Litouwen gaat Europa leiden

ELDERS - Elk half jaar wisselt het voorzitterschap van de EU. Op 1 juli is Litouwen aan de beurt. Het land moet er voor zorgen dat nog voor de Europese verkiezingen volgend jaar een groot aantal wetgevingsdossiers wordt afgehandeld.

Litouwen is een van de drie Baltische staten die in 2004 bij de EU kwamen. Het land aan de Oostzee tussen Letland, Rusland, Wit-Rusland en Polen heeft ongeveer drie miljoen inwoners, de meerderheid van oorsprong Litouws met kleine Russische en Poolse minderheden. President Dalia Grybauskaite wacht geen gemakkelijke taak. Ze verwacht vooral economische onderwerpen op haar agenda. Daarnaast is er de druk van de verkiezingen voor het Europese parlement volgend voorjaar. Er liggen nog 563 wetgevingsdossiers te wachten op afronding. In november zal in de hoofdstad Vilnius een topconferentie plaatsvinden over het Oostelijke partnerprogramma van de EU, de samenwerking met andere voormalige Sovjet-landen.

Als Litouwen op 1 juli het stokje overneemt van Ierland betekent het niet dat het kleine Baltische land het alleen voor het zeggen krijgt in Europa. Het roulerende voorzitterschap houdt vooral in dat ambtenaren van het land dat aan de beurt is het voortouw moeten nemen in het wetgevend en politiek besluitvormingsproces.  Er zijn er inmiddels al 200 afgereisd naar Brussel. De zittingen van de ministers van de 27 landen worden geleid door de minister van het voorzittende land. De Europese Raad (van regeringsleiders) heeft een vaste voorzitter (Van Rompuy), evenals de Europese Commissie (Baroso).  Eenvoud is nog ver te zoeken in de Europese samenwerking.

Litouwen krijgt in elk geval de kans zich in Europa te profileren. Dat helpt wellicht ook bij de nieuwe poging die Litouwen wil doen om zich (na Letland) aan te sluiten bij de eurogroep. In 2006 oordeelde de Commissie dat de inflatie nog te hoog was. Dat werd toen geweten aan de hoge prijs die Litouwen moest betalen voor het Russische gas. Inmiddels probeert het land zich minder afhankelijk te maken van Russische gasleveranties door de bouw van een terminal voor vloeibaar gas en het winnen van schaliegas. Kernenergie is nog een gevoelig issue. In oktober, bij de parlementsverkiezingen, sprak 65% zich in een niet-bindend referendum uit tegen de bouw van een nieuwe kerncentrale in Visaginas, op de plaats waar een verouderde centrale volgens afspraken bij de toetreding van Litouwen tot de EU gesloten is. De regering heeft nog steeds niet laten weten of ze uitkomst van het referendum zal respecteren.

Het land zal als EU-voorzitter ook de gelegenheid te baat nemen om te proberen de relaties met buurland Wit-Rusland vlot te trekken. Deze “laatste dictatoriale staat in Europa” wordt nu getroffen door sancties van de EU. De bevolking van Piskuny hoopt echter op de opening van het nieuwe ijzeren gordijn dat door hun dorp op de grens van Litouwen en Wit-Rusland heenloopt. Een bilaterale overeenkomst voor beperkt vrij reizen over de Schengen grens is nog niet geïmplementeerd door de Wit-Russen. Litouwen voelt zich verantwoordelijk voor verlichting van de situatie in Wit-Rusland sinds het land er door een blunder van een ambtenaar aan heeft bijgedragen dat de Wit-Russische oppositieleider Ales Bialaski in Minsk gevangen kon worden gezet. Hij zit nog steeds vast.

Voor haar collega-politici heeft Litouwen’s president Dalia Grybauskaite, ex-eurocommissaris, ook getipt als nieuwe voorzitter van de Commissie, een duidelijke boodschap. Als je wilt dat burgers bezuinigingen accepteren zul je moeten beginnen bij het verlagen van je eigen salaris, zei zij deze week.  De Europese ambtenaren negeren vooralsnog haar oproep.