In China is een museum gesloten omdat bijna de hele collectie nep bleek te zijn. In Drenthe trekt een museum duizenden bezoekers juist omdat er nep te zien is.
Op internet worden originele én nepkunstwerken voor schappelijke prijzen aangeboden. Kom je een originele Rembrandt tegen voor nog geen duizend euro, dan is de kans groot dat je wordt opgelicht. Wordt het als namaak gepresenteerd weet je waar je aan toe bent.
De geschiedenis van de meestervervalsers leert dat oplichters net zo beroemd kunnen worden, als de kunstenaars wiens werken ze hebben nagemaakt. Het publiek vindt het meestal een goede grap als beroemde musea en kunstexperts voor fikse bedragen om de tuin zijn geleid.
Meestervervalsers
Han van Meegeren, die in 1937 museum Boymans van Beuningen te grazen nam met een valse Vermeer, heeft te kort geleefd om profijt van zijn kunststukje te hebben. Maar meestervervalsers na hem zijn na hun straf aan de slag gegaan als legale imitatoren. Ze maken kunst in de stijl van beroemde kunsticonen.
De in 1994 gearresteerde Geert Jan Jansen maakt naast eigen werk nog steeds op Karel Appel en Picasso gelijkende schilderijen. In 1995 werd John Myatt opgepakt, die nu goede zaken doet met werken in de stijl van Le Corbusier.
John Myatt – Deux Femmes.
In 2011 kreeg Wolfgang Beltracchi zes jaar gevangenisstraf, omdat hij zo meesterlijk Max Ernst, Max Pechstein en Heinrich Campendonk imiteerde. Hij had er absoluut geen spijt van, zeker nu hij hierdoor met zijn eigen werk goed in de belangstelling staat.
Soms loopt het anders. De Nederlander Robert Driessen vluchtte naar Thailand gevlucht en schijnt een kroeg te runnen. Hij bekende in het Duitse blad Der Spiegel ruim 1300 beelden van Alberto Giacometti te hebben vervalst. Hij zou er drie miljoen euro mee hebben verdiend, een schijntje vergeleken met de 76 miljoen euro die Giacometti’s L’Homme qui marche in 2010 op een veiling opbracht.
Giacometti – L’Homme qui marche, 1961.
Avant-garde makkelijker dan oude meesters
Moderne kunst is populair bij vervalsers. Een zwart vierkant is makkelijker na te maken dan een Rembrandt, zei de eigenaar van een Brits veilinghuis naar aanleiding van de arrestatie van Duitse vervalsers die waren gespecialiseerd in kunst van Wassily Kandinsky en Kazimir Malevich.
Zo’n opmerking van de kunsthandelaar zal de sympathie voor vervalsers alleen maar groter maken. Zelf deinzen kunsthandelaars er niet voor terug om die “makkelijk gemaakte” kunst voor absurde bedragen te verpatsen. De meestervervalsers richtten zich vooral op de kunsthandel en het verzamelaarscircuit. De sector van het grote geld.
Het heeft misschien tot inspiratie gediend voor de vele bedrijfjes die nu olieverfreproducties aanbieden. Van Rembrandt tot Picasso, je kunt het bestellen bij Meestervervalser.nl, Beroemdeschilders.nl of Artblanco.nl.
Veel is nep?
Eén van de problemen om echt van vals te onderscheiden is de hoeveelheid van sommige kunstwerken. Dat kan het geval zijn bij etsen en litho’s. Kunstenaars maken die in een beperkte oplage.
Voor een bronzen beelden wordt een mal gemaakt. Dat maakt het mogelijk meerdere afgietsels te maken, zoals bij De Denker van Rodin is gebeurd. Ook Alexander Calder reproduceerde zijn eigen werk. En hij niet alleen.
George Gordon, die Calder vroeg vliegtuigen van Braniff Airlines te beschilderen, liet een mobiel maken in een oplage van 999 stuks. De elementen waren gebaseerd op beelden die Calder voor Braniff Airlines maakte. Gordon doet er een echtheidscertificaat bij, waarin toestemming van de Calder erfgenamen in staat.
Allemaal niets van waar, volgens de erfgenamen, die er bijna een dagtaak aan hebben valse Calders in kaart te brengen. Ondertussen worden de nep-Calders op internet aangeboden en bij een Amsterdamse galerie kun je er één op de kop tikken voor ruim 4000 euro (de tiende van boven op deze pagina). Meer op dit blog.
Screenshot van L’Éléphant noir op internet
RepIica of reproductie?
Een geschilderde imitatie lijkt wat echter dan reproducties op posters. Museum Bommel van Dam werd in maart beroofd van drie kunstwerken en zat ineens met een incomplete tentoonstelling. Het museum besloot foto’s van de werken op te hangen. Mag je het publiek wel laten betalen voor nepkunst, vroeg het museum zich af.
Kunsthistoricus Sophie van Steenderen zegt dat het misschien slechter is een replica op te hangen: “Als je een replica maakt dat heel erg lijkt op het origineel, dan maakt het voor de museumbezoeker niet zoveel uit. Nu zie je een poster en zie je pas echt hoe belangrijk een origineel kunstwerk is”.
Nep en echt tussen de oren
Ja, laten we in musea posters ophangen. Bij een replica weet je niet zeker of je met een origineel of een vervalsing te maken hebt. Voor het publiek maakt dat wel wat uit. Een onderzoek van de Oxford Universiteit toonde aan dat ons brein anders reageert op nepkunst dan op echte kunst. Als de proefpersonen te horen kregen dat een werk echt was, werd het deel van de hersenen actief dat ook bij lekker eten of beloningen aan het werk is. Bij nepkunst wilden de proefpersonen weten waarom het werk door experts als vals gekenmerkt waren.
De hoogleraar kunstgeschiedenis Martin Kemp stelt dat het onderzoek verklaart waarom mensen naar musea over heel de wereld reizen om de originelen te kunnen bewonderen. Het hele onderzoek is hier te lezen.
Dat een origineel kunstwerk door de toeschouwer nep wordt genoemd, is een kwestie van smaak. Maar de toeschouwer weet dat het de kunstenaar niet om bedrog gaat. Zolang de kunsthandel er miljoenenbedragen in ziet, smaken vervalsingen misschien naar meer.