Libanon: ‘een veelzijdig land met een fascinerend verleden’

RECENSIE - Eind november vorig jaar kwam er een wapenstilstand in de oorlog tussen Israël en Libanon. Hezbollah was ernstig verzwakt nadat de leider Nasrallah om het leven was gekomen bij een bombardement dat het hoofdkwartier van de organisatie in Beirut volledig verwoestte. Maar van terugtrekking van Israël, onderdeel van de deal, is tot op heden nog niets terecht gekomen. De Libanese autoriteiten maakten maandag 30 juni bekend dat Israël de afgelopen acht maanden in totaal 3799 schendingen heeft begaan, waaronder schendingen op de grond, in het luchtruim en op zee. Deze schendingen hebben geleid tot meer dan 195 doden en meer dan 433 gewonden. Vorige week donderdag kwam iemand om het leven en werden drie anderen gewond bij een drone aanval op een civiel voertuig. Uren later voerden Israëlische gevechtsvliegtuigen een reeks luchtaanvallen uit op gebieden langs de Litani-rivier en verschillende steden in Zuid-Libanon en West-Bekaa, waarbij tot nu toe geen slachtoffers zijn gevallen. In de stad Kfar Kila in Zuid-Libanon bliezen de bezettingstroepen het huis van de Libanese burger Abbas Bdeir op, aldus het Libanese staatspersbureau NNA.

Eindeloos geweld en onrust. Dat is de associatie die velen zullen hebben bij Libanon. Burgeroorlog, geweld van Israël tegen de Palestijnen, tegen Hezbollah. En dan ook nog die miljoenen vluchtelingen uit Syrië. Komt er ooit rust in het land? In Libanon, een korte geschiedenis laat Jona Lendering* zien dat het nooit rustig geweest is in dit kleine landje. Lendering is oudheidkundige en besteedt aan de hand van nog zichtbare resten van bouwwerken, monumenten en gedenkplaatsen uitvoerig aandacht aan de geschiedenis van dit gebied. Hij begint bij de Bronstijd, verhaalt over de Feniciërs, de Mesopotamische grootmachten, de oude Grieken, Alexander de Grote, de Egyptenaren, de Romeinen, de Kruisvaarders uit Frankrijk, Engeland en de Nederlanden, de Mammelukken en de Ottomanen. En over een aaneenschakeling van oorlogen en gewapende conflicten tussen machthebbers van heinde en verre die zich de streek aan de Levant toe-eigenden. Met veel geweld en onmenselijke wreedheden.

Lendering heeft het zich niet gemakkelijk gemaakt. In een ‘korte geschiedenis’ verwacht je globale ontwikkelingen, de grote lijnen. Zijn boek blinkt echter uit in het detail. Het duizelt je van de namen van etnische groepen, religieuze stromingen, namen van krijgsheren en hun oorlogshandelingen, die, soms per dag, uitvoerig zijn beschreven. Vooral in de eerste hoofdstukken die over de oude wereld gaan. De Fenicische steden aan de oostkust van de Middellandse Zee vormden het hart van die wereld. Eeuwenlang hebben alle grootmachten zich daar laten zien. Maar de Feniciërs lieten zich ook elders zien. Het waren grote handelaren die overal in het zuiden van Europa en het noorden van Afrika handelsposten inrichtten. Piraterij was hen niet vreemd. Aan Herodotus ontleent Lendering het verhaal van een avontuur van zeelieden uit Tyrus die in opdracht van een Egyptische koning vanuit de Rode Zee op ontdekkingsreis rond Afrika voeren.

Een andere hedendaagse associatie met Libanon is ongetwijfeld verdeeldheid. Het land is een mengelmoes van een groot aantal etnische en religieuze groepen. De hoofdstad Beiroet heeft twee gezichten, schrijft Lendering. Wie er vanuit de Arabische wereld aankomt ziet een sterk westers ogende stad, terwijl voor de Europese bezoekers hier de Orient begint. Lange tijd lijkt die pluriformiteit voor de onderlinge verhoudingen van de bewoners niet zo problematisch geweest als nu. De recente geschiedenis van Libanon, sinds het begin van Libanon als zelfstandige staat in de jaren veertig van de vorige eeuw, laat zien dat verschillen tussen groepen zwaar gepolitiseerd zijn en tot verlammende onderlinge conflicten hebben geleid. De bemoeienis van Britten en Fransen, de koloniale machten, hebben daar niet bij geholpen, de oorlog met de Israëlische buurstaat, die ongeveer gelijktijdig ontstond, nog minder. Een kortstondige welvaartsgroei in de jaren zestig is met de Israëlische kruisvaart tegen de Palestijnse vluchtelingen in Beirut, begin jaren tachtig, volledig teniet gedaan.

Libanon, een korte geschiedenis is geschreven uit liefde voor een ‘veelzijdig land met een fascinerend verleden, waarvan de bevolking op weg wil naar een civil society, maar steeds wordt teruggeworpen’ schrijft de auteur in zijn voorwoord. Hij besluit na vele bezoeken aan het land met een interessante waarneming. De pluriformiteit van het land maakt dat alle Libanezen zich er van bewust zijn dat ze allemaal deel uitmaken van een minderheid. En dat ze daarom in gesprek met anderen vaker kiezen voor een minder directe benadering dan wij gewend zijn. Anders dan in de westerse samenleving is ‘the fall of public man’ (Richard Sennet) nog niet ver voortgeschreden, schrijft Lendering. ‘Een authentiek ego tonen is misschien eerlijker, maar kan de communicatie blokkeren. Het ophouden van een façade, gedefinieerd door gedeelde waarden, maakt samenwerking makkelijker.’ Dat is voor hem het nut van Libanon. Daar kunnen we hier dus nog wel wat van leren.

*Jona Lendering was tot voor kort bestuurslid en medewerker van Sargasso

Jona Lendering, Libanon;een korte geschiedenis. Uitgeverij Omniboek, 224 pagina’s. €22,99