Kunst op Zondag | Zondagsschilders

Zijn zondagsschilders luie beroepskunstenaars die één dag in de week werken wel genoeg vinden? Of zijn het amateurs die hopen op een mooie zondag in een of ander galerietje ontdekt te worden?

Het etiketje amateur of professioneel is in de kunst lastig te plakken. Is elke kunstenaar met een diploma van een erkende kunstopleiding op zak een professional? Of is elke kunstenaar die geld voor zijn werk vangt een beroeps?

Is een werkloze gediplomeerde kunstenaar nog steeds een professional als het werk voornamelijk bestaat uit verplichte sollicitaties en de hovenier uithangen bij de gemeentelijke plantsoenendienst?

Of spreken we ook van een professionele kunstenaar als het gaat om een nijvere schoenmaker die op de lokale kunstvereniging wekelijks een doekje presteert, door een kunstbobo is ontdekt en nu zijn leest aan de ezel heeft gehangen?

Vooralsnog zijn zondagsschilders amateurkunstenaars. Volgens de Monitor Amateurkunst 2013 (pdf) doet 41 procent van de Nederlanders van 6 jaar en ouder in de vrije tijd aan kunst. Beeldende kunst (20%) en muziek (18%) zijn veruit de populairste hobby’s. Men doet het vooral voor de lol en minder om er mee naar buiten te treden. Gevraagd naar de motieven zegt 50% het (helemaal) niet belangrijk te vinden de artistieke prestaties aan publiek te laten zien, horen of lezen.

Voor 21% is dat wel belangrijk en in deze groep komen waarschijnlijk de zondagsschilders voor die makkelijk op internet zijn te vinden. Met hun websites of als deelnemer aan allerlei wedstrijden en manifestaties.

Bijvoorbeeld de Zomerexpo in het Haagse Gemeentemuseum (nog tot en met 31 augustus te zien). Iedereen kan werk insturen, hopend op een mooie publieks- of juryprijs. En even hoopvol dat bezoekers hun werk willen kopen. De organisatie heeft het over gevestigde en niet-gevestigde kunstenaars. Navraag bij de organisatie leert dat “30% van de exposanten uit de tentoonstelling geen kunstvakopleiding heeft genoten”.

Je kunt het vak ook leren door les te nemen bij een “erkende” kunstenaar, workshops te volgen of lid te worden van een kunstvereniging, zoals de Amsterdamse Zondagschilders.  Of je zoekt het helemaal zelf uit en wordt volleerd autodidact.

De echte zondagsschilder gaat natuurlijk het doek te lijf wanneer hem of haar dat zo uitkomt en hangt het alleen thuis op. Je hoort ze niet, je ziet ze niet. Hooguit presenteren zij hun werk op de jaarlijkse tentoonstelling van hun kunstvereniging. Of kunstexperts zulke exposities ‘scouten’? Geen idee. Maar de geschiedenis geeft wel voorbeelden van ontdekte zondagsschilders.

Meteen gelabeld als ‘outsider art’, een verzamelnaam voor ieder ongediplomeerd talent dat juist schildert om te schilderen, niet om wereldberoemd te worden, en qua stijl niet te plaatsen is in een of andere bekende stroming.

Onder die ‘outsiders’ valt een groep naïeven. Zo genoemd vanwege hun wat kinderlijke stijl. Wereldberoemd werd de douanebeambte Henri Rousseau. Hij begon pas laat aan zijn schildercarrière, werd aanvankelijk niet serieus genomen en geldt nu als schoolvoorbeeld van naïeve kunst.

Henri Rousseau – Le Gitan endormi, 1897.

Grandma Moses was ook zo’n bijzonder fenomeen. Pas op 78-jarige leeftijd ontdekt en maakte in haar laatste 30 levensjaren 3600 schilderijen.

Grandma Moses – Sugaring off, 1945.

De huishoudster Séraphine de Senlis werd bijna tegelijkertijd met Henri Rousseau ontdekt. Ook zij begon op 40-jarige leeftijd te schilderen en viel in handen van een kunstverzamelaar die er wel brood in zag.

Séraphine de Senlis – Fleurs et fruits, 1920.

De Nederlandse equivalent van Grandma Moses en Séraphine de Senlis is Riet van Halder. Op 56-jarige leeftijd kreeg ze de smaak van schilderen te pakken. Meteen al in een geheel eigen stijl. Haar werk is onderdeel van Collectie De Stadshof, een fraaie verzameling outsiderkunst, art brut en naïeve kunst. Meer werk van Riet van Halder ook te zien op haar website. In 2004 is ze om gezondheidsredenen gestopt met schilderen.

Collectie De Stadshof Riet van Halder – zonder titel, 1998.

Zondagsschilderen kan iedereen, maar sommige beroepen geven soms wat extra inspiratie. De quakerpredikant Edward Hicks was geobsedeerd door het paradijs en hij schilderde een hele serie “Peacable Kingdom”.

Edward Hicks – The Peaceable Kingdom, 1846.

Mocht je in sommige voorbeelden werk van grote meesters herkennen? Dat kan kloppen omdat veel zondagsschilder zich juist door werken bekende kunstenaars laten inspireren of er op zijn minst genoegen in scheppen zulk werk na te schilderen.

Nu zijn wij op zoek naar Sargasso’s zondagschilders. We doen namelijk graag ook eens een ontdekking. Kom niet aanzetten met reeds bekende zondagschilders zoals Dolf Zwerver of Johan Jeuken.
Nee, wij zoeken nog levende talenten. Je tante, een collega? Jijzelf wellicht? Fotootje van het werk erbij en wie weet krijgen we een zondagsschildersgalerie die zich onderscheid van de doorsnee landschappen, portretten en stillevens hobbyisten.