd en dit kan er makkelijk bij.

Het frame ‘wetenschap versus religie’ behandelt gelovigen alsof ze in de negentiende eeuw leven. Het doet ook alsof de wetenschap nog bezig is met zaken die 150 jaar geleden relevantie hadden. Ik kan u echter melden dat de oudheidkundige disciplines niet hebben stilgestaan. Daarenboven kan ik u zeggen dat de Oudheid, zolang haar geen actualiteit wordt aangepraat, werkelijk interessant is. Als u tegenwerpt dat u daar weinig van hebt meegekregen, heeft u gelijk, maar ik hoop met mijn boek het tegendeel te bewijzen.

Voilà, zó presenteer ik het: de geesteswetenschappen zijn wél interessant. Mocht het journaille het niet zo willen framen, dan kan ik altijd nog zeggen dat het een onderwerp is waarmee je, althans in Amsterdam, de aandacht kunt vasthouden van de aantrekkelijkste vrouwen van de stad.