Kunst op Zondag | Monumentaal herdenken

Door heel Europa worden vandaag bij talloze monumenten de slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog herdacht. Vaak bij obligate monumenten. Een obelisk, een muurtje, een plaquette.
Soms zijn er monumenten die meer indruk maken. Een kleine bloemlezing. U kunt het aanvullen met monumenten die op u grote indruk hebben gemaakt.

Honderd jaar geleden bleven ontelbaar veel dode soldaten achter op het slagveld. Verworden tot geesten, nu in graniet gehouwen door Paul Landowski (u kent hem ook van de immense Jezus in Rio de Janeiro).  ‘Les Fantômes’ in vogeldronevlucht.

Ook 100 jaar geleden vonden in en rond Bakoe, de hoofdstad van Azerbeidzjan, de zgn. ‘Maart Dagen’ plaats.

Een bloedbad dat bolsjewieken en Armeense revolutionairen aanrichtten onder de moslimbevolking. Het Quba Genocide Memorial Complex herinnert daar in aangrijpende eenvoud aan.

Iets langer geleden, 103 jaar, vond de Armeense genocide plaats, sinds 1867 gememoreerd in het Armeense Genocide Memorial Museum.

Tachtig jaar geleden eindigde het bloedbad van Nanjing, waarbij delen van het Japanse leger zich te buiten gingen aan gruwelijkheden jegens de Chinese bevolking. De diverse beelden bij het hiervoor opgerichte memorial museum spreken voor zich.

.

Bij Katyn (Rusland), westelijk van de stad Smolensk, lag vernietigingskamp waar de geheime dienst van de Sovjet-Unie 78 jaar geleden tienduizenden Poolse burgers en militairen vermoordden. De Sovjets vervalsten de geschiedenis door het later een begraafplaats van slachtoffers van de Duitsers te noemen. Pas na de Glasnost werd Memorial Katyn de herdenkingsplaats die het wel moet zijn.

In de Tsjechische plaats Lidice richtten 76 jaar geleden de Duitse bezetters een bloedbad aan, transporteerden vrouwen en kinderen naar concentratiekampen en brandden de plaats tot de grond toe af.  Nu is daar het Lidice Memorial, met o.a. de kinderbeeldengroep van Marie Uchytilová.

.

Vijfenzeventig jaar geleden: bijgestaan door Duitse SS’ers vermoordden krijgsgevangen Sovjetsoldaten en Oekraïnse collaborateurs bijna alle inwoners van Khatyn, een dorp in Belarus (nu Wit-Rusland). Op de nationale gedenkplaats, annex begraafplaats, het standbeeld van een van de overlevenden, die zijn stervende zoon draagt. De 185 graftomben symboliseren evenzoveel dorpen in Belarus die hetzelfde lot troffen.

.

De pogroms die de Hongaarse extreemrechtse Pijlkruisers 73 en 74 jaar geleden onder Hongaarse joden hielden, worden herdacht door de schoenen langs de Donau (de slachtoffers moesten eerst hun schoenen uittrekken).

Duizenden doden en tienduizenden vluchtelingen waren 62 jaar geleden het gevolg toen het Sovjetleger de Hongaarse Opstand neersloeg.  Naast het parlementsgebouw in Budapest staat het herdenkingsmonument.

Het vermoorden van de bevolking en platbranden van hun huizen is een methode die niet alleen door Duitse nazi’s werd toegepast. Vijftig jaar geleden onderging het Vietnamese dorp My Lai ook zo’n gruwelijke behandeling. Het Sơn Mỹ Memorial getuigt daarvan.

.

Zo’n 37 jaar geleden hanteerden Salvadoraanse legertroepen dezelfde tecniek bij het uitroeien van de dorpen El Mozote en Los Toriles. Ook al had in 1993 de Salvadoraanse waarheidscommissie opgeroepen tot nader onderzoek, het parlement ging akkoord met een amnestiewet voor de daders.
Jaren later werd het onderzoek heropend en nog vorig jaar werden 18 legerofficieren door een rechter in staat van beschuldiging gesteld. Een eenvoudig monument herdenkt de slachtoffers.

Toegegeven: er zijn teveel van dat soort monumenten. We kunnen ze niet allemaal in één stukje noemen. U kunt het aanvullen: Welke monumenten vindt u hier het noemen waard?