Voorpagina

Zoekresultaten voor

'wondere dieren'

Foto: Tom Davidson (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Burgerwetenschap

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland. Vandaag de laatste normale WW.

Vogelkijkers in Central Park (foto Flickr/Frank Sinks)Gisteren werd de oostkust van de Verenigde Staten opgeschrikt door een aarbeving met een kracht van 5.8 op de Schaal van Richter. De beving was dusdanig sterk dat er een scheur ontstond in het Washington Monument, de welbekende Obelisk op de Washington Mall. Hoewel de schade mee lijkt te vallen en er geen berichten over gewonden zijn, blijkt wel dat het onverwachte ongeluk wel degelijk in een klein hoekje zit. Een goed waarschuwingssysteem kan in zo’n geval levens redden. Seismologen van de Stanford universiteit besloten het over de crowdsourcing-boeg te gooien en ontwikkelden het Quake-Catcher Network. Hierin wordt het publiek opgeroepen om mee te helpen om het grootste wereldwijd netwerk van seismische sensoren aan te leggen. Alles wat je hoeft te doen is een sensor aanschaffen en die in je USB-poort pluggen en je bent al onderdeel van een wereldwijd onderzoeks- en waarschuwingssysteem. Een goed voorbeeld van ‘Citizen Science‘, burgerwetenschap.

Het ‘gebruik’ van amateurs bij wetenschappelijk onderzoek is verre van nieuw. Zo worden nog jaarlijks nieuwe soorten ontdekt door amateur-dierenspotters. Ook amateur-astronomen lopen bijvoorbeeld al een tijdje mee en deden al veel ontdekkingen. Zo is daar bijvoorbeeld “Hanny’s Voorwerp” (in het Engels Hanny’s Voorwerp), een reflectienevel die in 2007 ontdekt werd door onderwijzeres Hanny uit Heerlen. Hanny deed mee aan Galaxy Zoo, een project waar iedereen die mee wilde doen kon kijken naar foto’s gemaakt door de Hubble telescoop op zoek naar interessante objecten. Hoewel er veel overeenkomsten zijn is er volgens Galaxy Zoo oprichter Kevin Schawinski wel degelijk een verschil tussen ‘crowdsourcing’ en burgerwetenschap, waarbij in het laatste geval echt, actief wetenschap bedreven wordt door de deelnemers.

Foto: copyright ok. Gecheckt 02-03-2022

De eerlijke slager

, door

Een paar duizend animal cops hebben we (aan opzoeken hoe dat in het Nederlands heet is onze regering nog niet toegekomen), maar die zorgen vooral voor dieren die je kunt zien. De dieren die op ons bord terecht komen, blijven uit het zicht. Daar valt dus niet meer te scoren en je hoeft er niet lief voor te zijn.

Maandag deed Ger Koopmans van regeringspartij CDA in een interview in de Volkskrant daar nog een schepje bovenop. Hij vindt het een “geweldige misvatting” dat consumenten meer willen betalen voor vlees, hij bagatelliseert de toenemende vraag naar biologisch verantwoord vlees (“iets meer, niet in enorme mate”) en orakelt en passant dat dierenwelzijn en minder milieu-uitstoot “nooit samengaan”.

Tja, minder vlees eten mag op dit moment nog een modieuze optie zijn, ik twijfel er geen moment aan dat het binnen een generatie bittere noodzaak gaat worden. Er gaan eenvoudig te veel calorieën verloren met vleesproductie om op de huidige schaal houdbaar te blijven. Daar kan Koopmans (“die term bio-industrie gebruik ik niet”) de ogen voor sluiten, maar dat maakt hem vooral tot een struisvogel.

Hij heeft gelijk dat het een nog (te) groot deel van de consumenten totaal niets kan schelen waar hun vlees vandaan komt en hoe het dier waarvan het afkomstig is (vooral niet aan denken!) geleefd heeft, maar dat verandert nog wel. Binnen één of twee decennia kun je erop rekenen dat vlees een grote luxe is en per calorie een veelvoud zal kosten van een gemiddeld plantaardig voedingsmiddel. En we eten tenslotte ook niet allemaal elke dag truffel.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Vliegende vinkengrammatica

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland

Vink (foto Flickr/mondays child)Hoe meer dierenonderzoek er uitgevoerd wordt, hoe meer de Mens van haar voetstuk valt. Ze bedienen snoepmachines, lezen de Playgirl en maken zelfs rationele beslissingen. Maar taal, dat was toch ons ding? Natuurlijk zijn er allerlei dieren die in meer of mindere mate taalachtige communicatie bezigen, maar echt ingewikkelde taal, met een heuse grammatica was altijd aan ons mensen voorbehouden.

Helaas lijkt ook die vlieger niet meer op te gaan want naar nu blijkt lijken Bengaalse vinken in hun fluitgedrag wel degelijk een grammatica te gebruiken. Al eerder werden vogels ervan verdacht om hun getwitter volgens grammaticale regels de wereld in te sturen, en ook over het walvissengetoeter werden dergelijke claims gemaakt. Maar die beweringen bleven altijd tamelijk ongetest. Tot nu dus.

Om dit te testen splitsten de Japanse onderzoekers van de Universiteit van Kyoto onder leiding van Kentaro Abe opgenomen vogelzang in afzonderlijke ‘woorden’. Deze werden vervolgens in ‘grammaticaal juiste’ en ‘grammaticaal onjuiste’ varianten aan elkaar geknoopt en teruggespeeld voor de vogels. De vogels reageerden op de grammaticale versies en lieten de ongrammaticale onbeantwoord. Volgens Abe toont dit duidelijk aan dat de vinken bepaalde specifieke volgordes (zinsconstructies) wel als een zangroep herkennen en andere niet.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: de jacht op virussen

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Aidsvirus HIV-I / C. Goldsmith Bron: WikipediaIn 2009 was iedereen in paniek omdat er een nieuw en mogelijk dodelijk griepvirus was uitgebroken: de Varkens of Mexicaanse Griep. In het begin was er zelfs de vrees dat het zich gedroeg als de beruchte Spaanse griep die uitbrak na de 1e wereldoorlog waarbij tientallen miljoenen mensen stierven. De exacte herkomst van het varkensgriepvirus is niet met zekerheid vast te stellen. Mogelijk is een op het varken levend virus overgesprongen naar de mens en gemuteerd. Hoe groot is het gevaar dat dit weer gebeurd?

Sars
Een paar jaar eerder was ook al grote paniek door de uitbraak van SARS, een ernstige vorm van longontsteking die wordt veroorzaakt door het SARS-virus. Het SARS virus komt waarschijnlijk van de Civetkat en het is gevaarlijker dan het varkensgriepvirus: bij griep is het percentage met dodelijke afloop ongeveer 2%, bij SARS ligt dit tussen de 5 en 15%

Aids
Nog wat langer geleden, maar niet minder bekend, is natuurlijk het HIV-virus dat AIDS veroorzaakt, ofwel het Acquired Immuno-Deficiency Syndrome. Dit virus verzwakt het afweersysteem waardoor de patiënt sterft aan infectieziekten waar een gezonde persoon geen last van zou hebben. Dit virus is overgesprongen van apen: chimpansees of meerkatten. Bij deze apen heerst een aan het HIV verwant virus (het Simian Immunodeficiency Virus), de apen worden er zelf echter niet ziek van. Het schijnt dat het virus misschien al een eeuw geleden is overgestapt naar de mens. In tegenstelling tot de vorige twee virussen verspreidt dit virus zich langzaam omdat het alleen wordt overgedragen door seksueel contact, of direct bloed-bloed contact. Indien onbehandeld is dit virus in bijna alle gevallen dodelijk. Gelukkig zijn er de laatste jaren goede medicijnen die de patiënt weliswaar niet genezen maar wel de symptomen kunnen onderdrukken.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Cicaden houden van priemgetallen

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Periodieke cicade (foto flickr/ DanCentury)Wie de komende weken naar het Oosten van de Verenigde Staten trekt kan een flinke krekelzwerm tegen het lijf lopen. Want rond deze tijd zullen de magicicaden, die 13 jaar onder grond verbleven, volwassen worden en naar het oppervlak werken. In juli zullen alle overleden zijn en begint hun nageslacht de lange puberperiode onder de grond.

We kennen allemaal de standaard éénjarige levenscyclus. In de lente openen de bloemen zich, worden lammetjes geboren, komen de wespen naar buiten enzovoorts. Eenjarige cycli zijn voor de hand liggend, je kan als diersoort je immers heel mooi aanpassen aan de seizoenen. Maar de Amerikaanse magicicade denkt daar anders over. De keversoort komt tevoorschijn na ofwel een periode van 13 jaar ofwel van 17 jaar. Gedurende deze adolescentieperiode verblijven de cicaden zo’n dertig centimeter onder de grond, waar ze zich voeden met plantenwortels. Als de biologische klok de cicaden vertelt dat ze tevoorschijn moeten komen gebeurt dat in gigantische aantallen.

Of je als cicade 13 of 17 jaar moet wachten ligt aan tot welke brood (legsel/generatie) je behoort. Hoewel er aanwijzingen zijn dat het DNA bepaalt hoe lang een brood onder de grond blijft is het precieze mechanisme onbekend. Wel zijn er meer aanwijzingen over waarom juist deze twee getallen ‘gekozen’ zijn. Zeer waarschijnlijk zijn priemgetal-cycli gunstig omdat ze minder vaak samen vallen met de cycli van de meeste roofdieren (zoals sluipwespen e.d.).

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Hoe ver kan bio-engineering gaan?

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Wil jij ook een lichtgevende kat? (foto: Flickr/pinkiwinkitinki)Ooit, in een ver verleden, was de enige vorm van biologische evolutie die van Darwin: organismen pasten zich door natuurlijke selectie aan aan de hand van criteria die door de omgeving werden bepaald. Maar op een bepaald moment ging ons deze passieve evolutie niet snel genoeg: de mens greep de kans om zijn omgeving te veranderen (letterlijk) met beide handen aan. Op die manier ontstond een wat vervuilde vorm van evolutie die ons tot op heden geen windeieren legde. Maar, zo merkt Amerikaans bioethicus Paul Root Wolpe, de afgelopen jaren hebben we het heft van het evolutionaire mes nog meer in de hand genomen. Volgens Wolpe is de stand van zaken op het gebied van actieve bio-engineering nu op het punt gekomen dat we ons moeten afvragen:  hoe ver kunnen we gaan?

Die huidige stand van zaken op het gebied van bio-engineering is al bijzonder indrukwekkend, het is duidelijk niet langer science-fiction waar we over praten. In onderstaand TED-filmpje geeft Wolpe een lijst van meer of minder bekende bio-engineering projecten die nu lopen. Waar we als mensen natuurlijk al eeuwen door middel van selectief fokken aan biologische manipulatie doen, kunnen we de evolutionaire werkelijkheid nu veel preciezer naar onze hand te zetten met behulp van bijvoorbeeld kunstmatige inseminatie of het ingrijpen op DNA-niveau. Dit opent de weg naar nieuwe kruisingen zoals de Cama of Lijger; dieren die voor medische toepassingen gemanipuleerd zijn zoals de Vacanti muis (die met het oor), geiten die het molecuul Antitrombine aanmaken voor medicinale doeleinden; maar ook vissen, katten, honden en apen die licht geven in het donker. Leuk voor onder de kerstboom.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Strandbeesten en Mecha-Hamsters

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Strandbeest (Foto: Flickr/Theo Lagendijk)

Het idee van kunstenaar-uitvinder Theo Jansen was even simpel als megalomaan: hij wilde een nieuwe vorm van leven ontwerpen. Eentje die niet gebaseerd is op eiwitten, maar op gele elektriciteitsbuis. Met de buizen als basismateriaal vervaardigde en vervolmaakte Jansen zijn inmiddels wereldberoemde Strandbeesten. Deze strandbeesten zijn autonoom voortbewegende diervormige constructies die windkracht gebruiken om hun ‘magen’ van plastic flessen van perslucht te voorzien. Deze perslucht wordt dan gebruikt om draaibewegingen te krijgen.

Maar de strandbeesten gebruiken geen wielen om zich voort te bewegen, het meest bijzondere aan Theo Jansen’s nieuwe levensvormen is dat ze zich op poten voortbewegen. Om dit voor elkaar te krijgen ontwikkelde hij een unieke been-constructie, bestaande uit 11 buizen, die een draaiende beweging efficient omzetten in een loop-beweging. Om de afmetingen van de buizen goed te krijgen liet de kunstenaar-god een kunstmatige evolutie plaatshebben in zijn computer. Hij voerde 1500 verschillende buislengtes en liet een algorithme de 100 beste uitkiezen. Uit deze honderd volgde – met kleine mutaties – een volgende generatie en ook voor die werd de survival of de fittest regel toegepast.

Uiteindelijk leidde dit mooie voorbeeld van evolutie in silico tot de ‘magische afmetingen’. Wat de beweging van deze geoptimaliseerde poot zo efficient maakt is het feit dat de ‘voet’ een bijna horizontale beweging maakt over het oppervlak en zo dus maximale verplaatsing krijgt uit de draaibeweging. Deze innovatie leidde uiteindelijk tot de schitterende strandwandelaars die Theo Jansen beroemd maakte.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Groundhog Day

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Punxsutawney Phil (Foto: Flickr/ShutterSparks)

Vandaag viert men in de Verenigde Staten en Canada een ietwat merkwaardige feestdag: Groundhog Day. Ieder jaar op 2 februari keert de blik van verkleumende Noord-Amerikanen zich naar de holen van bosmarmotten om te zien of de lente zich aan zal dienen of dat de winter nog een paar weken langer zal duren. Volgens de folklore is het moment dat de bosmarmot op deze dag uit zijn hol bepalend: is het op dat moment bewolkt, dan is de winter zo goed als afgelopen; schijnt de zon, dan schrikt de marmot van zijn eigen schaduw en zal hij zich terugtrekken in zijn hol en – helaas helaas – de winter duurt nog zes weken langer.

De bekendste bosmarmot is zonder twijfel Punxsutawney Phil, die je vandaag live kan volgen. Phil figureert ook in de – briljante – film van Harold Ramis, waarin hoofdpersoon Bill Murray op mysterieuze wijze gedoemd is deze ene dag tot in de oneindigheid opnieuw te beleven. Deze WW gaat niet over de (on)mogelijkheid van time-loops, maar over de mythische weersvoorspellende krachten van dieren.

Dat de Bosmarmot niet zo goed voorspelt als gehoopt mag geen verassing zijn. Volgens de groundhog-fans zal het beest 70-90% van de tijd goed voorspellen, maar simpel empirisch onderzoek van Canadezen liet zien dat maar 37% van de voorspellingen correct bleken. Sommigen stellen het gebruik van andere knaagdieren voor, zoals de beverrat in New Orleans, maar er is geen enkele aanwijzing dat hij het beter zal doen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Optogenetica werpt licht op het brein

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Anatomie tekening van het brein uit 1802 (Foto: Flickr/brain_blogger)

Eén van de Heilige Gralen van de wetenschap is uit te vinden hoe het brein werkt. Maar de onderzoeksvraag stellen blijkt toch keer op keer stukken makkelijker dan hem te beantwoorden. Sterker nog, over de manier waarop gezocht moet worden naar antwoorden zijn veel vragen. Behaviourisme, Cognitieve Pychologie, Neurobiologie, het zijn allemaal paradigma’s om een deel van de puzzel die ons brein is op te lossen.

Eén van de nieuwste onderzoeksgebieden is die van de optogenetica. Hierbij worden zenuwen van kleine dieren met licht getriggerd om te vuren en de effecten bestudeerd. Om ervoor te zorgen dat bepaalde zenuwen lichtgevoelig worden (wat ze meestal niet zijn), word bijvoorbeeld genetische manipulatie gebruikt om de zenuwcellen te veranderen. Door vervolgens gerichte lichtpulsen toe te dienen kan gedrag van de dieren aangestuurd worden. Deze Dr. Frankenstein methode geeft vervolgens inzicht in de rol van bepaalde zenuwcellen.

Gero Miesenboeck, één van de vooraanstaande onderzoekers in dit veld, legt in een helder en bij vlagen komisch TED-praatje uit hoe en waarom licht gebruikt word om fruitvliegjes (met of zonder hoofd) te laten dansen.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: De beste dansmoves

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Je kan natuurlijk ook zelf iets proberen (foto Flickr/Joits)

Zoals oplettende lezers misschien opgevallen is, schrijf ik naast stukjes over wetenschap en film ook af en toe over dans (al dan niet in combinatie met film of wetenschap). Helaas wordt mijn fascinatie met de kunstvorm ruimschoots overstegen door mijn gebrek aan dans-skills.

En dat is jammer, omdat dat mijn kans op het produceren van nageslacht danig in gevaar kan brengen. Eén van de functies van dans is parallel aan die van het baltsgedrag bij andere dieren: mannen die goed kunnen bewegen zijn interessantere seksuele partners voor vrouwen. Simpel gezegd is een goed bewegende man een gezonde man en dus interessant om jezelf door te laten bezwangeren. Tienduizenden jaren van evolutie zorgden ervoor dat de waardering voor dans zich in onze hersenen vast heeft gezet. Dit heeft weer tot gevolg dat in clubs, feesthallen en op schoolfeesten jongens en mannen naarstig op zoek zijn naar welke moves nog nét binnen bereik liggen.

Maar ook hier helpt wetenschap een handje! Nieuw onderzoek van psychologen aan de Northumbria University in Engeland laat zien welke dansbewegingen je nu precies moet maken om maximale indruk te maken op vrouwelijke toekijkers. De onderzoekers lieten negentien mannelijke vrijwilligers dansen op Duitse dancemuziek en gebruikten een opstelling met twaalf camera’s om dansende digitale avatars te extraheren. Geen van de proefpersonen was een professionele danser. Vervolgens werden clips van deze dansende avatars getoond aan 35 heteroseksuele vrouwen, van wie gevraagd werd deze te beoordelen op fysieke aantrekkingskracht.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: Lucide dromen

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Zie je een tibetaanse monnik en twee kinderen op een luchtbel, dan is het waarschijnlijk een droom (Foto: Flickr/h.koppdelaney)

Het moet een jaar of twintig geleden zijn, maar het maakte zo’n indruk dat ik het me als de dag van gisteren herinner. Ik lag in mijn kinderbed en droomde één of andere onbelangrijke droom waarin ik rondliep door mijn basisschoolgebouw. En toen gebeurde het: zonder enige duidelijke aanleiding was ik me er plotseling volledig van bewust dat ik aan het dromen was. Ik keek om me heen en zag dat die droomwereld er iets anders uitzag dan de echte wereld. Beter nog, ik had eindelijk volledige, bewuste controle over mijn droom-ik. Dit was mijn kans, ik kon doen wat ik wilde, zonder consequenties in de échte wereld! Blijkbaar was ik nog te jong om echt spannende dingen te doen, want ik besloot dat op de tafel dansen een goede eerste zet was. Dat was al erg leuk, maar ik weet nog goed dat ik besefte dat deze droom wel eens snel voorbij zou kunnen zijn en dat ik snel iets echt gaafs moest doen. En dus sprong ik in mijn lucide droom door het raam van mijn school. Eenmaal buiten op de grond neergekomen was het inderdaad over en werd ik bijna juichend wakker. Ik ging er eigenlijk vanuit dat dit soort dromen wel vaker zouden voorkomen, maar helaas is het bij die ene keer gebleven.

Later onderzoek wees uit dat ik niet de enige was die deze ervaring heb gehad. Het gaat hier om het fenomeen van de lucide droom, voor het eerst beschreven in 1913 door de Nederlandse psychiater Frederik van Eeden, die trouwens ook ‘De kleine Johannes‘ heeft geschreven. In een lucide droom is degene die droomt zich simpelweg bewust van het feit dat hij droomt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

WW: The Bloop

, door

De woensdagmiddag is op GeenCommentaar Wondere Woensdagmiddag. Met extra aandacht voor de nieuwste ontwikkelingen in Wetenschap- en Techniekland.

Spectogram van The Bloop (Foto: NOAA/Wikimedia Commons)

De mens is een nieuwsgierig wezen, al eeuwenlang bouwen we instrumenten om te kijken op plekken waar we niet met het blote ook kunnen kijken en te luisteren naar geluiden uit de diepste oceanen. Dit leverde ons natuurlijk een schat aan informatie op over o.a. ons zonnestelsel of de diepste delen van de oceaan. Maar af en toe horen of zien die instrumenten iets dat meer vragen oproept dan beantwoord.

Een van de bekendste voorbeelden is dat van ‘the Bloop‘. In 1997 pikten meerdere sensors van het National Oceanic and Atmospheric Administration – oorspronkelijk bedoeld om Sovjet-onderzeeërs op te sporen – ten zuiden van Zuid-Amerika een serie ultra-lage zeer luide geluiden op. Gedurende ongeveer één minuut steeg de frequentie van het geluid zeer snel. NOAA sloot al snel uit dat het hier ging om een onderzeeër of bom. Ook zou het niet gaan om een vulkaanuitbarsting of aardbeving. Nee, volgens de deskundigen past de voetafdruk van het geluid bij die van een biologische oorsprong. Maar het geluid was vele malen sterker dan het luidst bekende biologische geluid (de zang van een blauwe vinvis). Wat er zich allemaal precies in de diepten van de oceanen afspeelt weet niemand, dus er is genoeg ruimte voor speculaties.

Vorige Volgende