Kunst op Zondag | Crimineel

Crimineel gedrag is ook een aanwinst.

Aldus Floris Mulder, curator van de tentoonstelling Levenslang, het criminele brein ontleed, vanaf 8 oktober te zien in Het Dolhuys (Haarlem). In de tentoonstelling is werk van kunstenaars te zien, die hun visie op criminaliteit geven en werk van veroordeelden die in de gevangenis kunst hebben gemaakt.

“Is de afwijkende mens niet juist een aanwinst voor ons?”, zegt Floris Mulder in het Haarlems Dagblad, en stelt dat museum Het Dolhuys “eigenlijk over de integratie van de afwijkende mens” gaat.

De kunstenaar wordt door velen ook als ‘de afwijkende mens’ gezien. En sommige kunstenaars hebben een criminele reputatie. Van Caravaggio is bekend dat hij een straatgevecht niet uit de weg ging, zelfs een man heeft doodgeslagen en zich ophield met lieden die een loopje met de wet namen.
In 2011 exposeerde het Staatsarchief in Rome politiedocumenten waaruit Caravaggio’s misdadig gedrag blijkt. Het is goed mogelijk dat de schilder zich ook bezighield met oplichten van argeloze kaartspelers.

Caravaggio – The Cardsharps.

Benvenuto Cellini stond bekend als een gewetenloze moordenaar, die zijn straf wist te ontlopen.

Benvenuto Cellini – Perseus met het hoofd van Medea.

Walter Sickert werd er van verdacht Jack the Ripper te zijn. Een fabeltje dat de wereld in werd geholpen omdat Sickert geïnteresseerd was in misdaden als die van Jack the Ripper en de Camden Town Murder.

Walter Sickert – What Shall We Do for the Rent, 1908. Eén van de schilderijen die Sickert wijdde aan de Camden Town Murder.

Egon Schiele werd er van verdacht jonge meisjes niet alleen als model te gebruiken en is in ieder geval in één zaak veroordeeld voor omgang met een minderjarig meisje. Deze schets zou Schiele tijdens zijn korte detentie hebben gemaakt.

Egon Schiele – Die eine Orange war das einzige Licht19-4-1912

Het is wellicht een romantische opvatting om de kunstenaar als ‘afwijkende mens’ op een voetstuk te zetten, helemaal als hij ook een boef blijkt te zijn. Daar staan kunstenaars tegenover die de gangbare burgerlijke normen volgen als ze het in hun werk over criminaliteit hebben. Dat wil zeggen: met boeven loopt het altijd slecht af.

Piere-Paul Prudhon – Justice And Devine Vengeance Pursuing Crime 1808.

René Magritte – De bedreigde moordenaar, 1927.

Fernando Botero – Pablo Escobar dood, 2006.

En dan zijn er de kunstenaars die op een of andere wijze zijn geïntrigeerd door de crimineel als ‘afwijkende mens’.

Alberto De Michele bood ooit onderdak aan een Italiaanse voortvluchtige bankrover en maakt er een multimedia installatie over. Andere misdaad gerelateerde werken van hem zijn het ‘koop en stelen contract’ en ‘I Lupi’ (de wolven), een project over een groep dieven die alleen aan het werk togen als het flink mistte.

Anji Marth portretteerde serie-moordenaars.

Onder de zo goed als echt lijkende tapijten die Antonio Santin schildert lijkt misdaad verborgen te zijn. De contouren van vermoorde mensen? Sporen van ‘crime scenes’?

Antonio Santin – K DE ETAAT, 2013.

In de installatie ‘Pay for your Pleasure’ (1988) legt Mike Kelley een verband tussen kunst en criminaliteit. Het is een corridor van portretten van kunstenaars, schrijvers en filosofen. Elk portret voorzien van een quote van de geportretteerde, die iets zegt over de relatie tussen kunst en criminaliteit. Aan het eind van die corridor plaatste Kelley een door een veroordeelde crimineel gemaakt schilderij en twee collectebussen om geld in te zamelen voor slachtofferhulp.

Mike Kelley – onderdeel van Pay for your Pleasure.

Je ziet Pierre-Jospeh Proudhon, bekend van zijn statement “eigendom is diefstal”. Drie woorden die niet op zichzelf staan (ze staan in de context van een bijna totaal verdwenen ideologie), maar mogelijk wel één van de verklaringen waarom criminaliteit bestaat.

Awel, een crimineel goede zondag gewenst.