Politiek gewin gaat blijkbaar boven alles

COLUMN - Informaticus Carl Bergstrom helpt al sinds de eeuwwisseling mee een infrastructuur te bouwen die infecties, epidemieën en pandemieën in een vroeg stadium kan onderkennen. Hij is ook de drijvende kracht achter de leus ‘flatten the curve’. Tot nu toe konden alle aanzwellende ziektes – zoals Sars, Mers en de vogelgriep – nog worden bedwongen, schrijft Bergstrom, al was het soms ternauwernood. En altijd was er het gevoel dat iedereen er samen de schouders onder zette.

Maar nu het echt mis is, resteert er weinig van dat gevoel. Waar wetenschappers elkaar eerder ondervraagden, corrigeerden en bijstuurden, ze hypothesen, modellen en prognoses aanpasten, instanties en overheden adviseerden, en ook instanties en politici beleid herzagen naarmate er meer (en betere) kennis verzameld was, ziet Bergstrom nu vooral een ‘gotcha’-mentaliteit: wetenschappelijke bevindingen en aanbevelingen worden door beleidsmakers niet getoetst op hun degelijkheid, maar op hun politieke effect. Komt dit in mijn straatje te pas? Is dit populair? Win of verlies ik zo steun?

Onderzoekers die hun standpunt bijstellen, krijgen op hun donder, soms ook van collega’s: alsof je standpunt herzien na evaluatie je onbetrouwbaar maakt, in plaats van een deugdelijk wetenschapper.

Bergstrom ontvangt dagelijks tientallen mails waarin hij wordt uitgescholden, gesmaad, en waarin wordt aangedrongen op zijn ontslag. Hij wordt bedreigd. Mensen wensen hem dood. Hij ziet hoe onderzoek moedwillig uit de context wordt gerukt, feiten worden vervalst, en hoe deugdelijk advies wordt zwartgemaakt. Alles vanuit politiek gewin.

Wat hij het ergste vindt? Dit: ‘It turns out we’re not all in this together.’

Ondertussen breekt je hart als je ziet hoe ongekend hard het gaat met dit virus dat we nog zo belazerd kennen. In Italië, Spanje, Nederland en de Verenigde Staten schieten de besmettings- en sterftecijfers omhoog. En dan missen we nog een boel coronadoden ook: wie er wel door sterft maar geen ‘erkende’ patiënt is (want nooit officieel getest) telt niet mee in de statistieken.

In Nembro, in de Italiaanse ­provincie Bergamo, zijn tot op heden 31 coronadoden geregistreerd. De burgemeester van Nembro deed onderzoek. Op grond van voorgaande jaren had hij verwacht dat er in het eerste kwartaal van dit jaar circa 35 mensen zouden zijn overleden. Tel daar de coronadoden bij op; dan kom je uit op ongeveer 66. Maar er zijn dit jaar al 158 inwoners van Nembro gestorven. Dat zijn er 123 meer dan gemiddeld, niet 31 meer. De sterfte aan corona ligt dus vier keer hoger dan geregistreerd, vreest de burgemeester.

Vervolgens keek hij naar de sterftecijfers van twee andere gemeenten in de regio, Cernusco sul Naviglio en Pesaro: van hetzelfde laken een pak. Er zijn in die streek veel doden die niet als coronadoden worden geregistreerd. Dat is onwelgevallige wetenschap.

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.