Oostenrijkse premier verdacht van omkoping

Het zal even schrikken geweest zijn voor premier Sebastian Kurz toen woensdag een inval werd gedaan in de kantoren van zijn Oostenrijkse Volkspartij (ÖVP). Ook de huizen van een aantal van zijn medewerkers werden doorzocht op bewijzen voor omkoping van media met belastinggeld. Kurz was op de EU-topconferentie bij zijn zuiderbuur Slovenië. Hij zei daar dat hij er van overtuigd was dat alle beschuldigingen snel vals zullen blijken te zijn. Maar zijn positie komt inmiddels wel heel zwaar onder druk te staan. Woensdagavond verklaarde hij voor de Oostenrijkse televisie dat hij natuurlijk bondskanselier wil blijven. Hij ziet het onderzoek “rustig” tegemoet. Hij kon “niet begrijpen” waarom “ik altijd de schuld zou moeten krijgen” als er ergens onrecht wordt gedaan.

Kerk onder druk gezet

In mei van dit jaar is er ook al een justitieel onderzoek tegen hem gestart in de nasleep van de Ibiza-affaire. Hij zou onder ede gelogen hebben over de benoeming van vertrouweling Thomas Schmid als hoogste baas van ÖBAG, het kantoor dat Oostenrijkse staatsdeelnemingen in bedrijven regelt. Schmid was in 2019 tijdens het vorige kabinet-Kurz met de Oostenrijkse Vrijheidspartij (FPÖ) secretaris-generaal bij het ministerie van Financiën.

Op verzoek van Kurz zou hij de Oostenrijkse bisschoppen onder druk hebben gezet om een wat minder tolerant standpunt ten aanzien van immigranten in te nemen. Op de aansporing van Kurz per SMS (‘Bitte Vollgas geben’) zou Schmid gedreigd hebben met het intrekken van belastingvoordelen. Het begon allemaal met kritiek van kerkelijke zijde op nieuwe immigratiemaatregelen van de regering. Kurz was vooral kwaad op de secretaris van de Oostenrijkse bisschoppenconferentie Peter Schipka die  in naam van alle Oostenrijkse bisschoppen onverbloemd had verwezen naar het nationaalsocialisme. Hij liet uitzoeken welke belastingvoordelen de kerk genoot en zond vervolgens zijn vertrouweling Schmid op strafexpeditie.

De parlementaire onderzoekscommissie die Ibiza-gate moest onderzoeken richtte zich vorig jaar op alle mogelijke gevallen van omkoping en vriendjespolitiek in de vorige regeringsperiode. Ondervraagd over de benoeming van Schmid ontkende Kurz betrokkenheid. Later bleek uit chats dat de vrienden Kurz en Schmid uitgebreid hebben gecommuniceerd over diens functie als baas van de ÖBAG. Schmid bedankte Kurz ‘voor de kans me te mogen bewijzen’.

Nieuwe aanklachten

Gezien de ernst van de beschuldigingen waarmee de kanselier deze week is geconfronteerd  is het de vraag hoe lang Kurz nog stand kan houden. Het schandaal draait om advertenties die het Ministerie van Financiën van de vorige regering in een Oostenrijkse krant te hebben gekocht in ruil voor berichtgeving ten gunste van de ÖVP en “verfraaide opiniepeilingen”. Kurz zou vanaf 2016 bij het misbruik van belastinggeld betrokken zijn geweest, toen nog als minister van Buitenlandse Zaken. Ook in deze nieuwe kwestie duikt de naam van Thomas Schmid op. In 2016 wilde Kurz het partijleiderschap van de Oostenrijkse Christendemocraten overnemen van Reinhold Mitterlehner. Positieve opiniepeilingen zouden hierbij moeten helpen, volgens Die Presse.

Maar wie kon zo’n onderzoek financieren? Niet de partij – die werd geleid door Mitterlehner. Kurz zou dus een andere weg hebben gezocht: via Thomas Schmid, toen kabinetschef op het ministerie van Financiën. Onderzoekers van het anti-corruptiebureau vermoeden dat via zijn bemiddeling met belastinggeld opiniepeilingen zijn betaald die in feite vooral partijpolitieke doelen hadden. De vragen zouden door een bevriende opiniepeiler in overleg met Kurz zijn opgesteld. Vooraf waren afspraken gemaakt met de uitgever van de krant Österreich die de enquêtes verspreidt in ruil voor advertenties. De opiniepeiler liet na publicatie van slechte resultaten voor de ÖVP in de krant optekenen dat een leiderschapswissel de partij goed zou doen. Op 14 mei 2017 wordt Kurz gekozen als de nieuwe partijvoorzitter.

Premier Kurz ziet geen strafrechtelijke kant aan dit verhaal, zegt hij nu. De anti-corruptie onderzoekers vermoeden echter dat er partijpolitieke afspraken waren tussen Kurz, zijn omgeving, de opiniepeiler, het ministerie van Financiën en de krant – alles betaald met geld van het ministerie van Financiën.

Wat doen De Groenen

De bal ligt nu bij Kurz’ huidige regeringspartner, De Groenen. Zijn zij bereid de stekker er uit te trekken? Kort geleden bereikten ze nog overeenstemming over een plan waar de partij zeer aan hecht: een CO2-belasting in het kader van een algehele herziening van het belastingstelsel. Partijleider Werner Kogler heeft in eerste instantie aangegeven te willen doorregeren. Hij nam wel afstand van ÖVP-woordvoerders die over de nieuwe ophef rond Kurz spraken van een ‘show’. Nu Kurz het primaire doelwit van de aanklagers is en volgens de aanklagers de “centrale persoon” in de affaire en de primaire begunstigde van het vermeende criminele gedrag, lijkt aanblijven van Kurz echter onhoudbaar geworden. Gisteren trokken de Groenen de positie van de ÖVP-kanselier openlijk in twijfel. Kogler en zijn collega Sigrid Maurer nodigden andere parlementaire partijen uit voor overleg.