COLUMN - van Rosa van den Dool
De emancipatie van de vrouw kent een lange geschiedenis en zet zich stukje bij beetje voort. Hoe zit het eigenlijk met de emancipatie van mannen? Moet de man wel emanciperen, en zo ja, hoe?
Feminisme heeft een duidelijk doel: meer gendergelijkheid creëren. Door de emancipatie van de vrouw en van lhbtqia-personen, komt dit streven langzaam dichterbij. Maar om echte gelijkwaardigheid te kunnen bereiken, moeten mannen meer doen dan alleen het aanmoedigen van feminisme vanaf de zijlijn. Gendergelijkheid nastreven kan namelijk alleen als de man ook emancipeert.
Mannelijkheidsnormen
Waarom moeten mannen emanciperen? “De man zit vast in traditionele normen van mannelijkheid,” legt historicus prof. Geertje Mak uit. “Zo heb je de Tarzanman, die is stoer, sterk en competitief. Maar je hebt tegenwoordig ook de Zuidasman; die is beheerst, rationeel, redelijk en verantwoordelijk.” Twee verschillende soorten van mannelijkheid, maar tóch benadrukken ze allebei een mannelijk ideaalbeeld. Binnen de norm van mannelijkheid horen eigenschappen als kwetsbaarheid, zachtaardigheid, empathie of medeleven niet thuis. In het mannelijkheidshokje is nog geen ruimte voor eigenschappen die als vrouwelijk beschouwd worden.
Het toewijzen van bepaalde eigenschappen aan mannelijkheid of vrouwelijkheid heeft volgens Geertje Mak niet altijd zo bestaan. “Vroeger werden mensen in het gareel gehouden door macht en geweld, nu doen we dat zelf, door een norm vast te stellen.” Hoe we mannelijkheid tegenwoordig definiëren komt voort uit het idee van de ‘hegemoniale man’ dat begin 19e eeuw ontstond: het type man dat dominant, krachtig, zelfverzekerd en competitief is. Dit mannelijk ideaalbeeld sloot automatisch andere typen mannelijkheid uit.
Genderonverschilligheid
Maar mannelijkheid is niet eendimensionaal en lineair, ook al wordt het vaak wel zo gepresenteerd. Het is meer een soort mozaïek en heeft met onder andere stand, etniciteit, cultuur, seksualiteit en leeftijd te maken. Er zijn dus verschillende assen van identiteit, waardoor je eigenlijk niet over één soort mannelijkheid kan spreken. Toch moeten alle verschillende mannen zich in één hokje zien te passen: dat van de ‘mannelijke man’.
Omdat er vaste hokjes zijn, ontstaat een bepaald soort druk: je moet óf man óf vrouw zijn. Als je daarvan afwijkt, moet je jezelf kunnen verantwoorden. Hoe meer druk er is, hoe meer mensen zich in die hokjes moeten wurmen. Wanneer je niet helemaal past in een bepaald hokje, moet je dat op dit moment helemaal zelf oplossen, terwijl wij die hokjes als samenleving zélf gemaakt hebben. Volgens Geertje Mak is het van belang dat we ruimte creëren, zodat niet iedereen zich meer in hetzelfde hokje hoeft te passen. We kunnen deze ruimte maken als we leren minder waarde te hechten aan welke eigenschappen horen bij mannelijk- of vrouwelijkheid. Als iedereen iets genderonverschilliger zou worden, dus.
Het nieuwe mannelijk
Genderonverschilligheid nastreven is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. De beweging naar meer genderonverschilligheid moet maatschappelijk zijn, maar gesprekken over mannelijkheid verlopen vaak moeizaam en gaan soms gepaard met een nare nasmaak. “Er heerst nog ongemak rond het thema mannelijkheid,” beaamt cultuurhistoricus dr. Willemijn Ruberg. Volgens haar zitten er twee kanten aan het verhaal. Aan de ene kant is het aanmoedigen van meer genderonverschilligheid goed, want mannelijkheid ís een sociale constructie en is niet eendimensionaal.
Aan de andere kant zijn er maatschappelijke problemen waarbij we niet genderonverschillig kunnen zijn en waarbij we het wel degelijk over de man moeten hebben, want deze problemen kunnen niet worden losgekoppeld van mannelijkheid. Zo praten mannen moeilijksnel over hun problemen en gaan ze minder vaak naar de psycholoog dan vrouwen. De starre definitie van wat mannelijkheid is, draagt ook bij aan ongelijkheid in de verdeling van zorgtaken, geweld tegen vrouwen, seksisme en grensoverschrijdend gedrag. Dit maakt het gesprek rond mannelijkheid ingewikkeld: het is natuurlijk zo dat de meeste mannen geen plegers van geweld zijn, maar de meeste plegers van geweld zijn wél mannen.
Hoe kun je aan de ene kant genderonverschilligheid aanmoedigen, maar aan de andere kant wel problemen aankaarten die gekoppeld zijn aan de huidige mannelijkheidsnormen? Als we alleen streven naar gelijkwaardigheid, worden die problemen niet automatisch opgelost. Alleen streven naar gelijkwaardigheid is dus niet voldoende. Wat we wél kunnen doen, is toewerken naar een nieuwe definitie van mannelijkheid. Zo maken we genderhokjes ruimer en kunnen mensen zich vrijer binnen en tussen hokjes bewegen, maar nemen we de problemen die het gevolg zijn van de traditionele mannelijkheidsnormen ook mee.
Emancipatie kan de man bevrijden uit het web van de tradities en normen rond mannelijkheid. Mannenemancipatie draait daarom om de vraag: “Wat kan ik zélf doen?” Zorgen dat mannen elkaar juist ondersteunen, begrip tonen en elkaar niet corrigeren wanneer ze gedrag vertonen dat niet traditioneel mannelijk is, maar elkaar juist aanmoedigen zichzelf te zijn. Of, zoals het platform eMANcipator het verwoordde: “Het feminisme heeft mannen nodig voor een betere wereld, en mannen hebben feminisme nodig voor een beter leven.”
Dit artikel verscheen eerder bij Studium Generale Utrecht.
Reacties (16)
Eens dat het goed is om meer naar mannen te kijken als het gaat om emancipatie en gendergelijkheid.
Dat begint er mee dat we óók gaan kijken naar gebieden waar juist mannen achterlopen op vrouwen. Bijvoorbeeld bij onderwijsprestaties of gezondheid.
Het is jammer dat dit niet benoemd wordt.
Daarbij is het ook belangrijk om oog te hebben voor mogelijke voordelen van ‘mannelijke’ eigenschappen, niet alleen voor de nadelen daarvan. Er is niet persé iets mis met ‘stoer, sterk en competitief’. Ook niet met ‘beheerst, rationeel, redelijk en verantwoordelijk’. En ‘kwetsbaarheid, zachtaardigheid, medeleven of empathie’ is natuurlijk fijn, maar als dit het enige is wat je in huis hebt of in extreme vorm ook niet altijd even gezond.
Ik stel al veertig jaar dat de man moet evrouwciperen.
Al moet er wel een uitlaatklep voor die hormonale haantjesdriften zijn. Maar een beetje kleuterjuf zou toch moeten weten hoe je dat aanpakt…
Aan kleuterjuffen geen gebrek, maar het resultaat is wel dat jongens flink minder presteren op school. Toch eens naar kijken hoe dat komt lijkt mij
> maar het resultaat is wel dat jongens flink minder presteren op school.
Extraordinairy claims require extraordinary proof.
Presteren ze minder dan vroeger? Of gewoon evenveel als vroeger maar ze zijn door de meisjes voorbijgestreefd?
waarom moet er een uitlaatklep voor hormonale haantjesdriften zijn?
” Bijvoorbeeld bij onderwijsprestaties of gezondheid.”
U vindt dus dat gezondheid door de omgeving beïnvloed wordt. En onderwijsprestaties ook.
Dan zijn wij het in ieder geval daarover eens.
Als jongens en meisjes gelijke kansen hebben, moeten we (denk ik) accepteren dat niet iedereen hetzelfde bereikt.
In de topsport worden meestal de grootste prestaties door mannen geleverd, en zij krijgen daarvoor veel meer geld dan vrouwen.
Moeten we dat dan ook verbieden?
Toch lijkt het me niet onaannemelijk dat dergelijke eigenschappen iets te maken hebben met ‘gebieden waar juist mannen op achterlopen op vrouwen’. Stoerheid is niet noodzakelijk goed voor schoolprestaties. En teveel competitiedrang kan gezondheidsproblemen opleveren.
Nee, daar lijkt me niet zoveel mis mee. Wat wel een probleem zou kunnen zijn is dat sommigen zich dat zelfbeeld aanmeten, terwijl het niet overeenkomt met de realiteit.
Volgens mij wordt nergens in dit stuk gezegd of gesuggereerd dat dat het enige zou moeten zijn. Of dat het goed zou zijn in extreme vorm.
En met zo’n rugzakje is nog steeds voor mannen het gemiddelde bruto-uurloon 13 procent hoger dan dat van vrouwen? Tsss….
Even verder gekeken: Vrouwen leven langer, maar zijn minder lang gezond.
Wat onderwijsprestaties betreft: bedoel je de cijfers die ze halen tijdens hun onderwijstijd? Of doel je op het behaalde onderwijsniveau qua diploma’s? Van dat eerste4 is weinig bekend. Van dat tweede wel en vrowuen scoren beter in die zin dat er meer hoogopgeleide vrouwen zijn dan mannen. En dan toch nog (En met zo’n rugzakje…. tsss..)
Het is toch niet zo ingewikkeld? De loonkloof tussen mannen en vrouwen is wat mij betreft een probleem. Waarom zou de onderwijskloof tussen vrouwen en mannen dat dan niet zijn?
Van belang om te realiseren is dat beide probleem niet over dezelfde generatie gaan. De loonkloof is met name groot in de oudere generaties, de onderwijskloof is pas vrij recent ontstaan en is vooral zichtbaar in jongere generaties, waar deze ook nog groeit. Die onderwijskloof werkt ook op steeds hogere leeftijd door; jonge vrouwen verdienen inmiddels meer dan jonge mannen.
De gelijkheid tussen mannen en vrouwen wordt niet overal op het zelfde moment bereikt. Dus terwijl op sommige gebieden vrouwen nog steeds achter lopen op mannen, lopen ze op andere gebieden inmiddels voor. Het lijkt me niet meer dan logisch om ook daar aandacht voor te hebben, als je gelijkheid tussen mannen en vrouwen nastreeft. Dat inzicht is echter blijkbaar nieuw voor velen.
Het is maar de vraag of het verschil in opleiding ook tot meer salaris leidt.
Tot heden stagneert bij veel vrouwen de carrière als ze een kind krijgen.
Blijkbaar zijn er mannen die hun eigen carrière belangrijker vinden dan de zorg voor hun kind, en willen vrouwen zo’n conflict niet uitvechten als hun kind daaronder lijdt.
(Het geldt niet voor alle mannen, maar stoer, sterk en competitief gaan slecht samen met empathie)
Wat mij betreft proberen we verder te kijken dan dit soort clichès.
Die carrière van de man levert wel het geld op waarvan vrouw en kinderen comfortabel kunnen leven. Dus een man die zijn carrière prioriteert neemt zijn rol als kostwinnaar serieus.
Het resultaat is dat mannen vaak netto minder vrije tijd hebben dan vrouwen, alles bij elkaar opgeteld. (ja, mannen doen minder in het huishouden en voor de kinderen. Maar ze werken veel meer).
Dus ja, als vrouwen in een hetero-relatie kinderen krijgen, gaat dat gemiddeld genomen ten koste van haar carrière, in tegenstelling tot bij mannen. En ja, als we daar iets aan willen doen (en wat mij betreft is dat zo), dan moeten mannen meer zorgtaken op zich nemen. Maar dat lukt alleen als vrouwen de rol van kostwinnaar deels over gaan nemen. En als je dan weet dat vrouwen ook als er nog geen kinderen zijn vaak in deeltijd werken, dan zie je dat daar ook nog wel wat werk verzet moet worden.
https://www.volkskrant.nl/economie/ook-jonge-kinderloze-vrouwen-werken-vooral-in-deeltijd~b712160d/
Bedenk vooral dat het patroon ‘man prioriteert werken, vrouw prioriteert zorgen’ in het grootste deel van de gevallen met wederzijdse instemming ontstaat, en dat als je daar iets aan wil veranderen, het niet alleen de mannen zijn die aan zet zijn.
Volgens mij is de Zuidasman een egoist die vooral aan zijn/haar bankrekening denkt, en het een groot onrecht vindt als hij/zij belasting betalen moet, maar er geen probleem mee heeft als de winst van een klant gebruikt wordt om een oorlog te financieren.
Hij/zij kan dus beheerst zijn, maar gedraagt zich niet verantwoordelijk.
(dit zal natuurlijk niet gelden voor iedereen die op de Zuidas werkt. Maar de Zuidas-man is natuurlijk een karikatuur)
Er is trouwens nog een reden om stil te staan bij het verschil in opleiding:
Tot nu toe willen vrouwen meestal een partner die met zo hoog of hoger opgeleid is.
(Wees gerust, er zijn uitzonderingen)
Ik denk niet dat ze van hun partner afhankelijk worden willen.
Ik denk wel dat ze een partner willen die overleggen kan, plannen kan, en weet waar hij informatie moet halen voor beslissingen (zijn zonnepanelen of dubbel glas beter?)
Daarvoor hoeft hij niet hoogopgeleid te zijn, maar het gaat wel vaak samen.
Dus als mannen moeite met onderwijs hebben, zou dat kunnen betekenen dat ze sommige andere uitdagingen in het leven ook niet aankunnen.