Indianen

Van 27 januari t/m 1 februari vindt in Belem (Brazilië) de negende editie van het Wereld Sociaal Forum (WSF) plaats. Honderden maatschappelijke organisaties, bewegingen en NGO’s zullen via workshops en debatten hun analyse geven over de mondiale krediet-, voedsel-, energie- en klimaatcrisis en tegelijkertijd pragmatische oplossingen aanreiken om de problemen tot een halt te roepen. In samenwerking met Noticias en OnzeWereld bericht Sargasso de komende dagen over het WSF. Hieronder volgt een bijdrage van John Verhoeven, hoofdredacteur van OnzeWereld.

Mag je een indiaan een indiaan noemen? Dat ligt gevoelig, blijkt, nadat ik gisteren zomaar dat woord had gebruikt om een groep personen aan te duiden die, hoe zal ik het zeggen, veren op hun hoofd steken als er wat te vieren valt.

Nu weet ik er meer van. Wat heet: ik heb zelfs een maaltijd genuttigd met drie van de naar schatting 290 nog levende Matis-indianen die wonen in de ’terra indigena’ in de regio Vale do Javari, in de Braziliaanse Amazone. Dat is een reis van dertien dagen varen met een boot van Belém vandaan. Dat weet ik allemaal omdat die maaltijd werd veroorzaakt door een Braziliaanse dame, Barbara, die de Matis kent, hun taal spreekt, bij hen heeft gewoond en nu hier op het Forum is om hun zaak te bepleiten.

Ze zijn met zijn zessen, en Barbara, een 38-jarige energieke blondine, schiet me aan bij een grote tent waar maaltijden worden geserveerd. Ze vraagt of ik misschien de maaltijd wil betalen van één van de drie mannen die om haar heen staan. Kleine, goed gebouwde, rustige types die aan wachten gewend zijn, zo lijkt het. Dus even later zitten we met zijn vijven aan een tafeltje en wisselt Barbara het Matis, het Engels, en het Portugees af met Nederlands, want ze is getrouwd met een Nederlander en heeft ook nog een paar jaar in Amsterdam gewoond. (Morgen meer over de indianen, die zich hier in vol ornaat laten zien, zoals de foto’s tonen – overigens geen Matis, deze prachtig beschilderde, ernstige mannen, al hebben ze met elkaar gemeen dat ze rustig en serieus, zelfs ernstig, hier aanwezig zijn, alsof ze de confrontatie met zoveel vreemdelingen nogal ingewikkeld vinden. Iets wat trouwens ook zo is, legt Barbara uit.)

Omdat ik de dag niet wilde beginnen met een praatsessie van bevlogen idealisten en doorgewinterde en bebaarde beroeps-activisten uit vooral zuid-europese landen, ging ik maar eens kijken bij de herdenking van de dood van zuster Dorothy, een non die haar hele leven heeft doorgebracht temidden van de volkeren van de Amazone. Omdat ze streed tegen illegale houtkap is de bejaarde non een paar jaar geleden uit de weg geruimd door een grootgrondbezitter. In het vliegtuig naar Belém had Francesca, een Braziliaanse die als tolk op weg was naar het forum, me op die zaak attent gemaakt. Een paar weken daarvoor had de verdachte op tv nog verklaard dat het allemaal haar eigen schuld was geweest, een non had zich toch niet met die zaken te bemoeien?

De open tent was stampvol en het ging er anders aan toe dan ik had gedacht. Hier werd gezongen, religieuze liedjes die in een kring werden meegedanst door jong en oud, terwijl ik op de plastic stoeltjes opvallend veel oude blanke mannen zag zitten, paters en missionarissen, leek mij. Religie is springlevend in alle delen van de wereld, het verbindt mensen. De oude paters hadden hun leven verbonden aan deze mensen, for better or for worse. Ontwikkeling wordt dan iets structureels en vanzelfsprekends. En niemand wekte de indruk dat ie toe was aan een nieuwe carrièrestap.

Barbara noemt indianen altijd indianen omdat ze dat zelf ook doen, legt ze me uit. Maar toen ze eens een lezing gaf in Argentinië en daar hetzelfde deed, gaf dat een reactie. Het kan, maar dus niet altijd en overal.