Maandag viel de minderheidsregering van de sociaaldemocratische premier Löfven over liberalisering van de huren. Löfven wilde huisbazen toestaan markttarieven te vragen voor nieuwe huurappartementen. Dat zou projectontwikkelaars moeten stimuleren om meer te bouwen. Ook in Zweden is er een tekort aan huurhuizen. Maar juist op het punt van de huren had de Vänsterpartiet (Linkspartij, vgl. de Nederlandse SP) een rode lijn getrokken in ruil voor gedoogsteun. Met de nieuwe huurplannen overschreed Löfven de grens die door de gedoogpartij was getrokken. Een motie van wantrouwen van de extreemrechtse Zweden Democraten kreeg daarom ook de steun van links. Woensdag gloorde er weer enige hoop voor Löfven toen zijn bondgenoten in de Centrumpartij aankondigden dat ze het omstreden voorstel voor huurhervorming willen laten vallen.
De Zweedse politiek lijkt sinds enkele jaren gegijzeld door de Zweden Democraten. Na de verkiezingen in de herfst van 2018 volgde een uiterst moeilijk proces van coalitievorming. Dat eindigde begin 2019 met de vorming van een minderheidsregering van sociaaldemocraten en de groene Miljöpartiet op basis van een neoliberaal regeringsprogram dat twee centrumrechtse partijen hadden afgedwongen voor hun steun. Plus de noodzakelijke gedoogsteun van de Vänsterpartiet die overigens volgens datzelfde regeringsprogramma, het Januari-akkoord, geen enkele invloed op de regering zou mogen hebben. En dat alles om te voorkomen dat extreemrechts zou kunnen regeren.
Nu heeft de leider van de Centrumpartij Annie Loof voorgesteld opnieuw naar het regeringsakkoord te kijken. Maar de liberalen, die het Januari-akkoord ook tekenden, hebben een voorkeur voor een centrum-rechtse regering. Löfven was daar met zijn fragiele centrum-linksecoalitie niet ver van af. Hij is volgens een recnte poll nog net een stukje populairder dan de leider van centrum-rechtse Moderaterna Ulf Kristersson die de liberalen liever als premier zien. Löfven heeft nog een paar dagen de tijd om een oplossing te vinden. Nieuwe verkiezingen gaan naar verwachting niet veel veranderen in de verhoudingen. De dreiging van extreemrechts hangt onverminderd boven de politieke markt.
Volkshuisvesting
De streep die de Vänsterpartiet heeft getrokken is ook in Europees perspectief niet zonder belang. De Zweedse huurwet regelt de volkshuisvesting als een publieke zaak. De huren worden collectief vastgesteld na onderhandelingen door de Hyresgästföreningen, een soort vakbond voor huurders. Dat betekent dat huurprijzen maar zeer langzaam stijgen (de stijging in Stockholm was de afgelopen jaren veel minder scherp dan in andere Europese hoofdsteden) maar vastgoedbezitters zijn er natuurlijk minder blij mee. ‘Iemand moet opkomen voor de huurders’, zegt Nooshi Dadgostar, leider van de Linkspartij. Haar weigering toe te geven aan de groeiende politieke macht van vastgoedhandelaren kan een voorbeeld zijn voor vele andere Europese landen waar precies hetzelfde gebeurt.
Snel herstel van de economie
Corona speelt in de Zweedse regeringscrisis geen rol. Zweden is deze maand ook begonnen met versoepeling van het beleid gericht op de bestrijding van de pandemie. De aantallen besmettingen lopen terug. Maar premier Löfven waarschuwde bij de aankondiging van de versoepeling dat het gevaar van besmetting in zijn land nog lang niet geweken is. Zweden is door het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken nog steeds een ‘oranje’ gebied: met hoog risico, alleen voor noodzakelijke reizen. Zweden weert van zijn kant mensen die geen vaccinatiebewijs, een negatief COVID-19-testresultaat of een certificaat kunnen voorleggen dat het eerdere herstel van het virus bevestigt. Volgens de Financial Times heeft Zweden het op een na hoogste aantal Covid-19-gevallen per hoofd van de bevolking in de EU, en was het voorheen het zwaarst getroffen land, hoewel het land het beter doet als we kijken naar ziekenhuisopnames en sterfgevallen. In Zweden is het dragen van mondmaskers nergens verplicht.
De economie herstelde zich in het eerste kwartaal tot pre-pandemische niveaus, volgens vorige maand vrijgegeven gegevens over het bruto binnenlands product, een sneller tempo dan het grootste deel van de EU. Het herstel valt dit jaar ook mee in vergelijking met de verwachtingen gebaseerd op de resultaten van vorig jaar. Volgens de regering zijn de sterke economische prestaties van Zweden tijdens de pandemie deels te danken aan een reactie die meer was gebaseerd op vrijwillige maatregelen gericht op sociale afstand, dan op het soort strikte lockdown maatregelen die in een groot deel van het continent werden genomen. Maar de grote afhankelijkheid van de industrie, met een kleinere dienstensector, heeft ook geholpen. De regering zei dat het bruto binnenlands product in 2021 met 4,7% zou groeien, tegen 3,2% groei die was voorspeld in de vorige prognose, gemaakt in april.