Kunst op Zondag ontdekt Brave New World in Zwolle

VERSLAG - Brave New World is de titel van de nieuwste tentoonstelling in Museum De Fundatie in Zwolle. Als tiener las ik het boek met de gelijknamige titel voor mijn Engelse leeslijst. In Zwolle verwijst het naar het werk van zestien jonge, internationale schilders die hun betrokkenheid met de wereld verbeelden. Hans den Hartog Jager is de samensteller van deze expositie. Ik ging voor Kunst op Zondag op verkenning naar de geschilderde versie van Brave New World en maakte kennis met zestien jonge schilders en hun zeventig werken.

Museum de Fundatie l. Beatrice von Bormann r. Hans den Hartog Jager © foto Wilma Lankhorst.

Eerste expositie met nieuwe directeur

Sinds 1 januari 2023 is Beatrice von Bormann (Berlijn, 1968) de nieuwe directeur van Museum de Fundatie. Zij volgt Ralph Keuning op die het Zwolse museum in de afgelopen vijftien jaar sterk op de kaart in museumland heeft gezet. Von Bormann werkt op dit moment hard met haar team aan het jaarprogramma voor 2023. Ze zal daarin met een scherp oog kijken naar het aanbod van vrouwelijke en niet-westerse kunstenaars. Ook de regionale artiesten blijven een pijler voor de Fundatie. De man die verantwoordelijk is voor de eerste expositie in 2023 in de Fundatie is gastconservator, schrijver en kunstrecensent Hans den Hartog Jager (1968).

‘How many goodly creatures are there here!
How beauteous mankind is!
O brave new world, That has such people in ’t!’

 The Tempest – Shakespeare (1611)

Detail uit collage van Neo Matloga © foto Wilma Lankhorst.

Brave New World

Bij Brave New World zullen de meesten van ons denken aan het boek met de gelijknamige titel van Britse schrijver Aldous Huxley (1894-1963). In 1932 publiceerde hij zijn blik-op-de-toekomst-roman waarin hij een dystopische (denkbeeldige) samenleving beschrijft. In tegenstelling tot een utopie is een dystopie een samenleving met allerlei akelige kenmerken. Het is een wereld waarin je beslist niet wilt wonen. Huxley heeft de titel van zijn beroemdste boek weer gevonden in het toneelstuk The Tempest /de storm (1610-1611) van zijn landgenoot William Shakespeare (1564-1616). In dit toneelstuk spreekt Miranda de dochter van de hoofdpersoon Prospero (Hertog van Milaan) de volgende historische woorden uit: ‘How many goodly creatures are there here! How beauteous mankind is! O brave new world, That has such people in ’t!’ En zo beginnen we de expositie met een beknopt literatuur- en theatercollege.

Zaal impressie Brave New World © foto Wilma Lankhorst.

Het eerste idee

Het begon in 2019, de wereld zag er toen iets anders uit dan nu. We wisten nog niets van corona, Poetin hield zich nog rustig en we maakten ons iets minder zorgen om het klimaat en de toekomst van de landbouw. Wat we wel zagen was het gebruik en de effecten van social media. Ook in de kunstwereld neemt de invloed social media snel toe. Kunstliefhebbers hoeven niet meer massaal te reizen om galeries en musea te bezoeken. Vanuit een gemakkelijke stoel komen de nieuwe trends nu online naar je toe. Voor kunstenaars liggen er nu kansen om hun werk, ook buiten hun eigen kring, te laten zien. De media reageren weer op deze berichten en zo staan nieuwe artiesten in de spotlights met het gevolg dat hun werk opeens sterk in prijs stijgt. Dit is de context waarin Hans den Hartog Jager kennismaakte met nieuwe schilders en nieuw werk.

Impressie werken van Loie Hollowell © foto Wilma Lankhorst.

Selectie van 16 schilders

In Brave New World ontdek je het werk van zestien (internationale) schilders, allemaal jonger dan 40 jaar. “Ze behoren allemaal tot de absolute top. Het is een tentoonstelling vol meervoudige perspectieven, gevarieerde geschiedenissen en nieuwe esthetische kaders”, zegt Den Hartog Jager. Hij geeft aan dat het niet gemakkelijk was om een keuze te maken. De conservator gebruikte twee criteria in zijn keuzeproces. Punt een het werk moet GOED zijn, dat wil zeggen werken met veel verhaallijnen die bij elkaar komen en zo een overtuigend en krachtig beeld laten zien. Als tweede punt wilde de conservator ons een zo breed mogelijk beeld laten zien. Van zwaar abstract naar figuratief, van huiselijke taferelen tot gebouwen uit de toekomst. Brave New World bestaat uit een caleidoscoop van artistiekere mannen (6) en vrouwen (11) van Nederland tot Nieuw-Zeeland en van Zuid-Afrika tot China.

Raquel van Haver gaat altijd haar eigen gang

Raquel van Haver

Uit de keuze van zestien schilders hier in de Fundatie belicht ik graag het werk van Raquel van Haver (Bogota, 1989). Raquel is in Colombia geboren en later door Nederlandse ouders geadopteerd. In Utrecht studeerde ze in 2012 af aan de HKU Beeldende Kunst. Ze woont en werkt nu in de Bijlmer in Amsterdam, als ze niet op reis is. Want reizen doet ze veel: grenzen verleggen, culturen ontdekken en verhalen horen. Van Haver is geïnteresseerd in culturele achtergronden, identiteiten, normen en waarden van de mensen die ze ontmoet. Het grote publiek in ons land maakte in 2022 kennis met Raquel en haar werk. Van Haver was in dat jaar het nieuwste jurylid in het tv-programma Project Rembrandt.

Detail uit Esperanze, Fey amor … (2020) © Raquel van Haver © foto Wilma Lankhorst.

Drijfveer: verhalen doorgeven

Een belangrijke drijfveer in het leven en werk van Raquel is dat we de geschiedenis niet laten verdwijnen. Dat de juiste verhalen worden herinnerd en (opnieuw) gedeeld. Ze wil daar als kunstenaar met een podium een bijdrage aan leveren. Ze doet dat onder andere door het maken van groepsportretten. Het zijn geen standaard portretten maar monumentale werken waarin ze een gezelschap samenstelt van filosofen, studenten, historicus, activisten en kunstenaars. Ze werkt met en combineert verschillende materialen zoals olieverf, houtskool, hars, haar, papier, teer en as. Het resultaat is een compositie met zware texturen, soms bijna driedimensionaal. In Brave New World kun je vijf werken van haar zien.

Impressie van drie werken van Raquel van Haver © foto Wilma Lankhorst.

Kapel met serene sfeer

Op de bovenste verdieping in het ‘keramische ei’ van de Fundatie vind je vijf werken van Raquel van Haver. De werken zijn overweldigend, zowel qua afmeting, als qua kleur en compositie. Door de witte wanden en de twee gemaakte nissen, voelt het voor mij alsof ik een kapel sta. Het grootste werk heet Esperanza, Fey amor, La Madre, la hija y la sabiduria (2020). Op dit groepsportret staan verschillende vrouwen zoals zangeres Fabiola Torres en wever Gonzalez (Wayuu-stam). De veertien afgebeelde vrouwen en drie kinderen op het meer dan 300 kilo zwaar werk, komen allemaal uit verschillende delen van Colombia. Volgens Den Hartog Jager lijkt Raquel van Haver als kunstenaar op een verslaggever. Ze wil verbinden met haar werk: culturen, tijden en verschillende lagen van de bevolking. In haar schilderijen komen werelden samen”, aldus Den Hartog Jager (p. 42 catalogus Brave New World).

Museum de Fundatie met de gouden vredesduif van Marte Röling voor de keramische wolk © foto Wilma Lankhorst.

Nu te zien

De schilderijen tentoonstelling Brave New World is tot en met 11 juni 2023 te zien in Museum de Fundatie in Zwolle.  Bij de expositie verschijnt een catalogus samengesteld door gastconservator Hans den Hartog Jager. Naast een uitgebreide inleiding over de schilderkunst van nu, staan bijna alle werken er in kleur in. Hij heeft van iedere kunstenaar een korte biografie geschreven met daarin verwijzingen naar de werken die je ziet in de tentoonstelling. Het 200 pagina tellende boek kost € 29,99 en is een Anthenaeum-uitgave. Het boek is te koop in de museumwinkel van De Fundatie, online bij de uitgever of bij je lokale boekhandel.

© foto’s, tekst en video Wilma Lankhorst
© gebruik van de afbeeldingen met dank aan en met toestemming van Museum de Fundatie, de genoemde kunstenaars en alle bruikleengevers.

Brave New World, 16 jonge schilders in Museum de Fundatie © collage Wilma Lankhorst.

De zestien kunstenaars in Brave New World

Njideka Akunyili Crosby (Nigeria, 1983) ; Louis Frantino (VS, 1993); Raquel van Haver (Nederland, 1989); Loie Hollowell (VS, 1983); Cui Jie (China, 1983) ; Sanya Kantorovsky (Rusland, 1982); Melike Kara (Duitsland, 1985); Neo Matloga (Zuid-Afrika, 1993); Antonio Oba (Brazilië, 1983) ; Christina Quarles (VS, 1985); Marina Rheingantz (Brazilië, 1983); Avery Singer (VS, 1987); Salman Toor (Pakistan, 1983); Anh Tran (Nieuw-Zeeland / Vietnam, 1989); Issy Wood (VK, 1993); Portia Zvavahera (Zimbabwe, 1985).
De cursief gedrukte namen zijn de namen van de vrouwelijke kunstenaars.