Dit is een bijdrage van Loe Schout, hoofd van het Cultuur, ICT & Media programma van Hivos.
Agents of change komen er in het Nederlandse ontwikkelingsbeleid bekaaid af. Verrassend genoeg geeft de Wereldbank wél het goede voorbeeld.
Nederland kent op het gebied van maatschappijopbouw in ontwikkelingslanden een lange, internationaal gewaardeerde traditie. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, over wiens rapport de Tweede Kamer vandaag debatteert, bestempelde het als een onderscheidende meerwaarde van het Nederlandse beleid.
Met de goede traditie wordt gebroken. Staatssecretaris van Europese zaken en Ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen kondigt aan dat zelfstandige programma’s voor goed bestuur, steun aan media en ‘civic education’ aan de dijk worden gezet. Daarmee negeert hij de stem van Afrikaanse burgers.
Die stem klinkt steeds luider. Net zoals in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, staat ook elders in Afrika een nieuwe generatie op die gewend is om zich mobiel en via internet uit te spreken, contacten te onderhouden en zaken te doen. Zo kunnen Afrikaanse burgers met gebruik van mobiele telefonie en internet tegenwoordig voor het eerst zelf verkiezingen in hun land waarnemen en controleren. Informatie over gevallen van fraude, intimidatie of geweld komt via een e-mail, sms- of twitterbericht snel en direct op een publiek internetplatform. Vrijwilligers en leden van maatschappelijke organisaties verifiëren de berichten. Zij zetten autoriteiten op deze manier onder druk om actie te ondernemen.
Een dergelijk platform functioneerde al bij het referendum in Kenia en tijdens de verkiezingen in Tanzania vorig jaar. Bij de recente verkiezingen in Oeganda zijn meer dan 6000 meldingen verwerkt. Het door Hivos en lokale organisaties ontwikkelde systeem is gebaseerd op de open source software van Ushahidi (“getuigenis”).
Voor burgers zijn initiatieven zoals Ushahidi een middel om publieke druk te vergroten en overheden te dwingen rekenschap af te leggen.
Deze trend lijkt de Nederlandse regering te ontgaan. Zo niet de Wereldbank. In de nieuwe Afrika-strategie van de Wereldbank staat goed bestuur en beter leiderschap centraal. In een zelfkritische terugblik op de afgelopen jaren concludeert de bank dat overheidshervormingen – de crux om ontwikkelingskansen te vergroten – niet alleen van bovenaf af te dwingen zijn. Zij wil daarom meer steun geven aan programma’s die van onderop de stem van burgers meer kans geven. De bank noemt Ushahidi als voorbeeld van innovatie om burgerparticipatie te bevorderen en kondigt een nieuw fonds aan om dergelijke maatschappelijke organisaties te trainen en financieel te steunen.
Net als de Nederlandse regering legt de bank overigens ook grote nadruk op economie en groei. Maar anders dan staatssecretaris voor Ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen erkent de Wereldbank dat de verdelers van de welvaart – regeringen – een tegenkracht en luis in de pels niet kunnen missen.
Transparantie en openheid zorgen ervoor dat politici en ambtenaren daadwerkelijk doen wat ze hebben beloofd. In het afdwingen van openheid ziet de Wereldbank een belangrijke rol weggelegd voor burgers, voor het maatschappelijk middenveld en de media, de civil society. De bank wil dat de stem van het volk ook rechtstreeks doorklinkt en wijst op het enorme potentieel van nieuwe technologie om Afrikaanse burgers een krachtiger stem én meer invloed te geven.
Tot onze verbazing maakt Knapen deze elementen tot sluitpost in zijn beleid zoals blijkt uit de ‘Focusbrief ontwikkelingssamenwerking. De staatssecretaris wil economische zelfredzaamheid bevorderen. Prima, maar daarvoor is het juist cruciaal dat burgers zich kunnen uitspreken en het heft in eigen hand kunnen nemen. In veel ontwikkelingslanden is daar amper of geen sociale, culturele en politieke ruimte voor. Regeringen aldaar zouden die maatschappelijke ruimte het liefst willen platwalsen. Al die vervelende criticasters ook.
Wie de nadruk eenzijdig legt op economie en tegelijkertijd de waakhond, de controle op het bestuur, media en maatschappelijke organisaties tot bijzaak degradeert, ziet iets wezenlijks over het hoofd. Je hoort het Hivos niet snel zeggen maar Knapen zou zijn oor eens goed te luisteren mogen leggen bij zijn collega, president van de Wereldbank Robert Zoellick.
Reacties (11)
Zou in de derde alinea “Knapen” vervangen kunnen worden door “Staatssecretaris van Europese zaken en ontwikkelingssamenwerking Ben Knapen”? Excuus als ik Wilders’ marionetten niet allemaal uit mijn hoofd ken.
edit: het staat verderop wel, maar toch verwarrend
Een linkje hier en daar zou ook geen kwaad kunnen. Dank u wel.
EDIT redactie: derde alinea aangepast
tsja.. eerst 30 jaar geld over de balk smijten en dan piepen dat het nu geen goede tijd is om te bezuinigen..
@2
tsja… nooit argumenten gebruiken en dan meepraten…
Moet ik dan voortaan eerst 10 linkjes knippen en plakken waaruit blijkt dat ontwikkelingshulp vaak weggegooid geld is? Dat prominente afrikanen zelf al verzocht hebben om te stoppen met ontwikkelingshulp? Omdat die hulp Afrika vaak alleen maar verder in de modder duwt ? Je snapt toch wat ik bedoel?
Ontwikkelingswerk komt in vele vormen. Het voorbeeld van Ushahidi toont aan dat het lang zo simpel niet is als jij stelt. Het is opgezet door Afrikanen (inmiddels allen prominent) en heeft een hoop modder weten te voorkomen (ook buiten Afrika).
Prominente Afrikanen zijn het overigens vaak met elkaar oneens. Het zijn net westerlingen wat dat betreft.
Overigens bekritiseert de schrijver de keuzes van Knapen, niet de bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking. Niet geheel onbelangrijk, maar goed, iedereen leest wel eens ergens overheen ;)
Het is ook zelden goed. Als je niet piept ben je stil, laat je je ‘willoos’ naar de slachtbank voeren. Als je wel ‘piept’ moet je alsnog je bakkes houden want je deed het toch al niet goed. So much for het publieke debat Sikbock. Staatssecretaris van Ontwikkelingssamenwerking Knapen maakt gewoon de verkeerde keuzes.
Daarmee negeert hij de stem van Afrikaanse burgers.
Volgens mij mag het gros van Afrikaanse burgers hier helemaal niet stemmen.
@ BenvdW: als Knapen een andere keuze maakt staat er wel weer een ander belangenclubje te piepen.. bezuinigingen zijn nooit leuk, vooral niet als je er zelf door wordt getroffen..
@KJ: jep, vinger er goed opgezet. Daarom worden keuze op het gebied van OS vaak gemaakt door alleen te kijken naar eigen belang (lees interne NL politiek), niet naar het belang van mensen in ontwikkelingslanden.
@Sikbock: mijn lijkt op dit moment dat vooral burgers in ontwikkelingslanden getroffen worden…
Wat mij opvalt is dat corrupte elite en regeringsleden in onwikkelinslanden worden vaker en sterker in stand gehouden door Europeese (en andere ‘ontwikkelde’) regeringen die zorgen ervoor dat de ‘business deals’ gewoon doorgaan, ongeacht hoe ondemocratisch (of legitiem) ze allemaal zijn. Wat er allemaal in geld en macht omgaat in trade agreements en business deals is zo vele malen meer dan welk OS geld dan ook, en dat wordt voor het gemak in de huidige debat over OS in NL wel erg snel vergeten…
Er wordt gekeken naar het belang van het Nederlands bedrijfsleven. Niets meer en niets minder. Dat kan je zien in een bezoek aan Malawi waar achterin een tiental stoelen is bezet door jongens van het snelle geld, en dan heb ik het over vijf jaar geleden. Uiteindelijk kan je zelfs stellen dat het geld in deze branche niet meer is dan het subsideren van veelal Nederlandse export.