Kolossus Ontwaakt

In april van dit jaar zorgde de onthulling van een 49 meter hoog standbeeld van brons in Senegal voor veel controverse. Het ‘Monument van Afrikaanse Wedergeboorte’ in Dakar, een door president Abdoulaye Wade geïnspireerd ontwerp, moet Afrika’s wederopstanding uit intolerantie en racisme verbeelden. Het toont een gespierde Afrikaanse man met ontblote torso, een vrouw aan zijn zijde en een kind dat hij op zijn schouder omhoog houdt, reikend naar de zee. Onder meer Jesse Jackson en 30 staatshoofden waren aanwezig voor de officiële inwijding. Voor de bouw tekende Mansudae Art Studio, een Noord-Koreaans bouwconcern dat ongetwijfeld vooral de nodige ervaring kreeg door het oprichten van tientallen meer dan levensgrote beelden van Geliefde LeiderKim Jong-il.

Het enorme beeld in Dakar is om tal van redenen omstreden. Kritiek richtte zich vooral op de verspilling van geld voor een presidentieel prestigeproject in het straatarme Senegal, de overdreven heroïsche symboliek en de megalomane schaal. In het islamitische Senegal werd, tamelijk voorspelbaar, ook vrijwel direct een hele trits fatwa’s afgekondigd. Binnen de Islam geldt namelijk een sterke traditie van aniconimse, dat wil zeggen dat men weinig gediend is van afbeeldingen van Allah of van levende wezens. Vanwege de schaarse kleding van met name de vrouw – brrr, blote benen – waren de lokale imams al snel eensluidend in hun afkeuring.

Het Senegalese Monument van Afrikaanse Opstanding past naadloos in een hernieuwde traditie van het oprichten van kolossale standbeelden, die in het Westen grotendeels onopgemerkt is gebleven.

De hoogste tien beelden ter wereld zijn allemaal in de laatste vijftien jaar gebouwd, vooral in Azië. Het gaat bijna zonder uitzondering om beelden van staande boeddha’s, of van bodhisattva’s als Guan Yin of Avalokitesvara. Zo ook de Grote Boeddha van Lushan in China (2002), met 128 meter op dit moment het hoogste standbeeld ter wereld. Het archetype voor dergelijke kolossale beelden is uiteraard de 32 meter hoge Kolossus van Rhodos die schrijlings de ingang van de haven van Rhodos overspande. Deze kolos was een van de zeven wereldwonderen uit de Oudheid.

Het hoogste beeld vóór de recente bouwwoede was het Russische ‘Rodina Mat’ Zovjot’, ofwel Het Moederland Roept, een imposant beeld uit 1967. Het staat in Wolgograd (voorheen Stalingrad) en herdenkt de beruchte Slag om Stalingrad uit 1942/1943.

Het 85 meter hoge ontwerp van Jevgeni Voetsjetitsj, met 32 meter hoog zwaard, lijkt duidelijk geïnspireerd door een bekend beeld uit de Griekse oudheid, de marmeren Nikè van Samothrake. Het Moederland Roept zal trouwe kijkers van de innemende docu-serie Van Moskou tot Moermansk van Jelle Brandt Corstius bekend voorkomen. Het enorme betonnen beeld figureerde namelijk prominent in de 3e aflevering. Qua hoogte is deze moderne Nikè nu teruggevallen naar de elfde plek.

In de Sovjet-Unie werden vooral talloze standbeelden opgericht voor de helden uit het communistische pantheon. Inmiddels is een groot deel daarvan op de schroothoop beland. Een golf van oplevend Russisch nationalisme kiest nadrukkelijk zijn nieuwe helden. Een typisch voorbeeld daarvan is een beeld van tsaar Peter de Grote in Moskou.

Dit standbeeld van 94 meter hoog en ontworpen door de omstreden Georgische architect en beeldhouwer Zurab Tsereteli, wordt door velen beschouwd als een van de meest kitscherige staaltjes van de recente machobeeldhouwkunst.