Hoe staat het met de academische vrijheid in Nederland? Lukas M. Verburgt & Jan Willem Duyvendak stelden een bundel essays samen over dit onderwerp. Is het woke-denken een gevaar voor een vrije beoefening van de wetenschap? Loopt de vrijheid gevaar door externe financiers die te veel invloed willen hebben op de uitkomsten van onderzoek? De samenstellers van Academische vrijheden in Nederland; wat staat er op het spel? komen, zoals het wetenschappers betaamt, tot een genuanceerde conclusie: er gaan dingen goed, maar er is ook reden voor serieuze zorgen over de bescherming en bevordering van de academische vrijheid. Die zorgen leiden in deze bundel tot enkele pittige debatten. Verburgt en Duyvendak spreken over academische vrijheden in meervoud. In een juridische context ziet vrijheid er anders uit dan in een filosofische context. In het laatste geval zien we ook nog een verschuiving van negatieve naar positieve academiche vrijheid – van de vrijwaring van inmenging naar de mogelijkheid tot zelfontplooiing en realisatie. Dat brengt een bredere verschuiving met zich mee: van een denken over ‘de wetenschap’ die wordt beschermd tegen ‘extern’ gevaar naar een wetenschappelijke cultuur die vraagt om ‘interne’ verbetering. Samenwerking met China De essays in deze bundel zijn verdeeld over zeven thema's. In veel bijdragen wordt teruggegrepen op een KNAW-publicatie uit 2021 ‘Academische vrijheid in Nederland: een begripsanalyse en richtsnoer’. Het eerste thema gaat over samenwerking met autoritaire landen. Tom Zwart, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, verdedigt de samenwerking van het (in 2022 opgedoekte) Cross-cultural Human Rights Center aan de Vrije Universiteit met China. In dat land is er meer vrijheid voor wetenschappers dan wij willen geloven. ‘De samenwerking van Nederlandse onderzoekers met internationale partners (dreigt) als wapen te worden ingezet in het kader van oplopende geopolitieke spanningen. Dat heeft een verkillend effect op de academische vrijheid.’ Zijn opponent Casper Wits wijst op de beperkingen in de vrijheid van meningsuiting van Chinese studenten die in Nederland moeten oppassen wat ze zeggen. Hij is ook niet overtuigd van de alternatieve, meer collectieve, visie van mensenrechten die de Chinezen hanteren: 'de soft power waarmee China invloed wil winnen.' En dan zijn er nog de veiligheidsrisico's die aan samenwerking met China vastzitten. Nonchalant In het deel over 'Zuidas-hoogleraren' dat handelt over de samenwerking tussen universiteit en bedrijfsleven is hoogleraar belastingrecht en partner bij PwC Starink in zijn relativering van de problemen wel erg nonchalant, meent Marijn Sax. Hij heeft de innige banden tussen 'de Zuidas' en de universiteit eerder in De Volkskrant aan de kaak gesteld. ‘Het is moeilijk om in Nederland een hoogleraar belastingrecht te vinden die níét voor een commerciële belastingadviseur werkt. Zelfs als álle individuele gesponsorde hoogleraren zich aan alle codes houden, kan er op systeemniveau een probleem ontstaan met het belastingrecht als wetenschappelijke discipline.’ Het betekent onder andere dat Kamerleden ten behoeve van hun wetgevende taak op dit gebied geen onafhankelijke adviseurs kunnen vinden. Zowel voor de wetenschap als voor de politiek een zorgwekkende situatie. Voormalig minister Jet Bussemaker krijgt van Remco Breuker (Koreastudies Leiden) een scherp geformuleerde repliek op haar verhaal over de Nationale Wetenschapsagenda . Het wetenschapsbeleid is fnuikend voor de academische vrijheid, schrijft hij. Dat komt omdat veel te veel wordt gezet op externe financiering en de plicht tot kennisbenutting. ‘De structurele onderfinanciering van de wetenschap, die bij de geesteswetenschappen en sociale wetenschappen bovendien erger is dan bij de bètawetenschappen, maakt wetenschappers in ondergefinancierde domeinen vatbaarder voor het aanvaarden van financiering die andere dan puur wetenschappelijke doeleinden heeft.’ Breuker pleit voor maximaal financieren en minimaal toetsen als ‘de veiligste weg naar de vruchten van fundamenteel wetenschappelijk onderzoek’. Sociale media Marion Koopmans werpt op basis van haar ervaringen tijdens de coronapandemie vooral veel vragen op over de betekenis van sociale media voor de wetenschapsbeoefening. Miko Flohr relativeert de gevaren. ‘De kansen en bedreigingen die de sociale media bieden zijn in de praktijk grotendeels facultatief – doe je niet mee, dan kun je in veel vakgebieden simpelweg opereren binnen de kaders van academische vrijheid zoals die bestond voor de opkomst van het internet.’ Flohr ziet wel kansen voor een ‘grotere vrijheid om samenwerkingspartners of inspiratie te zoeken voorbij de geijkte paden van de directe lokale, nationale en disciplinaire werkomgeving.’ Actiegroepen van wetenschappers wisten via de sociale media ‘de structurele onderfinanciering van wetenschap, en de precariteit van een flink deel van het academische personeel op de academische en politieke agenda te krijgen.’ Maar er zijn ook risico's. 'Sociale media bieden de illusie dat je alles ziet – de algoritmische werkelijkheid is veel complexer.’ Ideologische begrenzing Jonathan Soeharno, hoogleraar Rechtspleging in Filosofisch Perspectief aan de Universiteit van Amsterdam en advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek N.V. , ziet een risico voor ideologische begrenzing als wetenschappers, zoals het KNAW-rapport stelt, een goed evenwicht moeten zoeken tussen academische vrijheid en onafhankelijkheid enerzijds en (maatschappelijke) verantwoordelijkheid anderzijds. Wetenschappers lopen zo het risico meegesleept te worden in gepolariseerde maatschappelijke debatten. Hij citeert Fukuyama die meent dat waar de grondslag voor de wetenschap zélf activistisch wordt, wetenschap de maatschappij niet adequaat dient. ‘Bij ideologie gaat het in essentie om het juiste antwoord. Bij wetenschap gaat het daarentegen om de vraag. Om methodische twijfel. En voor zover wetenschap al als ideologie mag worden gekenschetst, dan zou de inhoud van die ideologie moeten zijn: kritisch te denken voorbij ideologieën.’ Zijn opponent in deze bundel, emeritus hoogleraar Koloniale en Post-koloniale Geschiedenis Gert Oostindië meent dat hij het KNAW-rapport te argwanend benadert. Hij vindt dat we 'de zorgen van Soeharno op zich wel serieus moeten nemen, maar nu ook weer niet moeten vrezen dat de academie al ten prooi is gevallen aan extreme politieke correctheid.’ ‘We zagen een verbreding van het debat, juist ook door de deelname van ‘nazaten’, waardoor er veel meer oog kwam voor het belang van multiperspectiviteit.’ In het zoeken naar evenwicht proeft Oostindië geen dwingende instructie, geen beperking van de academische vrijheid. ‘Er is geen totalitaire dreiging, de academische gemeenschap waait niet met alle winden mee en lijkt me nog steeds primair onderling in debat, precies zoals het hoort.' Diversiteit en inclusie Socioloog Beate Volker schrijft over de onbedoelde gevolgen van het diversiteitsdebat. Een diverse groep is volgens haar nog geen inclusieve gemeenschap – diversiteit gaat over kwantitatieve verhoudingen, inclusie over de kwalitatieve relaties. Het debat daarover heeft tot een onveilige situatie geleid voor betrokkenen. ‘De nadruk op achtergrondkenmerken werkt namelijk averechts: juist op een universiteit zou iemands afkomst (het ‘wie’) geen rol moeten spelen en juist op een universiteit verzamelen zich mensen die hun achtergrond letterlijk achter zich willen laten. De focus op achtergrondkenmerken dwingt mensen in de hokjes die ze juist wilden ontvluchten.’ Anders gezegd: ‘als diversiteit het doel op zichzelf wordt, bevordert dit het tegendeel van wat het wilde bewerkstelligen. Hokjesdenken is immers niet inclusief.’ Inclusiviteit is volgens Volker een belangrijke voorwaarde voor academische vrijheid en vooruitgang in de wetenschap. Maar de institutionele omgeving van wetenschappers is niet altijd even inclusief. Competitie en afhankelijkheid van de hiërarchie belemmeren dat. Zo levert Academische vrijheden in Nederland; wat staat er op het spel? aardige bijdragen voor een stevig debat over de stand van zaken op de Nederlandse universiteiten inzake de vrijheid van wetenschapsbeoefening. Het is een onderwerp waarover wetenschappers niet snel uitgepraat zullen zijn. Het is zelfs te hopen dat de aandacht voor alle aspecten van de zaak nooit verslapt. Dan is die vrijheid pas echt in gevaar. Academische Vrijheden in Nederland Wat staat er op het spel? Lukas M. Verburgt & Jan Willem Duyvendak (redactie). Amsterdam University Press, 310 p., €29,99
Waar het origineel van The Waterboys een ode oplevert, lijkt de versie van Fiona Apple meer op een aanklacht.
Apple spuugt de woorden bijna uit, als een verbitterde ex, die haar lief verwijt dat ze aan ‘m verslingerd is geraakt.
De redactie van Sargasso bestaat uit een club vrijwilligers. Naast zelf artikelen schrijven struinen we het internet af om interessante artikelen en nieuwswaardige inhoud met lezers te delen. We onderhouden zelf de site en houden als moderator een oogje op de discussies. Je kunt op Sargasso terecht voor artikelen over privacy, klimaat, biodiversiteit, duurzaamheid, politiek, buitenland, religie, economie, wetenschap en het leven van alle dag.
Om Sargasso in stand te houden hebben we wel wat geld nodig. Zodat we de site in de lucht kunnen houden, we af en toe kunnen vergaderen (en borrelen) en om nieuwe dingen te kunnen proberen.
Het is toch een beetje het idee van een promotieonderzoek, en meer van wetenschap in het algemeen: nieuwe dingen ontdekken. Als ergens jaren van arbeid en relatief veel geld tegenaan wordt gesmeten, zou je, vind ik, als onderzoeker de vraag moeten kunnen beantwoorden wat al die inspanningen nou hebben opgeleverd. Liefst in normalemensentaal en zonder vaal klerkenjargon of regressietabellen. Maar kort, helder en to the point – mijn kernkwaliteit, zoals mensen die vaker wat van me lezen weten. Mijn vader leerde mij ooit dat elk verspild woord een aanslag op de beschaving is, en dat… o ja, afijn, ik dwaal af.
Eén: de huidige bijstandswet werkt het slechtst voor de meest kwetsbare mensen. Ouderen, mensen met een migratieachtergrond, laagopgeleiden, mensen die psychisch kwetsbaar zijn, mensen met weinig zelfvertrouwen: allemaal doen ze het op onderdelen* beter met alternatieve bijstandsregels, meer gebaseerd op autonomie en vertrouwen in plaats van het huidige beleid dat veelal is gebaseerd op verplichtingen, controles en straffen.
Twee: de overheid kan het (de laatste jaren dalende) vertrouwen in de overheid herstellen, door middel van fatsoenlijk sociaal beleid. Waarin de overheid laat zien zelf ook de inwoner te vertrouwen, en deze op een positieve, passende en niet-hinderlijke manier te benaderen.
ANALYSE - Marc van Oostendorp heeft de verkiezingsprogramma’s doorgeworsteld en zocht naar de standpunten over taal en literatuur. Het eerste artikel (met VVD, PVV, JA21 en FvD) verscheen ook bij Sargasso. Op zijn eigen webstek volgden analyses van de programma’s van CDA, CU, SGP (30 oktober), PvdA/GL, BIJ1, SP, PvdD (1 november), D66 en Volt (3 november) en gisteren sloot hij af met NSC, BBB en DENK, hieronder integraal overgenomen.
Tenzij er de komende tijd ineens nog een partij uit het niets als een komeet komt opklimmen. zijn we aan de laatste partijen in dit overzicht beland, die eerlijk gezegd weinig meer met elkaar gemeen hebben dan dat ze allemaal betrekkelijk laat waren met het formuleren van hun verkiezingsprogramma.
De partij van Pieter Omtzigt heeft de meest complete tekst over een regionaal taalbeleid – wat sowieso naast het Engels op de universiteit hét taalonderwerp is bij de huidige Tweede Kamerverkiezingen:
Regionale talen
Regionale identiteiten en culturen verdienen erkenning, waardering en bescherming. Hierover zijn concrete afspraken gemaakt in het Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden en in het Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden. Deze afspraken moeten serieus worden nageleefd. We zetten hierbij in op bewustwording, zichtbaarheid en een stevige wettelijke verankering en naleving van de verdragen.
- We houden ons aan de verplichtingen uit het Europees Handvest en het Kaderverdrag om in het onderwijs goed aandacht te besteden aan regionale geschiedenis, cultuur en taal, zoals het Fries, Nedersaksisch, Limburgs, Jiddisch en Sinti-Romanes.
- Wij erkennen het belang van andere Europese (taal)minderheden en bevorderen de samenwerking tussen de verschillende taalregio’s.
- Het Fries is een officiële taal in Nederland en moet in de Grondwet worden erkend. Dat geldt ook voor de Nederlandse taal zelf en voor de Nederlandse Gebarentaal.
- Wij werken vanwege de relatie met de eilanden Aruba, Bonaire en Curaçao actief mee aan het verbeteren van de taalpositie van het Papiaments.
Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.
In 2016 vroeg Burberry Alison Moyet om een van hun modeshows luister bij te zetten. Als u goed oplet ziet u in het publiek een voormalig model en een bekende filmster zitten.
Is het u ook opgevallen, die overdreven haat die Frans Timmermans plotseling ten deel valt sinds hij voortrekker is voor de lijstcombinatie van PvdA en GroenLinks? Zo kreeg ik vanuit het niets een serie appjes van een tante: dat de voormalige Eurocommissaris een ramp voor het land zou betekenen, aangezien hij als ‘klimaatpaus’ zoveel kapot had gemaakt voor het bedrijfsleven.
“PvdA pluche socialisten! Stikstof en palletbrandstof waarvoor bomen gehakt moeten worden. Door zijn gedram komen veel bedrijven op de rand het het faillissement. Alles wordt in Nederland kapot gemaakt.” Ze eindigde haar tirade met “Walgelijk mens!!” Ik neem maar aan dat ze daarmee Timmermans en niet mij op het oog had.
Bovenstaande sentimenten zie ik geregeld weerspiegeld op social media. De laatste dagen gaat het over de enorme bedragen wachtgeld waar ‘ons Frenske’ tijdens de verkiezingscampagne aanspraak op maakt. Media nemen dit frame gretig over, met ‘scherpe’ vragen of Timmermans inderdaad multimiljonair is (geschat vermogen: €4,3 miljoen). Gek is dat, ik hoor die vraag nooit stellen aan de schijnbaar sobere premier Mark Rutte, die goed zou zijn voor een vermogen van twee miljoen euro.
Op de een of andere manier worden dit soort frames zorgvuldig bewaard voor politici en bestuurders van progressieve snit, die met twee woorden kunnen spreken en weten hoe je tafelservies behoort te gebruiken. Eerder al werd Sigrid Kaag gebombardeerd tot elitaire heks en Rob Jetten tot klimaatdrammer. Zoek eens op Twitter op ‘het Kaagmens’ en je treft zelf columnisten in een landelijke krant die deze verontmenselijkende term gebruiken.
Sargasso heeft privacy hoog in het vaandel staan. Nu we allemaal meer dingen online doen is een goede VPN-service belangrijk om je privacy te beschermen. Volgens techsite CNET is NordVPN de meest betrouwbare en veilige VPN-service. De app is makkelijk in gebruik en je kunt tot zes verbindingen tegelijk tot stand brengen. NordVPN kwam bij een speedtest als pijlsnel uit de bus en is dus ook geschikt als je wil gamen, Netflixen of downloaden.
Bela Lugosi is dood, maar het muziekgenre goth nog niet, bewijst de Slowaakse band Moonvampire.
Ons overzicht van stemwijzers en stemhulpen is weer aangevuld. Een door de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) ingestelde commissie heeft net als bij voorgaande verkiezingen een groot deel van de verkiezingsprogramma’s langs de rechtsstatelijke meetlat gelegd: bij tien van de achttien onderzochte partijen zijn voorstellen aangetroffen die de toets aan de minimumnormen van de rechtsstaat niet kunnen doorstaan. In 2021 gold dit voor zeven van de veertien onderzochte partijen. Amnesty International presenteert een ‘mensenrechtenwijzer’ met een overzicht van standpunten van partijen met betrekking tot dertien stellingen. En er is een tweede Jongerenkieswijzer, waarbij je (met de mobiele versie) door twintig stellingen heen kunt swipen.
De meesten van ons kennen de Armeense enclave enkel omdat het Azerbeidjaanse leger de bevolking afgelopen september op de vlucht joeg, na een beleg van een jaar.
Blixa Bargeld was er zo te horen al eerder, volgens eigen zeggen om de anonimiteit op te zoeken.
Mars voor klimaat en rechtvaardigheid.
Zondag 12 november 13.00u. Dam, Amsterdam. Einde op het Museumplein. Podiumprogramma met muziek en sprekers, o.a. van PvdA/GroenLinks, SP, Partij van de Dieren, D66, BIJ1, Volt en 50+
De mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid is een initiatief van de Klimaatcrisis Coalitie, een samenwerkingsverband van Oxfam Novib, FNV, Fridays For Future, Greenpeace, Extinction Rebellion, Fossielvrij NL, Milieudefensie, DeGoedeZaak en TNI.
De Klimaatcrisis Coalitie heeft een helder eisenpakket voor het nog te vormen kabinet:
Dat kan! Sargasso is een collectief van bloggers en we verwelkomen graag nieuw blogtalent. We plaatsen ook regelmatig gastbijdragen. Lees hier meer over bloggen voor Sargasso of over het inzenden van een gastbijdrage.