Mattheus 7

Terwijl half Nederland over Piet Hein Donner heenviel in verband met een volstrekt hypothetische situatie, bedekte dat heel handig een andere en heel wat minder hypothetische situatie: de geheime CIA-gevangenissen.

Ben Bot moest zich verantwoorden in de Tweede Kamer, omdat hij zich met open ogen met een kluitje in het riet had laten sturen door Condoleezza Rice. Vorige week vond Bot het nog “jammer” dat bondgenoot Nederland voorgelogen was en had hij het over “achter de werkelijkheid nog een andere werkelijkheid” zat. Nee, meneer Bot, die eerste werkelijkheid was een aperte leugen en dus géén werkelijkheid. Bot ging zich te buiten aan eufemistisch en versluierend taalgebruik om het gedrag van de Amerikanen goed te praten zonder dat hardop te zeggen.

Gisteren moest hij zich in de prettige schaduw van Donner verantwoorden voor zijn uitspraken en uitleggen wat hij van zins was te doen. Nou, niet veel. De taal was wat minder versluierend, dat is waar. “Een deuk in de relatie” was het volgens Bot. Nee, geen vertrouwensbreuk, dat ging te ver. Bovendien houden de Amerikanen zich aan de afspraken, zo bezwoer Bot. Als het niet zo’n ernstige kwestie was zou je hem een lolly en een aai over de bol geven en naar z’n mammie terugsturen.

Het lijkt allemaal vreselijk naïef of domweg gebrek aan lef om iets tegen je bondgenoten te zeggen. Op het verzoek van PvdA-kamerlid Koenders de VS aan te klagen voor de recent geïnstalleerde Mensenrechtenraad van de VN, weigerde Botdat met de opmerking: “De VS kunnen niet op één lijn gesteld worden met Birma, Noord-Korea en Zimbabwe.” Dat lijkt veel op de argumentatie Bot eerder in Europees verband gebruikt om een al niet zo heel kritische noot ver weg te stoppen bij een Europese verklaring.

In het NRC van gisteren was echter nog een opmerking van Bot uit het debat te lezen die het beeld van een Nederland dat slechts te bang is om iets te zeggen danig verstoorde. Bot liet weten dat Nederland juridische hulp aan de VS had aangeboden om een constructie te vinden om krijgsgevangenen toch zwaarder te kunnen ondervragen dan mogelijk is op grond van de Conventie van Genève. Bot stelde dat het huidige volkenrecht onvoldoende mogelijkheden biedt om krijgsgevangenen te ondervragen.

In het geneuzel over de sharia ging dat verloren, terwijl dat een opmerking is die de rillingen over de rug doet lopen. Bot stelt capaciteit beschikbaar om het volkenrecht uit te hollen. Niet volgens de koninklijke weg door de regels te veranderen, nee, door een juridische constructie te verzinnen om de regels naar je hand te zetten.

Het is niet voor niets dat er een verschil bestaat tussen krijgsgevangenen en gevangenen die een misdrijf hebben begaan. Krijgsgevangenen hoeven in principe niet vrijgelaten te worden zolang de oorlog gaande is. In die zin komt het Bush verdomd goed uit om gevangenen op Guantánamo Bay krijgsgevangenen te noemen, want de “oorlog tegen het terrorisme” is door hemzelf uitgeroepen en hij zal voorlopig echt niet gaan roepen dat die oorlog beëindigd is. Bovendien kun je krijgsgevangenen vasthouden zonder een specifieke aanklacht. Je hoeft ze niet vrij te laten omdat ze dan vermoedelijk weer in oorlogshandelingen betrokken zullen raken. Handige bijkomstigheid is dat de oorlog tegen het terrorisme niet aan staten gebonden is, zodat je iemand in Irak kunt oppakken en vasthouden vanwege een oorlog tegen het terrorisme in Afghanistan waar hij niets mee te maken heeft. Daar staat tegenover dat krijgsgevangenen moeten worden behandeld conform de Conventie van Genève, waarin onder andere staat dat marteling en wrede behandeling van krijgsgevangenen niet is toegestaan.

“Gewone” gevangenen vallen niet onder de Conventie, wat staten meer vrijheid geeft om te bepalen hoe een ondervraging mag plaatsvinden. Uit diverse publicaties is wel bekend welke methoden de VS toepast: intimidatie, vernedering, het onderdompelen van gevangenen tot ze bijna verdrinken, isolatie en bedreiging. Allemaal zaken die vallen onder wrede behandeling, en beslist niet mogen op grond van de Conventie van Genève. Zaken waarvan het ooit vanzelfsprekend was dat je je daar als beschaafde natie verre van hield.

Zo niet volgens minister Bot. Hij wil de Amerikanen “the best of both worlds” geven door ze gevangenen krijgsgevangenen te laten noemen zolang dat uitkomt, en tegelijkertijd die gevangenen rechten te ontzeggen die ze op grond van de Conventie van Genève wel zouden moeten hebben. Daarmee gaat Bot een stuk verder dan alleen laf gedrag. Hij laat een bondgenoot niet alleen wegkomen met mensenrechtenschendingen, hij wil zich ook actief inzetten om een juridische maas te vinden voor diezelfde mensenrechtenschendigen.

En de Kamer? Die is beledigd over het gedrag van Rice, maar maakt zich nog véél drukker over een uitglijer van Donner die niets voorstelt. Dat Nederland zich dienstbaar maakt aan mensenrechtenschendingen, is blijkbaar minder belangrijk.

Dit lijkt me een moment om als overtuigd atheïst eens met een bijbelspreuk te gaan gooien, speciaal voor Ben Bot en Maxim Verhagen: “Wat ziet gij de splinter in het oog van uw broeder, maar de balk in uw eigen oog bemerkt gij niet? Hoe zult gij dan tot uw broeder zeggen: Laat mij de splinter uit uw oog wegdoen, terwijl, zie, de balk in uw oog is?” Mattheus 7, heren.