Kunst op Zondag in Museum Gouda

De aankondiging van de Jo Koster tentoonstelling trok mijn aandacht. Om deze te zien trok ik voor Kunst op Zondag naar Museum Gouda. Mijn kennismaking met dit museum was een weerzien met het werk van Koster(1868-1944). Ik zag haar werk voor het eerst in de tentoonstelling ‘Vrouwen Palet, 1900-1950’ (Kunsthal, december 2022) Haar zelfportret (met een ooglapje) viel op tussen de zelfportretten van haar collega schilders. In de tentoonstelling Jo Koster, kunstenaar leer je Koster beter kennen. Op naar Gouda. [caption id="attachment_359995" align="aligncenter" width="450"] De historische Goudse stadsapotheek in het Catharina Gasthuis © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Catharina Gasthuis We bereiken het museum via de sfeervolle binnentuin. Museum Gouda is in 1874, ter gelegenheid van het 600-jarig bestaan van Gouda, opgericht als het Stedelijk Museum van Gouda. Voor de basis collectie brachten de inwoners hun ‘dierbaarste schatten’ naar het nieuwe museum. De gedoneerde objecten hadden allemaal een verbinding met de geschiedenis van Gouda. In 1947 verhuist de collectie naar de huidige locatie het Catharina Gasthuis. Naast de museumzalen zijn er verschillende ruimtes waar je de geschiedenis en de functie van het voormalige gasthuis ziet. Zo zagen wij de Goudse stadsapotheek en de Chirurgijnsgildekamer. [caption id="attachment_359994" align="aligncenter" width="450"] Italiaans dorp (1925) © Jo Koster © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Veelzijdige collectie De collectie van Museum Gouda is mede door haar oorsprong zeer divers: van 16e-eeuwse altaarstukken tot 19e-eeuwse schilderijen uit de Artzeniuscollectie (Haagse School/School van Barbizon). Op de zolderverdieping kun je een collectie Gouds plateel zien. Hier staan verschillende voorwerpen van de zes belangrijkste Goudse aardewerkfabrieken: Plateelbakkerij Zuid-Holland, Goedewaagen, Ivora, Zenith, Regina en Flora. Naast aardewerk en een grote collectie kleipijpen omvat de museumcollectie schilderijen van onder andere Isaac Israëls (1865-1943), Willem Tholen (1860-1931), Pieter Pourbus (ca. 1523-1584), Odilon Redon (1840-1916) en Charles-François Daubigny (1817-1878). Naast de vaste collectie organiseert het museumteam jaarlijks verschillende tijdelijke tentoonstellingen. Dit najaar zijn dat naast Jo Koster, kunstenaar; Edith, een gewoon Gouds meisje en Ongehoord, verzamelde vrouwen. [caption id="attachment_359997" align="aligncenter" width="450"] Jo Koster zelfportret in Museum Gouda © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Wie is Jo Koster? Jo Koster is in 1868 in Kampen geboren, haar moeder is Catharina Antoinetta van Veen en haar vader Johannes Petrus Koster, kapitein-kwartiermeester in het leger. Na de middelbare school volgt Jo in Amsterdam van 1885 tot 1888 de Rijksnormaalschool voor Teekenonderwijzers. Daarna verhuist ze naar Rotterdam voor een vervolgstudie aan de Rotterdamse Academie (1888-1892). Ze geeft ook twee jaar les aan deze academie en krijgt in 1894 de Koninklijke Subsidie voor Vrije schilderkunst waarmee ze in Brussel lessen volgt bij Ernest Blanc-Garin (1843-1916). Na Brussel volgt Parijs voor twee vervolgstudies, een aan de Académie Julian en een aan de Académie Colarossi. Naast schilder is Koster, graficus en tekenaar. [caption id="attachment_359999" align="aligncenter" width="450"] Jo Koster schilderde ansichtkaarten voor familie en vrienden, zoals deze een nieuwjaarsgroet (Staphorst,1913) © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Jo Koster en Staphorst In 1902 komt ze terug naar ons land en zet ze in Zwolle een eigen teken- en schilderklas op. Al haar woon- en werkfasen worden in de tentoonstelling toegelicht en daarbij worden werken van Koster en tijdgenoten getoond. Naast haar werk in Zwolle, bezocht Koster de kunstenaarsdorpen Laren en Staphorst. Koster voelt zich in Staphorst thuis vanwege de rust en het landschap. Ze komt twintig jaar lang, bijna jaarlijks naar Staphorst en bouwt ze een hechte band op met de Staphorster bevolking. Koster schildert hier vooral de arbeid op het land en de boereninterieurs. Ze heeft grote belangstelling voor het dorpsleven, de verbondenheid tussen de mensen en de kleurige klederdracht. Het schilderen van portretten is een belangrijke inkomstenbron voor Jo Koster. Haar portretten van de society in academische stijl, met veel aandacht voor de stofuitdrukking zijn erg populair. [caption id="attachment_360000" align="aligncenter" width="450"] Jo Koster, kunstenaar Zaalimpressie Kunst als beroep © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Kunst als beroep Tijdens haar studie aan de academie in Rotterdam heeft Koster als enige student een eigen atelier. Ze schildert hier vooral portretten. Nadat de academie haar een baan aanbiedt, kan ze in haar eigen onderhoud voorzien. In de tentoonstelling leer je een Koster kennen die steeds nieuwe indrukken wil opdoen én nieuwe schildertechnieken wil ontdekken en leren. Haar stijl verandert in de loop van de jaren en varieert van impressionistisch tot post impressionistisch tot pointillistisch. Ze verkent ook het werk van Van Gogh. Koster is avontuurlijk en rijdt met haar eigen auto, soms met haar schildervriendinnen Tjitske van Hettinga Tromp of schilder Sara van Heukelom (1885-1963) door Europa. Ze woont steeds korte periodes in Zwitserland en Italië. In Italië werkt ze met Wim Schuhmacher samen in San Gimignano. Naast schilderen verdient ze geld met het maken van reisverslagen. [caption id="attachment_359998" align="aligncenter" width="450"] De Langenberg in Heelsum (1933) briefkaart © Jo Koster © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Vriendenkring van Jo Koster Koster heeft veel vriendinnen met vooruitstrevende ideeën. In de tentoonstelling maak je onder andere kennis met Marie Jeanette de Lange (1885-1923). De Lange is voorzitter van de Vereeniging voor verbetering van Vrouwenkleeding. Zij pleit onder andere voor de afschaffing van het korset. Als bij Koster eind 1943 kanker wordt vastgesteld ontfermt ook de familie van vriendin Lidy van Spengler zich over haar. In het Spengler-familiehuis in Heelsum (bij Renkum) overlijdt Koster tijdens een logeerpartij in april 1944. Jo Koster, kunstenaar, is nog tot en met 4 januari 2026  te zien in Museum Gouda. Kijk hier voor de details. MK=geldig. Gebruik de gratis audio en geniet van de verhalen die Noraly Beyer je vertelt. Bekijk hier de uitzending van het AVRO TROS programma Nu te zien, 12 juni jl. nog eens terug. [caption id="attachment_360002" align="aligncenter" width="450"] Ongehoord, verzamelde vrouwen zaalimpressie Museum Gouda © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Ongehoord, verzamelde vrouwen Ook heel boeiend is de tentoonstelling Ongehoord, verzamelde vrouwen. Het team van Museum Gouda neemt je mee in zes eeuwen geschiedenis door de ogen van vrouwen. Ze hebben hiervoor ruim 30 ijkpunten uit de collectie van het museum geselecteerd. Ruim. IJkpunten die de voortdurende golfbeweging van emancipatie markeren. Vaak zijn deze verhalen, vergeten of verborgen. Nu worden ze in Gouda doorverteld in ‘Ongehoord, verzamelde vrouwen’. Weinig tastbare sporen Door de eeuwen heen hebben vrouwen altijd een belangrijke rol gespeeld, ondanks de beperkte erkenning voor hun werk of inzet. In de vroegmoderne tijd hadden vrouwen in alle lagen van de samenleving aanzienlijke zelfstandigheid. Helaas hebben ze maar weinig tastbare sporen nagelaten waardoor er een scheef beeld is ontstaan. De positie van de meeste vrouwen werd in het verleden vaak verbonden aan die van haar man. Zo worden vrouwen in de archieven meestal omschreven als huisvrouw, echtgenoot, moeder of dochter van... . In de jaren na de Franse Revolutie van 1789 en tijdens de Verlichting, krijgen vrouwen tijdelijk wat meer ruimte. In de 19de eeuw volgt een conservatieve tegenreactie. Vrouwen worden weer (terug) naar de huiselijke sfeer verbannen. Deze ongelijkheid duurt tot het einde van de 19de eeuw. Dan steekt het verzet de kop en op de eerste tastbare emancipatiebeweging wordt zichtbaar met als resultaat: vrouwenkiesrecht. [caption id="attachment_359993" align="aligncenter" width="450"] In de laatste zaal wordt het verhaal verteld van Josine Bruyn-Kops © collectie Museum Gouda © foto Wilma Lankhorst.[/caption] Emancipatiegolven In het interbellum, de jaren tussen de twee wereldoorlogen lijkt er een andere tijd aan te breken. We zien vrouwen dringen door in de politiek, de wetenschap, muziek en literatuur. Tijdens de oorlogsjaren nemen de vrouwen het werk van veel mannen over die naar het front gaan. Maar als de vrede wordt getekend en veel mannen weer thuis komen, worden de oude rolpatronen weer hersteld. In de jaren vijftig worden vrouwen weer massaal terug naar het aanrecht gestuurd. De mannen en de media hechten aan het ideaalbeeld van de bevallige echtgenote. Je mocht werken tot je trouwde en tot 1957 waren vrouwen in ons land zelfs handelingsonbekwaam. Eind jaren zestig volgt een tweede feministische golf. Josine de Bruyn-Kops (1940 – 1987) de toenmalige directeur van Museum Gouda heeft in deze periode een belangrijke rol gespeeld. In de tentoonstelling leer je dat zij de eerste museumdirecteur is die een feministisch beleid voert en werk aankoopt van vrouwelijke kunstenaars. Ongehoord, verzamelde vrouwen is nog tot en met 2 februari 2026 te ontdekken in Museum Gouda. MK = geldig. [caption id="attachment_359996" align="aligncenter" width="450"] Impressie van Edith een gewoon Gouds meisje © foto Museum Gouda.[/caption] Edith, een gewoon Gouds meisje De derde tentoonstelling is er een in het kader van de landelijke viering van 80 jaar vrijheid. In Museum Gouda wordt het verhaal verteld van Edith Beek (1934-1943). Samen met haar ouders en broer woonde zij in Gouda, ze ging hier naar de Casimirschool en had er vriendinnen. In 1941 worden Edith en haar broer van school gestuurd omdat ze Joods waren. Ze mochten, net als andere Joodse kinderen, niet meer naar de bibliotheek en niet meer naar het zwembad. De familie Beek vond een onderduikadres, maar ze werden verraden, weggevoerd en uiteindelijk vermoord. Edith, een gewoon Gouds meisje (nog tot en met 26 oktober 2025).  MK=geldig. © tekst en foto’s Wilma Lankhorst. © gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Museum Gouda, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.  

Door: Foto: Portret van een vissersvrouw (detail) © Jo Koster © foto Wilma Lankhorst.

Closing Time | Naar Sargasso en terug

, door

Een zeemensliedje gemaakt voor de EuroFISHion Song Contest, bij de viering van de Wereld Vismigratiedag 2020.

Dit liedje beschrijft de levenscyclus van de paling, een trekvis die naar de Sargassozee zwemt om aldaar nakomelingen te verwekken, die terugzwemmen naar het ouderlijk leefgebied.

Evenals andere trekvissen (denk aan de zalm, houting, fint, spiering, zeeprik, zeeforel, steur) wordt de migratie van de paling gehinderd door dammen, stuwen en sluizen. En mede door vervuiling door stedelijk en industrieel afvalwater is het aantal trekkende zoetwatervissen is tussen 1970 en 2020 wereldwijd met meer dan 80% afgenomen.

Foto: Martha de Jong-Lantink (cc)

Filipijnen tussen China, de VS en de klimaatopwarming

, door

In Peking liet China deze week in een grote militaire parade zien hoe machtig het land is. Niet-westerse regeringsleiders, waaronder Poetin en Kim-Jong-un werden onthaald door partijleider Xi Jinping, die vindt dat zijn land erkend moet worden als de ‘brenger van wereldvrede‘. China was dat tachtig jaar geleden ook, volgens historici. ‘Zo creëerde het langdurige verzet dat de Chinezen aan Japan boden, inclusief een guerrillastrijd van de communisten in bezet gebied, ruimte voor Amerika om zich te richten op de bevrijding van Europa.’ In de VS wond president Trump zich op over de Chinese lezing van de geschiedenis. Xi had de bijdrage van de VS aan het einde van de Tweede Wereldoorlog ook wel even kunnen noemen, zei hij. Nu ziet die ‘prachtige ceremonie‘ er uit als een samenzwering tegen de VS.

Los van alle propaganda en ver van het plein van de Hemelse Vrede gingen de militairen van beide partijen deze week gewoon door met hun oorlogsvoorbereiding. Legers uit de Filipijnen, Australië, Canada en de Verenigde Staten voerden gezamenlijke oefeningen uit in de West-Filipijnse Zee. Daarbij ontdekten ze in de buurt van de Filpijnen twee Chinese oorlogsschepen die hen kennelijk volgden. Dit was geen routine klus van de Chinezen, volgens de woordvoerder van de westerse militairen. ‘Dergelijke berichten maken deel uit van hun kwaadaardige beïnvloedingsoperaties om hun illegale aanwezigheid in de (exclusieve economische zone) van het land te rechtvaardigen.’ Het blijft onrustig in de Zuid-Chinese Zee. 

Foto: Christliches Medienmagazin pro (cc)

Tony Blair adviseert Trump over toekomst Gaza

, door

Het plan van Trump om Gaza na de oorlog te veranderen in een soort Riviera voor de rijken is inmiddels ondanks wereldwijde verbijsterde reacties verder uitgewerkt door de Amerikaanse regering. Het plan houdt in dat twee miljoen inwoners van Gaza vertrekken naar een ander land of naar omheinde gebieden binnen het grondgebied. De in puin gelegde enclave moet herbouwd worden tot een toeristische bestemming, en tot een centrum voor technologie. Minder bekend is dat ook de denktank van oud-Labour premier Tony Blair betrokken was bij de plannen. Vorige week was Blair in het Witte Huis om de plannen te bespreken met de Amerikaanse president. Diens schoonzoon en zakenpartner Jared Kushner was ook aanwezig. Kushner heeft al ervaring met een soortgelijk project. Hij gaat met zijn vrouw Ivanka op het Albanese eiland Sazan een luxe resort realiseren, het resultaat van een ‘vriendschapsgebaar’ van de Albanese premier Edi Rama aan Trump.

Begin juli werd bekend dat leden van Blairs denktank, Tony Blair Institute for Global Change (TBI), meewerkten aan Trumps Gazaplan. Het project wordt geleid door Israëlische zakenmensen en maakt gebruik van financiële modellen ontwikkeld door het Amerikaanse adviesbureau Boston Consulting Group (BCG). TBI zou een “Gaza Economic Blueprint” hebben ingebracht. Het instituut ontkende overigens betrokken te zijn geweest bij een in dia’s uitgewerkt plan dat aan Trump en rijke Arabische leiders zou worden voorgelegd. Onder de tien “megaprojecten” in het document vallen de snelwegen “MBS Ring” en “MBZ Central” – vernoemd naar de leiders van Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten – en een “Elon Musk smart manufacturing zone”. Bij de bespreking van het plan, vorige week, zou Blair tegen Trump hebben gezegd dat hij de hoop op een vredesakkoord nog niet moet laten varen. Blair verwees naar eigen onderzoek van zijn TBI onder Palestijnen waaruit gebleken zou zijn dat een meerderheid wel wat voelt voor een nieuw leiderschap voor Gaza in een constructie zoals van de Arabische Emiraten. Een soort nieuwe Golfstaat, dus. 

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Waan van de dag

Vrouwelijke slachtoffers aardbeving niet geholpen

, door

Na de aardbeving in Afghanistan werden veel vrouwen niet geholpen.

De reactie op de aardbeving die meer dan 2200 mensenlevens in Afghanistan eiste, is exemplarisch voor de dubbele maatstaven waarmee vrouwen en meisjes in het land te maken hebben, aldus hulporganisaties en humanitaire organisaties. Noodhulpteams die na de aardbeving zondag een afgelegen dorp in de provincie Kunar bereikten, zorgden niet voor iedereen. Ze haastten zich om gewonde mannen en kinderen te behandelen, maar vrouwen en adolescente meisjes werden aan de kant geschoven. De Afghaanse culturele normen, opgelegd door de Taliban, verbieden fysiek contact tussen mannen en vrouwen die geen familieleden zijn. Leden van volledig mannelijke medische teams aarzelden om vrouwen uit het puin van ingestorte gebouwen te trekken, aldus een vrijwilliger. Vastzittende en gewonde vrouwen werden onder stenen achtergelaten, wachtend tot vrouwen uit andere dorpen de plek zouden bereiken en hen zouden uitgraven.

Foto: David Lisbona (cc)

Israel is Gaza met precisie aan het liquideren en pakt intussen ook de Westoever keihard aan

, door

ANALYSE - Francesca Albanese, de VN-waarnemer voor de mensenrechten in de bezette gebieden, probeert ons bij de les te houden. Ze herhaalt regelmatig twee dingen. Eén is dat, volgens het genocideverdrag, de landen van de wereld verplicht zijn op te treden tegen een genocide. We zouden – onder bescherming van de Algemene Vergadering van de VN – in actie moeten komen en een interventie plannen. Of anders zoveel schepen als mogelijk moeten bemannen en daarmee als een oversized hulpkonvooi naar Gaza varen. Het andere dat ze herhaalt, is dat op 17 september aanstaande, volgens een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof van verleden jaar, de onwettige bezetting van Gaza en de Westoever zou moeten zijn beëindigd en Israel zou moeten overgaan tot het betalen van compensatie.

Haar voorstellen zijn gebaseerd op het internationaal recht. Haar eerste voorstel gaat terug op de ”Uniting for Peace” resolutie uit 1950. Ten tijde van de Koreaanse oorlog weigerde de Sovjet-Unie in actie te komen in de Veiligheidsraad, omdat de SU dan ook de Volksrepubliek China haar zetel zou moeten gunnen in de Raad. De overige leden grepen toen naar dit middel om de V-Raad te passeren en hun interventie in de oorlog te laten plaatsvinden onder de vlag van de VN. Ook haar voorstel voor een  maxi-flottilla naar Gaza is domweg wettig, omdat de Israelische belegering en afsluiting van Gaza net zo onwettig is als de bezetting van Gaza zelf. En de uitspraak van het hoogste rechtscollege, het ICJ, spreekt voor zichzelf, zelfs al werd hij dan gedaan in de vorm van een adviserende opinie.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Closing Time | State of Independence

, door

In 1981 bracht Vangelis een eerdere versie van dit nummer uit, gezongen door Jon Anderson. Pas deze versie met Donna Summer zou een hit worden. In Europa wel te verstaan, want in de V.S. miste ze net de top-40.

Bovenstaande cover werd geproduceerd door de legendarische Quincy Jones. Die regelde een koor met muzieksterren als Michael Jackson, Lionel Richie, Dionne Warwick en Stevie Wonder.

Closing Time | Hot Sh*t

, door

Claire Hinkle is een singer-songwriter die al optreedt sinds haar 15e. Enkele jaren terug studeerde ze af aan The New School in Greenwich Village, New York met diploma’s in muziek en filosofie.

Na haar terugkeer naar haar geboortestad in Texas vormde ze een rockband die volgens eigen zeggen vooral Country Americana speelt.

Closing Time | Rebels Without Applause

, door

Rip-Hop Soulcore Crush, dat klikt toch megavet? Naar ik begreep zijn dit de bandleden van de ter ziele gegane metalbands Znowhite en Cyclone Temple, en damn dit klinkt echt heel anders… meer funky, wat meer groove. Ik heb eigenlijk geen flauw idee hoe ik dit zou moeten noemen, qua stijl. Boeit ook niet, want het is leuk. Gaat dat luisteren!

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.

Vorige Volgende