Kunst op Zondag | Slakken

In de vorige Kunst op Zondag (hartelijk dank heer Molovich!) nam een reaguurder het op voor de slak. Hij vond dat de slak in de kunst “toch wel erg gedemoniseerd wordt”.

De werkelijkheid is erger. Ik zag afgelopen week een advertentie die meedeelde dat het slakkentijd is en met welke middelen je de beestjes kan bestrijden. Ik ga daar dus niet naar linken, want ik wil het risico niet lopen chemisch verpeste slakken als voorgerecht bij mijn Bourgondische maaltijd te krijgen.

Gek wel dat je nu nergens leest hoe een woedende dierenbescherming actie onderneemt tegen de wrede slakkenbestrijdingsmiddelen. Terwijl in 2012 men nog flink over de rooie ging omdat een kunstenares de huisjes van levende slakken met kraaltjes had versierd. De kunstenares legde hier uit hoe die woede is ontstaan.

De versierde slakken, die de kunstenares gered heeft van een pijnlijke dood, waren symbool voor de hypocrisie die sommigen aan de dag leggen als het om dierenleed gaat.

Werd in de vorige KoZ de slak verbonden met luiheid, één van de zeven hoofdzonden, de slak is symbool voor veel meer dan luiheid, traagheid of geslijm.

Illustratie uit het Gorleston psalmboek – ridder in strijd met een slak, 1310 – 1324.

Kenners van middeleeuwse kunst geven uiteenlopende interpretaties van slakkensymboliek. De ridder die een slak bevecht zou een illustratie zijn van een vers uit psalm 58, waarin David corrupte rechters veroordeelt: Laat hem henengaan, als een smeltende slak.

Francesco del Cossa – Annunciation and Nativity, 1470.

De slak zou ook de vruchtbaarheid van de Heilige Maagd kunnen symboliseren. Goedegelovige middeleeuwers schenen te denken dat slakken bevrucht werden door de dauw. De wonderbaarlijke bevruchting van de Heilige Maagd werd soms vergeleken met de bevruchting van de aarde door het regenwater.

Tegenover al die diepzinnigheid staat de opvatting van sommige kenners dat de slakken niet meer dan humoristische toevoegingen zijn aan deze middeleeuwse kunst.

Antoni Gaudí – slakken in de apsis van de Sagrada Familia, Barcelona, 1893.

In de wonderlijke architectuur van deze kathedraal zien sommigen in de twee slakken een verwijzing naar de op een slakkenhuis geïnspireerde trappenhuizen. Maar naast slakken zien we ook slangen, kikkers en ander demonisch gespuis.

Wie tegenwoordig een slak ziet, zal er geen spirituele gedachten bij krijgen. Slakken staan nu voor traag maar wel kleurrijk. Je kunt ze niet alleen versieren, je kunt ze ook kleur laten poepen en daar weer kunst mee maken.

Henri Matisse –  De slak (papierknipsels) , 1953.

Salvador Dalí – Snail and the Angel (ontworpen in 1977, voor het eerst gegoten in 1984).

Slinkachu – Inner City Snail, 2008.

Lieske Schreuder – Snail Labatory, 2008/2009.

Erica il Cane – mural in Valencia, 2011.

Stefan Siverud – Snailpimp, Castle snail, 2012.

Cracking Art Group – Slakken op de Kennedy Rotonde Oostende, 2012.

Een ‘slow sunday’ gewenst.