We hebben Bevrijdingsdag weer achter de rug en worden vandaag in alle vrijheid wakker. Hoewel het in praktijk niet overal het geval is, heet kunst vrij te zijn. Zelfs in ‘vrije landen’ staat de vrijheid van de kunstenaar menigmaal ter discussie, zeker als een werk tot enige opschudding leidt.
Dat zal altijd wel zo blijven. Ook al is de vrijheid van de kunstenaar erg relatief, de kunstenaar moet altijd alle vrijheid nemen die hij of zij nodig acht. Anderen behouden de vrijheid daar over te zeggen wat men wil.
Vandaag in Kunst op Zondag: hoe zien kunstenaars vrijheid? Geen clichés met witte duiven of obligate standbeelden van vrijheidshelden. Maar wel:
They hate us for our freedom. Deze woorden van Bush, na de aanval op de Twin Towers, gebruikte het Franse collectief Claire Fontaine in een vlammende installatie met de bedoeling er op te wijzen dat de een zijn vrijheid, de ander zijn dood kan betekenen.
Niet alleen Claire Fontaine legt een relatie tussen vrijheid en agressiviteit. Shaun O’Connor ziet maar één keuze.
Als vrijheid al niet in verband met geweld wordt gebracht, dan vaak wel met beperkingen. Zoals dit hekwerk van Sean Martindale.
Natuurlijk ontbreken vrijheid van geschreven en gesproken woord niet. Shawn HibmaCronan, beeldhouwer en meubelmaker, maakte de Freedom Press. Een apparaat dat door één mens is te bedienen en het woord ‘freedom’ reproduceert.
Architect Laurie Hawkinson, performer John Malpede en ‘visual artist’ Erika Rothenberg, ofwel het collectief Creative Time, bouwde het ‘Freedom of Expression National Monument’. In dit filmpje in gebruik te zien.
Interactief dus. Het duo Yarisal & Kublitz heeft een manier gevonden om het publiek in de rol van vrijheidsstrijder te krijgen. Een rode ballon, een schaar en jawel, zo eenvoudig is een heroïsche daad.
Vrijheid wordt wellicht te weinig in het zonnetje gezet. Jennifer Allora en Guillermo Calzadilla lossen dat op met Armed Freedom Lying on a Sunbed.
Vrij als een vogel. Op dat thema varieert Li Wei in de fotoserie 29 Levels of Freedom.
Het symboliseert natuurlijk het losmaken van, uitbreken, of ontsnappen aan waar je je ook maar aan gebonden of geketend weet. Zenos Frudakis toont met deze beeldengroep dat zulks tot euforie mag leiden.
Tot slot:
De Amerikaanse folksinger/gitarist Richie Havens zong ‘Freedom’ op wat ook wel een groot festival van vrijheid genoemd mag worden: Woodstock (1969). Het was een improvisatie die hij als toegift van zijn optreden op Woodstock gaf.
De improvisatie bestaat uit het herhalen van het woord ‘Freedom’, in combinatie met frases uit ‘Sometimes I feel like a motherless child’. Gospels als ‘Oh Freedom’ en ‘Motherless Child’ speelden een rol in de Amerikaase anti-apartheidscampagnes. Richie Havens heeft in zijn carrière menig gospel op eigen wijze gebracht.
Kijk, luister en vergelijk. Oh Freedom en Motherles Child van Odetta, één van de muzikale boegbeelden van de Amerikaanse burgerrechten beweging. En dan natuurlijk naar Richie Havens op Woodstock.
We gaan er uit met zijn versie, 40 jaar na Woodstock, Freedom van de toen 68-jarige Havens.
Prettige vrijheid verder en neem gerust die vrijheid om je eigen vrijheidsbeelden toe te voegen.
Reacties (8)
Mooi.
Mag ik er de newspeak aan toevoegen? Toch zeker ook een kunst die taal. En de begrippen vrij en vrijheid in newspeak zijn zeker opmerkelijk.
Vandaag Franse en Griekse verkiezingen.
In alle vrijheid of onder druk, manipulatie en “begripsherijking”?
Ik kan de vrijheidsthematiek van de laatste dagen wel waarderen.
Dank.
Ik weet niet hoe het met jullie zit maar ik werd vanochtend wakker in een land gevuld met cameratoezicht, supersnelrecht, noodverordeningen, waar godslastering en het beledigen van het koningshuis nog strafbaar is, waar we censuur op het internet toepassen, waar we relatief gezien meer tappen en afluisteren waar dan ook ter wereld, waar we zonder aanleiding mensen van straat mogen plukken en fouilleren, waar de politie alle uitingen op sociale media volgt en bijhoud, waar we ons alleen nog maar mogen verplaatsen met een persoonlijke pas waarmee onze bewegingen worden geregistreerd en zeven jaar lang worden bewaard, waar we metadata van al het internetverkeer voor anderhalf jaar registreren en vasthouden, waar tieners van hun bed worden gelicht omdat ze iets op twitter roepen, waar we door naaktscanners heenmoeten om te vliegen, waar we ons moeten laten registreren om nog een jointje te halen en waar de gemeente je huis kan binnenvallen als je een uitkering hebt.
Jottum wat ben ik blij dat ik vrij ben, hier in Nederland.
Arjan, je hebt natuurlijk helemaal gelijk met je constateringen dat onze vrijheid aan alle kanten wordt begrensd, en vaak om banale redenen. Ik denk tegelijk dat, nu en hier, in Nederland, nog nooit zo veel mensen zo veel ruimte hebben gehad om zich te bekwamen in hun eigen innerlijke vrijheid, en dat dat een groot goed is.
Het helpt natuurlijk geen bal tegen de camera’s, dat dan weer niet.
Jammer alleen dat dat minder geldt voor de ” bekwaming in extraverte vrijheid”
Sorry, maar dat vind ik een beetje een drogredenering. Om te zeggen dat er geen relatie is tussen externe en interne vrijheid is naïef. Innerlijke vrijheid heb je overal, zelfs in een cel. Die kan niemand je afnemen. Het probleem is dat ‘innerlijke vrijheid’ een manier van naar de wereld kijken is. En als de hele wereld je van kinds af aan verteld dat je alleen maar binnen bepaalde kaders ‘vrij’ mag zijn, dan vertaald zich dat naar het bewustzijn. Op een gegeven moment weet je niet meer beter.
Tja, je zou eens moeten zien wat kunstenaars al zo doen met cameras. Zie de Kunst op Zondag-aflevering Surveillance.
Ik meen dat de voorbeelden hiuerboven van Claire Fontaine, Shaun O’Connor, Seam Martindale en Li Wei genoeg zeggen over de zeer betrekkelijke vrijheid.
Tevens geven de voorbeelden van Liw Wei, evenals die van Yarisa & Kublitz, Zenos Frudakis en Richie Havens aan dat de wens, de behoefte aan vrijheid altijd aanwezig is. Het is dan wel uitermate raar en vervelend dat die behoefte niet wordt gerespecteerd en er alom wordt overheen wordt gestampt.
Je moet ook niet wakker worden, je moet wakker blijven!
Hmm Arjan, ik zie dat toch iets anders (“drogreden”). Als veel mensen de schoonheid van innerlijke vrijheid proeven dan zullen ze zich niet snel wat gelegen laten liggen aan externe inperkingen daarvan. In het laatste jaar viel het me bv op dat de gasten van GS tot de meest vocale belangenbehartigers behoren van de vrijheid van internet. Dat zij en anderen dan de vrijheid gebruiken om alles wat hen niet zint af te branden is dan weer “jammer”, maar ik denk dat uiteindelijk we met een mainstream tegenbeweging te maken gaan krijgen, zeker nu mensen als Neelie Kroes zich ook beginnen te roeren. Maar ik ben een beetje naïef, dat wel.
PJ, mooi idd. Kunst die weet te appelleren aan het gevoel van vrijheid, de verschillende dimensies. Een erg mooie post. Dank.