Kolonist in hooggerechtshof Israel

Israels hooggerechtshof heeft een nieuwe stap gezet op weg naar irrelevantie als hoeder van het recht, nu voor het eerst in de geschiedenis van zijn  bestaan een lid is benoemd die woont in een nederzetting op de Westoever. De gelukkige is rechter Noam Sohlberg (50, links op de foto), die woont in de  nederzetting Allon Shvut, een onderdeel van het Etzion Blok.
Alle Israelische nederzettingen zijn illegaal volgens het internationaal recht. Israels hooggerechtshof krijgt daarom met de benoeming van Sohlberg een wetsovertreder in zijn midden. Wat dat voor consequenties zou moeten hebben is makkelijk aan te tonen aan de hand van een voorbeeld: De Nederlandse grondwet stelt in artikel 90 dat ons land meehelpt aan het bevorderen van de internationale rechtsorde. Dientengevolge zou Nederland tegen de benoeming moeten protesteren. Ook zou de Nederlandse regering, als zij haar eigen regels naleeft, contacten met deze rechter moeten  mijden.

En zelfs is het – als we consequent zijn – eigenlijk zo dat dat mijden van contact voor het hele hooggerechtshof zou moeten gelden. Want hoewel de hoogste rechters in Israel worden benoemd door een daartoe ingestelde commissie, heeft het hooggerechtshof zich ook zelf over de benoeming van Sohlberg kunnen (en moeten) uitspreken. Zondag verwierp het hof  een bezwaarschrift dat de NGO Yesh Gvul (‘Er is een grens’) had ingesteld op grond van het feit dat Sohlberg een inwoner is van een nederzetting. Het hof, dat overigens al in de jaren zeventig de stichting van nederzettingen als zodanig had goedgekeurd met de aantekening dat het alleen op zogenoemde ‘staatsgrond’ mocht gebeuren en niet op privé-grond, deed dat met een mijn inziens zeer dubieuze redenering: 1) De commissie die over de benoeming van de nieuwe opperrechters ging wist ook van de woonplaats van Sohlberg en had dit geen reden gevonden hem niet te benoemen, 2) In de Israelische Basiswet (die min of meer geldt als een soort grondwet) staat niet dat een woonplaats van een rechter hem zou kunnen belemmeren zijn functie uit te oefenen en 3) Yesh Gvul was niet eerder met dit bezwaar gekomen, terwijl Sohlberg toch al lang als rechter functioneerde.

Dat laatste is waar. Sohlberg (50) dient al sinds 1988 als rechter in Jeruzalem. Zijn benoeming was niet alleen omstreden omdat hij inwoner van een nederzetting is, maar ook omdat hij bekend staat als politiek zeer rechts. Zijn eerste stappen op het pad van de juridische praktijk deed hij onder de hoede van Plia Albeck, die destijds opereerde vanuit het ministerie van Justitie en gold als DE deskundige op het gebied van landeigendom op de Westoever. Zeg maar: de autoriteit die aangaf welk land voor nederzettingen kon worden gebruikt binnen de wettelijke grenzen die het Israelische hooggerechtshof had aangegeven.
Ik heb in 1987 eens een interview met Albeck gehad, tijdens een reportage voor de Volkskrant over de manier waarop Palestijnen hun land aan nieuwe nederzettingen kwijtraakten. Ik werd vergast op een onwaarschijnlijk gecompliceerd verhaal over mawat (=dood) land, mulk (=staats)land, privé- en gemeenschappelijke grond en de criteria voor deze kwalificaties, terwijl mannen met landkaarten en landmetersgerei haar kantoor in- en uitliepen. Albecks redenering leek heel wat. Maar uiteindelijk leerde de reportage dat het allemaal veel eenvoudiger in elkaar zat. Israel had welbewust het verouderde kadaster niet up to date gemaakt (een operatie waar de Jordaniërs mee waren begonnen net voor zij de Westoever in 1967 aan Israel kwijtraakten) en de oude Ottomaanse eigendomspapieren van Palestijnen erkende Israel vaak niet als echt. Veel Palestijnen zagen daardoor hun landeigendom als ‘staatseigendom’ aangemerkt, waarop zij geen enkel recht meer konden doen gelden en waarop de kolonisten naar hartenlust konden gaan bouwen.
Afgezien van deze nuttige leerschool liep Sohlberg, alvorens hij rechter werd lang mee met het bureau van de openbare aanklager en knoopte hij onder goede betrekkingen aan met de rechtse procureur generaal en latere opperrechter Elyakim Rubinstein en met de huidige minister van Justitie Yaakov Ne’eman. Als rechter was hij verantwoordelijk voor meerdere uitspraken die stof opwierpen, Eén ervan was een vrijspraak van doodslag voor een politieman die een Palestijn doodschoot. Sohlberg achtte het aannemelijk dat de agent vreesde dat zijn leven werd bedreigd, ook al bleek dat later ten onrechte te zijn geweest. Deze zaak werd overigens door het hooggerechtshof bekrachtigd. Een andere zaak – wegens smaad – moet nog door het hooggerechtshof nog worden beoordeeld. Die betrof een kapitein in het leger van wie de legerradio had bericht dat hij, nadat hij een meisje had neergeschoten, nog een extra schot had gelost om er zeker van te zijn dat ze dood was. De kapitein klaagde dat dit laster was en Sohlberg stelde hem in het gelijk.

Israels hooggerechtshof

Sohlberg was overigens niet de enige nieuwe rechter die werd benoemd. Een tweede benoeming die toch wel als controversieel zou kunnen worden beschouwd gezien de staat van de militaire rechtspraak in de bezette gebieden, was die van Uri Shoham (vroeger Shaharbani ) die in 1948 werd geboren in Irak en in 1951 naar Israel kwam. Shoham werd in 2001 benoemd in de rechtbank van Tel Aviv, nadat hij het leger had verlaten als brigade-generaal. Daarvoor was hij achtereenvolgens advocaat geweest van het Centrale Commando van het leger (waaronder de Westoever valt), de opperste militaire aanklager in de bezette gebieden, voorzitter van het militaire hof van beroep van de Westoever en de Gaza-strook, en de militaire advocaat-generaal.
Tegenover de benoemingen van Sohlberg en Shoham stonden de benoemingen van nog twee rechters die als liberaal c.q. neutraal gelden, de 59-jarige Zvi Zilbertal die ooit secretaris was van de Vereniging voor Burgerrechten in Israel (ACRI) en de 47-jarige Daphne Barak-Erez, de dean van de juridische faculteit van de universiteit van Tel Aviv.