ACHTERGROND - door Tayfun Balçik
Het onderzoek ‘Moslims op TV’ houdt op een systematische wijze bij hoe ‘de moslims’ en/of de ‘de islam’ wordt geportretteerd op Nederlandse TV. In dit artikel maakt Tayfun Balçik een deel van de eerste resultaten bekend, met de focus op het WNL ochtendprogramma Goedemorgen Nederland. En om gelijk met de deur in huis te vallen: het ging bar weinig over moslims specifiek in de onderzochte periode. Corona en uiteraard de Black Lives Matter-beweging domineerden de agenda in Hilversum. In de periode van 1 tot en met 20 juni zijn er direct of indirect 50 ‘moslimberichten’ verschenen. Het leeuwendeel (39 berichten, 78% van het totaal) is als ‘negatief’ te kwalificeren.
Nu heeft dat laatste onderwerp vele aanknopingspunten met waar wij naar kijken bij Moslims op TV. Maar omdat BLM voornamelijk over anti-zwart racisme gaat, zijn de gegevens over BLM in dit artikel alleen meegenomen wanneer het kruiste met discriminatie en racisme door of tegen moslims, en wanneer BLM werd geagendeerd door mensen met een mogelijke moslimachtergrond. Over die intersecties zal later in dit artikel nog op worden ingegaan. Nu is het tijd om te kijken naar de stand van zaken met betrekking tot moslimnieuws in de afgelopen maand bij WNL Goedemorgen Nederland.
In de periode van 1 tot en met 20 juni zijn er direct of indirect 50 ‘moslimberichten’ verschenen. Daarmee wordt, in de eerste plaats, berichtgeving bedoeld met termen als moslim, islam, jihad, moskee, islamitische school enz. Daarnaast gaat het over berichten waarin mensen met een mogelijke moslimachtergrond figureren. Ten slotte vallen ook berichten in deze categorie over ‘islamitische landen’ en of landen waar een significant deel van de bevolking zichzelf als islamitisch definieert.
Vooral negatieve berichten
Op basis van de verzamelde gegevens komt de volgende categorisering over ‘moslimnieuws’ uit de bus. Het leeuwendeel (39 berichten, 78% van het totaal) is als ‘negatief’ te kwalificeren. In tien gevallen (20%) gaat het om ‘neutrale berichtgeving’, zoals: ‘de Kamervoorzitter Khadija Arib meldt dat het aantal Kamervragen enorm is toegenomen’ of ‘Ahmed Marcouch heeft niet ingegrepen bij de anti-racisme demo in Arnhem’. Er waren slechts twee direct of indirecte ‘berichten van sympathie’ (4%) over ‘de moslims’ en of ‘de islam’. Dat was toen de minister van Onderwijs Ingrid van Engelshoven etnisch profileren bij de belastingdienst en de politie benoemde (uitzending 1-6-2020, 09:28), en toen Samira Bouchibti vertelde over racisme in haar jeugd en dat ze nog steeds het gevoel heeft er nooit bij te horen (uitzending 8-6-2020, 08:48).
Als wordt ingezoomd op de dominante negatieve berichtgeving over moslims, dan spant de associatie met ‘terreur’, ‘jihadisme’, ‘sharialand’ de kroon met 10 berichten. Vervolgens komt ‘polarisering’ (8x), ‘oorlog’ (7x), en ‘criminele bendes’, ‘mocromaffia’, ‘fraudeurs’ (5x), als onderwerpen het vaakst naar voren.
Van de 59 tafelgasten waren vier mensen van kleur
Wat verder opvallend is aan het nieuws bij Goedemorgen Nederland is dat van de 59 tafelgasten die mochten deelnamen aan het gesprek, de samenstelling van de sprekers er als volgt uit zag: 44 ‘witte mannen’, ‘11 witte vrouwen’ en ‘vier mensen van kleur’. In percentages uitgedrukt is dat dus 6,77% kwantitatieve ‘inbreng van kleur’ in het gesprek, tegenover 92,3% witte representatie. In kwalitatieve zin zagen we hierboven al dat het nieuws over moslims overwegend negatief was. Daar heeft de 6,77% inbreng van kleur, geenszins verandering in gebracht. Integendeel, de ‘kleurrijke representatie’ bij Goedemorgen Nederland bevestigden juist de negatieve oordelen over moslims en minderheden in het algemeen. Hieronder een aantal voorbeelden van de inhoudelijke bijdrages van mensen met migratieachtergrond, die weinig verschillend zijn dan de algemene negatieve lijn tegenover minderheden bij WNL Goedemorgen Nederland:
Zo zegt de columnist Aylin Bilic het volgende: ‘Ik heb veel meer uitsluiting ervaren door allochtone groepen, omdat die je tot een bepaalde de groep willen laten horen, willen benoemen, dan dat ik dat van de autochtone samenleving heb meegekregen’ (Hier terug te kijken vanaf 40:00)
Een ander voorbeeld van ‘kleurrijke uitsluiting’ kwam uit de mond van Sujet Shams, student wijsbegeerte in Amsterdam. Zo prijst ze premier Rutte in ‘het conflict met Turkije’ die ‘ons voor allerlei dingen uitmaakte’. Rutte vond ze een toonbeeld van ‘beschaving’, omdat hij zich niet verlaagde tot dat niveau van Erdogan. (Hier terug te kijken vanaf 14:30)
Dat Erdogan veel op zijn kerfstok heeft hangen is uiteraard boven alle twijfel verheven, maar om Mark ‘pleur op’ en ‘ga weg als het je hier niet bevalt’ Rutte als beschaafd op te voeren, daar kan je wel vraagtekens bij plaatsen. Shams devalueerde ook BLM Nederland door een wantrouwende houding aan te nemen tegen anti-racisme betogers. Zij zouden een ‘Amerikaans probleem naar Nederland integreren’, ‘racisme moet eerst bewezen worden, voordat er beleid tegen geëist kan worden van de politiek’ en ze verweet ‘social justice warriors’ van ‘identiteitspolitiek’. (Hier terug te kijken vanaf 10:30 tot 17-30).
Het was aanleiding voor de VVD’er Henri Kruithof om te zeggen dat hij zich niet meer in het debat durft te mengen ‘als blanke man’ (14:30) en Hans de Boer vertelde over het feit dat hij ‘makamba’ werd genoemd in Curaçao (Hier terug te kijken vanaf 14:20)
Elke dag over Black Live Matters, zwarte representatie=0
Het is uiteraard geen probleem dat Sujet Shams en Aylin Bilic deze inbreng hebben. Dat zijn hun persoonlijke ervaringen en meningen in het racismedebat. Het is alleen problematisch als dit het enige beeld is dat vanuit het praatprogramma naar buiten komt. Dat geeft namelijk een vertekend beeld over het Nederlandse racismedebat. Al helemaal omdat er 0 zwarte representatie was in de onderzochte periode, terwijl het wel elke dag over Black Lives Matter is gegaan.
Een ogenschijnlijk nonchalant gestelde vraag: ‘Heb je zelf wel eens te maken gehad met racisme?’ kan – in zo’n ongelijke tafel – als ongemakkelijk worden ervaren op nationale tv. Dat overkwam ook Samira Bouchibti (hier terug te kijken vanaf 05:11) Ze lijkt verrast door die vraag en kan niet ondubbelzinnig ja zeggen, terwijl ze wel degelijk met voorbeelden komt die van racisme getuigen, zoals ‘vieze turk’ op de lagere school, en dat ze ook steeds moet verantwoorden over de islam.
Al met al is te zeggen dat Goedemorgen Nederland nog een wereld te winnen heeft in het creëren van een inclusieve omgeving, waar veel meer ‘mensen van kleur’ worden uitgenodigd om deel te nemen aan het gesprek. Of staat WNL voor de omroep van ‘Wit Nederland’? Overigens is met de uitzending van 22 juni met VVD-Kamerlid Zohair el Yassini en de ondernemer Khalid Oubaha, twee Marokkaanse Nederlanders die te gast waren om te spreken over de Historische Canon en de horeca, wel een interessante afslag genomen. Moslims op TV blijft het volgen.
-o-o-o-
Dit artikel verscheen eerder op Republiek Allochtonië
Over het onderzoek
Moslims op TV is een onderzoek van The Hague Peace Projects. In de periode juni 2020 tot en met oktober 2020 zullen over deze verkenning achtergrondartikelen worden gepubliceerd op Nieuw Wij en op Republiek Allochtonië.
Zie ook het interview met onderzoeker Tayfun Balçik: “Ik nodig mensen uit kritisch met ons mee te kijken”
Alle artikelen die in het kader van dit onderzoek verschijnen, vindt u hier.
De onderzoekers doen een oproep aan lezers met ons mee te kijken en eventuele bevindingen te delen via de sociale media accounts van Moslims op TV. U kunt ons ook volgen op de sociale media accounts van Moslims op TV, die speciaal voor dit ontwerp zijn gestart:
Twitter: https://twitter.com/MoslimsT
Facebook-pagina: Moslims op TV
Instagram: https://www.instagram.com/moslimsoptv/
Hashtag: #moslimsoptv
Reacties (7)
Dus de rechts-populisten van WNL zijn weinig positief over “buitenlanders”. Lijkt me toch niet echt verrassend voor een omroep die zich rechts van de VVD positioneert.
Geinig. Wordt ook bijgehouden hoeveel christenen, joden en atheïsten op de tv van Saudi-Arabië komen? Of blanken op de tv van Senegal? Lijkt me interessant.
@2 Dat is zoiets als bij een uitzending van een actualiteitenrubriek over de mensonterende wijze waarop Poolse en Roemeense seizoensarbeiders in Nederland worden uitgebuit en ‘gehuisvest’, reageren met:
‘Gaan ze dan ook in kaart brengen hoe zigeuners en gastarbeiders in Polen en Roemenië worden behandeld? Lijkt me interessant.’
Het is een afleidingsmanoeuvre door via een tu quoque-argument een dwaalspoor te leggen. Maar het doet er helemaal niet toe wat Saoedi-Arabië uitvreet voor welke samenleving wij willen zijn.
In Saoedi-Arabië worden activisten ook op flauwekulgronden de martelkerker in gewerkt, ter afschrikking van anderen die het gezag van de despoot uit zouden willen dagen.
Dus? Moeten wij dat hier dan ook maar gaan doen met – ik noem maar wat – salafisten?
@3 Ja stom van me, natuurlijk moeten we alleen naar Nederland kijken. Dom. We leven namelijk helemaal niet in een geglobaliseerde wereld, maar in een natiestaat die alleen naar zichzelf kijkt, niet afhankelijk van handel en import en export of zo, ook hebben wij als Nederlanders absoluut geen behoefte om als gidsland op te treden of andere landen de les te lezen.
Maar goed, waar kijken die moslims naar NPO, RTL of SBS?
Die laatste twee zijn commercieel dus ik ben bang dat je daar weinig invloed op uit kan oefenen ook is mijn observatie dat juist de commerciëlen het aardig goed doen met de mix van bevolkingsgroepen, al was het alleen maar omdat iedereen centjes in de laatjes van de adverteerders moet brengen. NPO dan? Ja misschien kijken moslims ook daar naar. Of zouden ze, gezien
het aantal satelliet schotels wat ik nog tegenkom her en der denk ik toch dat de gemiddelde moslim naar de televisie uit het thuisland kijkt. Nemen we die dan ook mee in de telling? En waarom zou dit alleen voor moslims moeten gelden, waarom ook niet voor aanhangers van het vliegende spaghetti monster, joden, hindoe’s, christenen of van de scientology kerk? En waarom zou je je beperken tot geloof, kijk ook naar kleur, seksuele geaardheid, geslacht. Maar dan wil ik ook aantallen weten, hoeveel mensen
gaat het per groep, en hoeveel aandacht moeten die dan krijgen op TV, althans bij de NPO.
En ja het meeste nieuw is negatief, anders is het geen nieuws.
Ik heb het eens met Selma.
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/als-je-diversiteit-zo-veel-gewicht-toekent-gebruik-dan-een-argument-dat-wel-hout-snijdt~ba38a421/
Houdt al dat gezeik over de media a) proportioneel (dwz – zoveel macht hebben de traditionele media helemaal niet meer), b) correct (publiek geld = publieke representatie, voor de private sector geldt dit gezeik helemaal niet), c) wie A zegt, moet ook B zeggen (ondervertegenwoordiging rechts geluid bij de publieken, algemene samenstelling redacties van publieke media instituten is wat dit betreft om te huilen hoezeer ze ook continu virtue signallen etc).
@5: Nou, met Selma kan ik het ook wel eens zijn. Maar wat die Drayerkont daar weer roeptoetert… flink ventileren verspreidt ook een ranzig luchtje, als u begrijpt wat ik bedoel.
@6
Ja, je vraagt je af wat een voormalige kwaliteitskrant bezielt om zo’n column te plaatsen die niet verderkomt dan het napraten van wat kreten die iedereen al in honderdduizendvoud voorbij heeft zien komen op twitter of facebook of in de wijk- of dorpskroeg. De tijd dat er daar wat creativiteit van columnisten werd verwacht, misschien zelfs een originele invalshoek, is blijkbaar voorbij.