Door Jelke Bethlehem (bijzonder hoogleraar in de survey-methodologie en verbonden aan het Instituut Politieke Wetenschap van Universiteit Leiden). Op 22 november 2023 zijn er weer verkiezingen voor de Tweede Kamer. Dan wordt er weer volop gepeild. De vraag is of al die peilingen in staat zijn om te voorspellen hoe de uitslag van de verkiezingen eruit zal zien. Hoe accuraat zijn die peilingen eigenlijk? Om wat meer duidelijkheid te krijgen over de nauwkeurigheid van peilingen, kijken we terug naar de Tweede Kamerverkiezingen van 15 maart 2017. Voor die verkiezingen hebben we alle cijfers beschikbaar en kunnen we dus peilingen en verkiezingsuitslag met elkaar vergelijken. Zo kunnen we vaststellen hoe goed de prognoses waren. Tijdens de verkiezingscampagne in 2017 waren verschillende peilers actief. Het LISS-Panel van de Tilburg University kwam elke dag met een nieuwe peiling. Peil van Maurice de Hond deed het elke week en de Politieke Barometer van Ipsos elke twee weken. De Stemming van GfK en de peilingen van I&O Research en Kantar TNS hadden een lagere frequentie. Al die peilingen beoogden hetzelfde te meten: het stemgedrag als er op dat moment verkiezingen zouden zijn. Peilingen die op hetzelfde moment werden uitgevoerd, zouden dus dezelfde prognose moeten opleveren. Helaas was dat niet het geval. De grafiek hieronder laat de prognoses voor de PVV zien waarmee de peilingen eind januari / begin februari 2017 kwamen. Er blijken nogal wat verschillen tussen die peilingen te zitten. De prognoses voor de PVV lopen uiteen van 24 zetels (door het LISS-Panel) tot 35 (door Kantar TNS). Dat is een verschil van maar liefst 11 zetels. Waar komen deze verschillen vandaan? In het ideale geval zou je voor een peiling alle pakweg ruim 13 miljoen stemgerechtigden om hun mening willen vragen. Dit is te tijdrovend en te kostbaar. Daarom beperken peilers zich tot een steekproef van een paar duizend mensen. Hun conclusies zijn dus gebaseerd op een steekproef. Die conclusies zijn alleen dan juist als die steekproef een goede afspiegeling is van de gehele populatie van kiesgerechtigden. De steekproef moet representatief zijn. Daarvoor moet je de steekproef loten uit de populatie. Zo’n steekproef noemen we een aselecte steekproef. Als je een steekproef netjes (aselect) hebt getrokken, dan kun je de ruis in de uitkomsten kwantificeren. Dat wil zeggen dat je de maximale afwijking van de prognose kunt berekenen. Die afwijking noemen we de onzekerheidsmarge. De grafiek toont de onzekerheidsmarges in de vorm van foutbalken aan de uiteindes van de staven. De foutbalken van, bijvoorbeeld, Peil en De Stemming overlappen elkaar. Daarom kun je niet de conclusie trekken dat de uitkomsten van de peilingen echt van elkaar verschillen. Het is de ruis die nu eenmaal in de steekproef zit. Bij het LISS-Panel en Kantar TNS is het anders. De foutbalken overlappen elkaar niet. Ze zijn duidelijk gescheiden. Er is dus een significant verschil tussen beide peilingen dat je niet kunt verklaren door de ruis van de steekproef. We moeten dan ook concluderen dat er sprake is van ‘echte’ verschillen tussen de peilingen. Om de uitkomsten van peilingen goed te kunnen analyseren, moet je dus aselecte steekproeven gebruiken. Dat is lang niet altijd mogelijk. Dan zoeken peilers hun heil in het toepassen van zelfselectie. Ze zetten de vragenlijst van de peiling voor iedereen vrij beschikbaar op het internet. Dus iedereen die dat wil, kan meedoen. Dus ook personen die niet behoren tot de doelgroep. Soms kun je de vragenlijst zelfs meer dan één keer invullen. Dit leidt allemaal tot steekproeven die meestal verre van representatief zijn. Maar misschien nog belangrijker is het dat groepjes personen de uitkomsten van de peiling kunnen manipuleren. Zie Bethlehem (2023a) voor een aantal voorbeelden van gemanipuleerde zelfselectie-peilingen. Als een peiling is gebaseerd op een aselecte steekproef, dan nog is dit geen garantie dat prognoses altijd nauwkeurig zijn. Een belangrijk aspect is het tijdstip van de peiling. Naarmate er meer tijd zit tussen de peiling en de verkiezingen zelf, kun je verwachten dat de prognoses minder nauwkeurig zijn. De prognoses in de tabel zijn daarvan een voorbeeld. De peilingen vonden een week of zes voor de verkiezingen plaats. De werkelijke verkiezingsuitslag voor de PVV was 20 zetels. Er zaten dus grote verschillen tussen de prognoses (variërend van 24 tot 35 zetels) en de werkelijke uitslag. De peilingen gingen door tot twee dagen voor de verkiezingen. De prognoses voor deze laatste peilingen waren een stuk beter. De afwijkingen kwamen niet boven de negen zetels uit. Zie Bethlehem (2017). Ook Paul Whiteley (2022) beschrijft de problemen van peilen ver voor de verkiezingen. Voor een grote reeks Britse peilingen berekende hij de correlatie (samenhang) tussen prognoses en werkelijke verkiezingsuitslag. Is de correlatie gelijk aan 1, dan kun je de uitslag exact voorspellen. En een correlatie van 0 betekent dat er totaal geen verband is tussen prognose en uitslag. Whiteley toonde aan dat de correlatie lager werd naarmate er meer tijd zat tussen peiling en verkiezingsuitslag. Twee jaar voor de verkiezingen was de correlatie met een waarde van rond de 0,5 laag. En één maand voor de verkiezingen was de correlatie gestegen tot boven de 0,8. Een stuk beter dus. Ook hier moet de conclusie luiden dat het weinig zinvol is om ver voor de verkiezingen te peilen. Peilen ver voor de dag van de verkiezingen is dus niet zo’n goed idee. Waarom zijn die vroege peilingen zo onnauwkeurig? Er zijn diverse mogelijke oorzaken. Die liggen deels bij de partijen. Het kan nog niet duidelijk zijn welke partijen wel of niet meedoen. Er kunnen na de peiling nog partijen bijkomen. Of misschien besluit een partij wel om juist niet mee te doen. De oorzaken kunnen ook bij de stemgerechtigden liggen. Die weten vaak nog niet of ze gaan stemmen en als ze denken te gaan stemmen, dan weten ze misschien nog niet op welke partij. En als ze het wel weten dan kunnen gebeurtenissen (bijvoorbeeld een verkiezingsdebat op tv) ertoe leiden dat ze van mening veranderen (een late swing). Het zal duidelijk zijn dat peilingen niet goed bruikbaar zijn als deze ver voor de verkiezingen worden gehouden. Het is beter om niet te veel waarde te hechten aan losstaande prognoses. Beperk je hooguit tot een globale inschatting van de trend in de cijfers. Meer over de praktijk van het peilen is te vinden in Bethlehem (2023b). Literatuur: - Bethlehem, Jelke (2017), Hoe deden de peilers het bij de verkiezingen https://peilingpraktijken.nl/weblog/2017/03/hoe-deden-de-peilers-het-bij-de-verkiezingen/ - Bethlehem, Jelke (2023a), Peilingpraktijken: Over de gevaren van zelfselectie. Stator, jaargang 24, nr. 1, blz. 32-35. - Bethlehem, Jelke (2023b), Peilingen in de praktijk. Zebra Reeks 68, Epsilon Uitgaven, Amsterdam. - Whiteley, Paul (2022), How accurate are the polls when forecasting election outcomes well into the future? British Politics and Policy at LSE (12 July 2022). Dit artikel verscheen eerder in De Hofvijver, de maandelijkse uitgave van het Montesquieu Instituut met beschouwingen, opinies, columns en achtergronden uit Den Haag en Brussel.
“Ambient jazz guru” Cole Pulice doet dingen met een tenorsax, wat hier ook te zien is. Even 22 minuten gaan zitten voor dit meditatieve stuk, in plaats van emails beantwoorden of scrollen door Instagram, was de suggestie van Pitchfork. En dan klinkt het zowaar niet zo gek als Pulice schrijft dat “listening rituals are forms of magic.”
Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.
Gisteren registreerde de Kiesraad twee nieuwe politieke partijen: ‘Nieuw Sociaal Contract’ van Pieter Omtzigt en ‘Algemene Politieke Partij Nederland’. De laatste was ook in 2020 geregistreerd, maar werd na maart 2021 geschrapt omdat geen geldige kandidatenlijst werd ingediend.
Daarmee is het aantal registraties gestegen van 51 naar 53 partijen. Lang niet alle geregistreerde partijen zullen in november meedoen aan de verkiezingen. Pas na 9 oktober zullen weten welke partijen kandidatenlijsten hebben ingeleverd. Het lijkt er wel op dat we dit jaar een wat overzichtelijker stembiljet krijgen dan bij de verkiezingen van 2021.
Afsplitsingen van politieke partijen die in de Tweede Kamer zitten, vormen één oorzaak van versplintering van het politieke speelveld. Een andere bijdrage aan de versplintering komen dan de talloze nieuwe partijen die bij verkiezingen een gooi naar Kamerzetels doen.
Voor een deel zijn dat afsplitsers die als nieuwe partij meedoen (bijvoorbeeld Pieter Omtzigt), een ander deel bestaat uit nieuwe initiatieven. Die het soms wel een aantal verkiezingen achter elkaar weten vol te houden (o.a. Piratenpartij en Jezus Leeft). De vorige verkiezingen (2021) kende een record aan ‘nieuwe’ partijen: 65% van de partijen op het stembiljet was nieuw, in de zin van ‘niet eerder zetels gehaald’.
RECENSIE - Op 11 augustus van dit jaar, zo leerde de Volkskrant mij, bestond hiphop precies vijftig jaar. Op 3 juli van ditzelfde jaar, zo leerde Wikipedia mij, bestond Zomergasten precies 35 jaar. Hiphop is dus ongeveer precies 15 jaar ouder dan Zomergasten. Toch is de ‘invloedrijkste muziekstroming aller tijden’ (dixit Robert van Gijssel in eerder genoemde artikel van De Volkskrant) niet echt vaak aan bod gekomen in het invloedrijkste tv-programma van de Nederlandse zomer (dixit Max Molovich in deze zin). Ik heb aardig wat afleveringen gezien zo door de jaren heen, maar geen enkel fragment waarin hiphop een belangrijke rol speelde komt bij me op. (Wat natuurlijk ook iets over mijn geheugen zou kunnen zeggen, maar dat terzijde. Ik laat me graag bijpraten in de reactieruimte.)
Wat ik wil zeggen: goed dat Alida Dors te gast was in de laatste aflevering van Zomergasten om dit onrecht even recht te zetten. Dat deed ze niet alleen door fragmenten te laten zien waarin hiphop centraal stond, maar ook door over de cultuur te spreken die haar kijk op leven, werk en leiderschap heeft gevormd. Waardoor ze bijvoorbeeld nu als artistiek leider van Theater Rotterdam niet alleen op talent en ervaring vaart, maar vooral op de vraag wat iemand aan het geheel kan toevoegen. En dat je moet vieren wat er is, niet wat er niet is.
Sargasso is een laagdrempelig platform waarop mensen kunnen publiceren, reageren en discussiëren, vanuit de overtuiging dat bloggers en lezers elkaar aanvullen en versterken. Sargasso heeft een progressieve signatuur, maar is niet dogmatisch. We zijn onbeschaamd intellectueel en kosmopolitisch, maar tegelijkertijd hopeloos genuanceerd. Dat betekent dat we de wereld vanuit een bepaald perspectief bezien, maar openstaan voor andere zienswijzen.
In de rijke historie van Sargasso – een van de oudste blogs van Nederland – vind je onder meer de introductie van het liveblog in Nederland, het munten van de term reaguurder, het op de kaart zetten van datajournalistiek, de strijd voor meer transparantie in het openbaar bestuur (getuige de vele Wob-procedures die Sargasso gevoerd heeft) en de jaarlijkse uitreiking van de Gouden Hockeystick voor de klimaatontkenner van het jaar.
Kan iets zich herhalen als het steeds verandert? De vier lange nummers van het album Ghosted vinden precies de juiste balans tussen herhaling en verandering, waardoor er een meditatieve cadans ontstaat die tegelijk de oren doet spitsen. Of zoals zij het zelf zeggen: “each tune settles into a deep groove, digging itself via continuous minimal adjustments into an ever-deeper, eternal groove.” Ghosted (2022) is het resultaat van een improvisatiesessie van multi-instrumentalist Oren Ambarchi, (bas)gitarist Johan Berthling and drummer Andreas Werliin.
In VPRO’s Zomergasten gaan we vanavond kijken en luisteren naar Alida Dors, theatermaker, choreograaf en directeur van Theater Rotterdam (TR). Een voorbeschouwing. Sargasso’s recensie van deze uitzending vindt u hier.
Theo Maasen moest “echt hard huilen bij de voorstelling The Story of Travis”. Een toneelstuk onder regie van Romana Vrede (de eerste Zomergast in 2018) en met choreografieën van Alida Dors. Theo Maasen is van plan haar te vragen:
(…) wat haar drijft en hoe ze het voor elkaar heeft gekregen om mij zo aan het janken te krijgen
Alida Dors is een multi-talent. Op jonge leeftijd was ze goed met kunstschaatsen, thaiboksen en turnen. Ze heeft twee studies op zak (Fiscale Economie en master Sociologie). Werkte als danseres bij uiteenlopende groepen en artiesten. Ze is medeoprichtster van hiphopdansschool Solid Ground Movement en begon haar eigen dansgezelschap BackBone.
Nu is ze, naast choreografe, ook artistiek directeur van Theater Rotterdam. In al dat werk is hiphop de grondwaarde van haar werkpraktijk. Dat verklaarde ze in ‘De Staat van het theater’, de toespraak die ze in 2022 hield bij de opening van het Nederlands Theaterfestival:
Mijn bronnen komen uit de hiphop. Mijn dans- en theatertaal staan in die traditie, en mijn leiderschap is erdoor gevormd. Hiphop, waar iedereen welkom is die beweegt vanuit urgentie. Hiphop, waar kleuren, disciplines en generaties elkaar ontmoeten en versterken
Tijdens het Hellenisme kregen de Academie van Plato en de Peripatetische school van Aristoteles gezelschap van nieuwe filosofische stromingen, zoals het Cynisme, de Cyreense School en het Epicurisme. De bekendste was de Stoa.
Als het gaat om logica en wetenschap verschilde de Stoa fundamenteel van insteek met eerdere filosofische scholen. Eerder waren de platoonse Academie en vooral het Lyceum van Aristoteles dé autoriteiten op het gebied van wetenschapsfilosofie en logica. Wat die beide scholen bindt, is dat zij geïnspireerd door hun voorganger Parmenides naar de essentie der dingen zochten, naar een onveranderlijke waarheid achter de veranderlijke verschijnselen.
Plato vertrouwde daarbij vooral op de ratio, terwijl Aristoteles meer vertrouwde op de waarneming. Maar alle twee waren typische dualisten: volgens hen schuilt er een onveranderlijke geestelijke wereld achter de wereld van de materiële verschijnselen.
Het klassieke voorbeeld van de aristotelische logica was:
Uitspraak A: Alle mensen zijn sterfelijk. (een algemeen oordeel)
Uitspraak B: Sokrates is een mens. (een specifiek oordeel)
Conclusie: Sokrates is sterfelijk. (de conclusie)
Deze logica is gericht op het classificeren van zaken: ze richt zich op de relatie tussen het algemene en het bijzondere. Daarmee beschrijft zij het wezen der dingen. Het gaat er in deze vorm van logica om de dingen die er zijn te beschrijven door middel van hun kenmerken, door de onveranderlijke principes achter de verschijnselen te vatten.
Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.
Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.
Het lijkt erop dat Peter Gabriel zijn nieuwe album I/O in stukje, singles en remixes publiceert.
Er was al een Bright-Side Mix van Pantopticom (een woordspeling op de beruchte panopticon, een gevangenis waarin je voortdurend bekeken kan worden), en nu dus ook een Dark-Side Mix.
Iemand vroeg zich af wat er uitrolt als je Rick James Mary Jane laat zingen op de tonen van Ronnie James Dio’s Holy Diver.
Voor een sketch bij Saturday Night Live klinkt het lang niet slecht.