ANALYSE - Kiezers die al negatief waren over immigratie lijken beter hun weg te hebben gevonden naar partijen die op dat thema dicht bij ze staan. Een analyse van Matthijs Rooduijn, eerder gepubliceerd op Stuk Rood Vlees.
Eén van de (vele) in het oog springende politieke ontwikkelingen van de jaren nul en tien is het succes van radicaal-rechts. Donald Trump won de verkiezingen in de VS, Jair Bolsonaro in Brazilië, en Narendra Modi in India. In Europa is de steun voor radicaal-rechtse partijen toegenomen van minder dan 5% twee decennia geleden tot ongeveer 15% nu.
Maar het succes van radicaal-rechts uit zich niet alleen in de verkiezingsoverwinningen van deze partijen. Hun gedachtegoed is ook steeds meer wijdverspreid geraakt doordat gevestigde middenpartijen steeds dichter tegen radicaal-rechts zijn aangekropen (met name op het gebied van immigratie).
Worden kiezers nu ook steeds meer radicaal-rechts? Is de publieke opinie langzaam maar zeker steeds negatiever geworden over immigratie en de multiculturele samenleving (het hoofdthema van radicaal-rechtse partijen)? Het antwoord is nee.
Figuur 1 hieronder laat voor 28 Europese landen zien hoe de gemiddelde opvatting over immigratie zich heeft ontwikkeld tussen 2002 en 2018. De gegevens komen van de European Social Survey. Een lage score staat voor een zeer negatieve opvatting over immigratie en een hoge score voor een heel positieve. Zie voor meer informatie over de data de methodologische verantwoording onder deze tekst.
Figuur 1: Gemiddelde opvatting over immigratie (0 = zeer negatief; 10 = zeer positief) per land-jaar
In sommige landen is men gemiddeld negatiever geworden over immigratie. Dit is het geval in bijvoorbeeld Bulgarije en Hongarije. In andere landen is men gemiddeld juist positiever geworden. Lichte stijgingen zijn bijvoorbeeld waarneembaar in het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen. Hoe dan ook, in de meeste gevallen zijn de veranderingen zeer klein, en zien we een vrijwel horizontale lijn. (Verdere analyses laten zien dat er inderdaad geen sprake is van een statistisch significante verandering in gemiddelde opvattingen over de tijd.)
Is er dan vrijwel niets veranderd in de afgelopen twintig jaar? In Figuur 2 heb ik een overzicht gegeven van de standaarddeviatie per land-jaar. De standaarddeviatie is een maat van spreiding en kan ruwweg worden gezien als de gemiddelde afwijking van het gemiddelde. De ontwikkeling van de standaarddeviatie geeft dus een indicatie van de mate waarin opvattingen (steeds meer of minder) uiteenlopen.
In de meeste landen lijkt sprake te zijn van een heel lichte stijging van de standaarddeviatie. Maar ook hier is er geen universele en structurele toename; in de meeste landen is de stijging zeer miniem en bovendien is er in redelijk wat landen sprake van behoorlijke fluctuaties. (Verdere analyses laten ook hier weer zien dat er geen structurele en statistisch significante stijging [of daling] over de tijd is.)
Figuur 2: Standaarddeviatie opvatting over immigratie (0 = zeer negatief; 10 = zeer positief) per land-jaar
Wat kunnen we hier nu uit concluderen? De grafieken laten zien dat de door velen waargenomen mainstreaming van radicaal-rechts op partijniveau niet lijkt op te treden als we kijken naar de opvattingen van kiezers. Hoewel radicaal-rechtse partijen steeds succesvoller zijn geworden en middenpartijen zich steeds meer in hun richting zijn gaan bewegen, is de publieke opinie met betrekking tot het hoofdthema van deze partijen – immigratie – niet geradicaliseerd.
Maar als het toegenomen succes van radicaal-rechtse partijen niet het gevolg is van veranderende opvattingen van burgers, wat is er dan wel veranderd? Waarschijnlijk is het toegenomen electorale succes van radicaal-rechtse partijen voor een belangrijk deel het gevolg van de combinatie van (1) het toegenomen belang van het immigratiethema en (2) de toegenomen volatiliteit van kiezers.
Kiezers zijn hun partijkeuze steeds meer gaan baseren op hun opvattingen over immigratie. Waar veel kiezers met negatieve ideeën over immigratie en de multiculturele samenleving in de jaren nul (en daarvoor) vaak nog op een gevestigde middenpartij stemden, zijn zij in de laatste twee decennia steeds meer gaan switchen naar partijen met anti-immigratieopvattingen. Met andere woorden: hun immigratieopvattingen zijn nauwelijks veranderd, maar immigratie is voor hen wel een steeds belangrijkere rol gaan spelen bij hun uiteindelijke stemkeuze.
Conclusie: de gemiddelde kiezer is niet negatiever geworden over immigratie. Maar kiezers die al negatief waren over immigratie lijken wel steeds beter hun weg te hebben gevonden naar partijen die op dat thema dicht bij ze staan.
Methodologische verantwoording:
In de European Social Survey (ESS) worden drie vragen gesteld over immigratie: (1) “Is het volgens u over het algemeen slecht of goed voor de Nederlandse economie dat mensen uit andere landen hier komen wonen?” [0 = slecht voor de economie, 10 = goed voor de economie]; (2) “Vindt u dat het culturele leven in Nederland over het algemeen ondermijnd of verrijkt is door mensen uit andere landen die hier zijn komen wonen?” [0 = culturele leven is ondermijnd, 10 = culturele leven is verrijkt]; (3) “Is Nederland, door mensen uit andere landen die hier zijn komen wonen, een slechtere of een betere plek geworden om te wonen?” [0 = slechtere plek om te wonen, 10 = betere plek om te wonen]. Deze items heb ik samengevoegd met als resultaat een variabele die loopt van 0 (zeer negatief) tot 10 (zeer positief). Per ESS-wave heb ik per land gemiddelde en standaarddeviatie berekend. De besproken analyses in de tekst zijn gebaseerd op OLS-regressieanalyses met land-fixed effects en robuuste standaardfouten. De afhankelijke variabelen zijn respectievelijk gemiddelde en standaarddeviatie van de immigratie-opvattingen en de onafhankelijke variabelen zijn jaardummies.
Reacties (19)
Wederom de conclusie; vroeger moest ome Henk stiekem bekennen dat ie al die Turken maar niks vond, nu wordt hij daarvoor bewonderd.
Volkeren houden niet van andere volkeren, dat hebben we in de jaren negentig wel in Joegoslavië kunnen zien. Dichter bij huis, in het huidige Oost-Duitsland, barstte er na de val van het SED-regime meteen een nazipuist open en die ettert nog steeds door. Voorheen ‘mocht men dat niet zeggen’.
Het lijkt mij heel waarschijnlijk dat je met om het even welke enquête toch teveel ‘wenselijke antwoorden’ krijgt.
Interessanter lijkt me daarom eens na te gaan waarom dat altijd al aanwezige sentiment, dat hier vroeger zo taboe was, nu ineens wel een (politieke) rol is gaan spelen.
Als je het mij vraagt is het het zoveelste dominosteentje in de cascade van het kapitalistische systeem, en daarmee dus de volgende stap naar de ondergang; ja, ook van dat Avondland. Die samenvatting is misschien kort door de bocht, maar dat zijn die sentimenten ook. El als je àlle puntjes met elkaar gaat verbinden ben je al snel een complotdenker.
Het is niet alleen een westers fenomeen. Ook Brazilië en India. Volgens mij is heel dat migratie gedoe een gevolg van globalisering. Mensen voelen zich meer terug geworpen op hun etniciteit.
@3: Dichter bij huis, in het huidige België, zien we ook dat volken niet van elkaar houden.
Toch breekt er geen oorlog uit tussen de Vlamingen en de Walen, terwijl de verschillen in taal groter zijn dan de verschillen in taal tussen Kroaten en Serviërs.
Aan die oorlog werd overigens al snel geprofiteerd door criminelen, mijn vader hoorde dat een betaling wel in Kroatië van iemands rekening gehaald werd, maar niet in Servië op de rekening belandde (of andersom).
@2 denk niet dat het door het kapitalisme komt maar door de digitalisering en groei van diverse Media.
vroeger hadden we kranten, paar tv zenders en radio. nu zijn daar de digitale tv kanalen, internet en sociale media bijgekomen.
Voorheen werd met name de content vastgesteld door redacties. en dat is grotendeels verdwenen.
combineer die feiten met alle algoritmes voor ‘personalisatie’ van diensten en advertenties en je krijgt dat individuen bij elkaar gebracht worden (facebook groups, blogs, etc) o.b.v. interesses. Dus lijkt het ineens alsof je niet meer de enige bent die zo denkt (je ziet soortgenoten) EN de informatie stroom richting de persoon bevat tevens meer berichten die overeenkomen met interesses…
perceptie is dus simpelweg veranderd.
Waar voorheen de mechanismen zorgden dat extreme afgezwakt werden naar grootste gemene deler, zorgen de mechanismen van nu juist voor versterking van uitzondering/extremen naar de specifieke niche doelgroepen.
en laat de politiek nu juist voor dat laatste gevoelig zijn (scoren voor de buhnes, preken voor eigen niche doelgroep/kiezers), met als gevolg een vicieuze cirkel tussen samenleving, perceptie en beleid.
nu ik het zo opschrijf zie ik de toename van verdeeldheid en schiet me ‘verdeel en heers’ binnen.
@4.
Nee, de opkomst van de N-VA heeft er niets mee te maken. Niets aan de hand. Geen oorlog toch.
En Tsjechië en Slowakije zijn vreedzaam uit elkaar gegaan.
Eritrea en Ethiopië dan weer niet.
Etnische conflicten bedoel ik vooral Nigeria, Soedan (ergens opgelost met vorming Zuid-Soedan) maar weer nieuws over Darfur, Jemen, etc.
“Maar als het toegenomen succes van radicaal-rechtse partijen niet het gevolg is van veranderende opvattingen van burgers, wat is er dan wel veranderd? Waarschijnlijk is het toegenomen electorale succes van radicaal-rechtse partijen voor een belangrijk deel het gevolg van de combinatie van (1) het toegenomen belang van het immigratiethema en (2) de toegenomen volatiliteit van kiezers.”
En van de aandacht in de media voor radicaal rechtse gezwellen, zodat kiezers menen dat deze gezwellen hun stem horen.
@5: u heeft goed waargenomen dat er iets veranderd is in de informatievoorziening. Toch denk ik het overgrote deel van de mensen nog steeds zijn informatie vergaart bij het eigen zuiltje, een zuiltje waar je het meest door aangetrokken voelt. Een voorbeeld is dat immigranten uit Turkije en Marokko nog steeds hun informatievoorziening uit die landen halen. Verandering van informatievoedsel verloopt relatief traag. Deze veranderingen komen voort uit generaties, de afstand tot het land van afkomst wordt steeds groter, persoonlijke voorkeuren, werk en positie in de samenleving waardoor deze mensen steeds meer overgaan tot het Nederlandse dieet van informatie. Anderzijds, om bijvoorbeeld beeld te krijgen van het handelen van bijvoorbeeld de Iraniërs van nu, zal een Nederlander geen raad plegen bij de Iraanse informatievoorziening.
Wat de moderne mens nu typeert van de tribale mensen van vroeger is het geweldige verstandelijke vermogen van oorzaak en gevolg. Wij moderne mensen beschikken over een fabuleus informatieverwerkingsorgaan. Het is ongewoon dat uit de evolutie een dergelijk superwezen kan ontstaan.
Jammer genoeg denk ik dat de wereld toch anders in elkaar zit. Bruno Latour merkte al op dat de mens nooit modern is geweest. We zijn nog steeds tribaal. Ik vrees dat als ik een dagje in het licht van de waarheid mag gaan staan, dat de mens niet veel meer geluid maakt met woorden als welk ander dier dan ook dat geluid produceert vanuit instinct en reactie op de omgeving. Gemiddeld genomen denk ik dat wij onszelf een klein beetje overschatten. Een klein beetje maar.
In een wereld van nep nieuws, manipulatie, vermeende idealen, vul het rijtje maar aan, denk ik dat we eerst moeten gaan werken aan het informatieverwerkingsorgaan en erkennen dat we tribale wezens zijn dat handelt en doet wat de natuur al een kleine 3.500.000.000 jaar doet.
Echt extreem rechts is dan ook marginaal, het overgrote deel van rechts heeft een veel genuanceerdere mening dan links doet voorkomen, zelfs de meest fervente PVV stemmer weet perfect het verschil tussen de Turkse buurman en de Mocro maffia. Al wie maar enigszins vraagtekens zet bij de gevolgen van immigratie wordt door bepaalde politieke groepen alleen steeds sneller het label extreem opgeplakt. De traditionele middenpartijen zijn altijd al voor een beperkte immigratie geweest en dat is nooit veranderd. Wel wordt steeds duidelijker dat daar in de praktijk niets van terecht komt want we groeien door immigratie rap naar de 19 miljoen inwoners.
Conclusie: Wat dit onderzoek perfect aantoont is dat extreem rechts helemaal niet groeit, maar dat de definitie van extreem rechts bij sommigen zover naar links is verschoven dat nu ook de middenpartijen daar onder dreigen te vallen.
De verklaringen die hier gegeven worden voor een switch van kiezers naar nieuwe rechtse partijen heeft volgens mij niet zozeer met standpunten van die partijen te maken, alswel met de afkeer van oude middenpartijen waarin mensen zich niet meer herkennen. Immigratie is niet het enige onderwerp waarop CDA, VVD en PvdA gefaald hebben de afgelopen decennia.
@9: “De traditionele middenpartijen zijn altijd al voor een beperkte immigratie geweest en dat is nooit veranderd.” Niet waar.
Gastarbeiders werden door – toen nog – centrum rechts (VVD en voorgangers CDA) binnengehaald, de PvdA was daar helemaal niet blij mee. Zij eisten dat ze na 2 jaar weer terug moesten, maar dat werd omzeild en gezinnen werden zelfs overgebracht waardoor er nog minder reden was om terug te keren. Aan integratie werd ondertussen niets gedaan.
En nog steeds zullen rechtse partijen niet serieus iets willen doen aan arbeidsmigratie, want de economie moet groeien, koste wat kost.
Dus als zij het hebben over het beperken van migratie, gaat dat over die anderhalve man en een paardenkop van een oorlogsvluchteling – die we verplicht zijn op te nemen – en economische vluchtelingen uit Afrika, die toch al geen kans maken op asiel. Puur onderbuikgelul dus, dat alleen domrechts voor zoete koek slikt.
Hier wat linkjes ter lering ende vermaeck.
https://anderetijden.nl/aflevering/220/Gastarbeiders-hoe-meer-hoe-beter
https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/massa-immigratie-kwam-van-rechts~b0dd8418/
https://sargasso.nl/de-massa-immigratie-kwam-van/
https://www.trouw.nl/opinie/massale-migratie-uit-afrika-daar-is-helemaal-geen-sprake-van~b95f7eee/
@11: CDA/VVD zijn dus geen rechts-populistische partijen. En ze zijn ook veel meer globalistisch voor de multinationals dat nationalistisch.
Ik snap niet wat immigratiekritiek te maken heeft met radikaal rechts. En zo radikaal-rechts zijn Nederlanders toch niet? We hadden bij de vorige verkiezingen bijvoorbeeld de mogelijkeid voor de radikaal-rechtse Libertarische Partij te kiezen, maar die partij
a) haalde de kiesdrempel niet, en
b) vindt dat immigratie vrij zou moeten zijn.
Kan iemand me uitleggen hoe dit zit?
De teneur van de meeste reacties is dat mensen linksom of rechtsom doelbewust voor een partij kiezen. Ik heb het idee dat men kiest naar aanleiding van het beeld dat men heeft van een partij.
Dat beeld (de verpakking) wordt gemnaakt in media. En in de mainstream wordt voortudrend aandacht besteedt aan bruin/rechts, en dat op een genante kritiekloze wijze.
Het podium dat Baudet en Wilders krijgen om hun ongefundeerde bagger te spuien is tenenkrommend. Maar ook mastodonten van het zogenaamde midden komen weg met gemakkelijk te ontmaskeren leugens. Neem laatst Bleker die mede verantwoordelijk is voor het beleid rondom de stikstof van de boeren. Hij mag blaten wat ie wil
En aangezien Jan met de Pet, zijn mening vormt naar aanleiding van de mainstrem heeft men een excuus hen na te praten.
@12: Ze schurken wel tegen de popijopies aan, maar verder bevestig je precies wat ik zeg. Hun gelul over migratie is voor de bühne. Maar dat geldt ongetwijfeld ook voor de popie’s, want die zijn ook economisch rechts en zullen als puntje bij paaltje komt heus niet rigoureus gaan snijden in arbeidsmigratie.
Want dat gaat geld kosten.
Arbeidsmigratie, tja, dat zie je bij de werkloosheidscijfers en de cijfers van migranten uit landen waar Wilders het ook graag over heeft. Daar zit veel tuig tussen. Uit andere landen komen mensen hier om met werk een boterham te verdienen, niets mis mee.
@14: Het podium dat Baudet en Wilders krijgen om hun ongefundeerde bagger te spuien is tenenkrommend
Noem eens een voorbeeld van die ongefundeerde bagger?
@17: Moet dat? Ik zit hier net zo lekker in mijn bubbel.
@17: Je zal wel een grapje maken….
Maar stel dat de vraag serieus bedoeld zou zijn, dan…
Ach, trap ik er bijna in, Laat maar.