Ierse impasse

ELDERS - Hoe krijg je twee vijandelijke partijen zover dat ze samen de meest voor de hand liggende regeringscoalitie gaan vormen?

In Ierland heeft de regerende coalitie van Fine Gael en Labour bij de verkiezingen van 26 februari de meerderheid verloren. Dat is op de eerste plaats te wijten aan Labour. De partij verloor in vergelijking met de verkiezingen van vijf jaar geleden maar liefst 30 zetels en komt nu als vierde partij met 7 zetels in het nieuwe parlement. Fine Gael van premier Enda Kenny verloor nauwelijks minder en ging van 76 naar 50 zetels. Maar de partij blijft wel de grootste. De grote winnaar, Fianna Fáil van Micháel Martin bleef steken op 44 zetels. Sinn Féin van de Ierse republikein Gerry Adams won ook en behaalde 23 zetels. De Ierse Groenen kwamen met twee zetels terug in het parlement.

Gisteren kwam het nieuwe parlement voor het eerst bijeen om volgens de regels een nieuwe parlementsvoorzitter een nieuwe premier te kiezen. Dat laatste was een onmogelijke opgave, omdat geen van de drie kandidaten, Kenny, Martins en Adams, een meerderheid kon behalen. Een grote coalitie van Fine Gael en Fianna Fáil ligt het meest voor de hand. Maar bij deze gezworen vijanden is daar weinig animo voor. De Ierse kiezers kunnen een nieuwe regering voorlopig wel vergeten.

Zowel Fine Gael als Fianna Fáil kunnen beschouwd worden als centrum-rechtse partijen. In het Europese Parlement is Fine Gael aangesloten bij de Europese Volkspartij van Christendemocraten en Fianna Fáil bij de liberale ALDE groep. Hun verschillen liggen diep verborgen in de Ierse geschiedenis en dateren van de onafhankelijkheidsoorlog aan het begin van de vorige eeuw. De partijen worden gescheiden door een sociale en culturele kloof die in stand gehouden wordt door oude familietradities, schrijft de Irish Times. De oorspronkelijke vijandschap tussen leden van beide partijen is intussen wel wat versleten. Voor buitenstaanders blijft het onduidelijk waarom ze nog steeds niet kunnen samenwerken. Een partijveteraan van Fianna Fáil heeft over de verschillen tussen beide rivalen ooit gezegd: “Them that know don’t need to ask and them that ask will never know.”

Toch wordt er nu voorzichtig gesproken over een coalitie van de twee partijen dan wel een minderheidsregering van een van beide met steun van de ander. Barry Cowen van Fianna Fáil benadrukt dat zijn partij de verkiezingen is ingegaan met de belofte de oude regering af te lossen. Fine Gael mag ons vanuit de oppositiebanken steunen, zei hij. Andere parlementsleden van Fianna Fáil vinden dat nu het lands belang voorop moet staan. De kiezers hebben gesproken, zei John McGuinness, politici moeten nu ophouden met alleen aan zichzelf te denken.

Ierland is in korte tijd het tweede Europese land waar het vormen van een regeringscoalitie op grote problemen stuit. In Spanje is vorige week een tweede poging van de socialistische PSOE mislukt om een regering te vormen. Het ziet er naar uit dat de Spanjaarden binnenkort weer naar de stembus zullen moeten gaan. Net als in Ierland speelt hier het herstel van de economie na de bankencrisis uit 2008 nog steeds een grote rol.

Mogelijk volgt er nog een derde lid van de EU met coalitieproblemen. In Slowakije heeft regerend premier Fico  zondag zijn absolute meerderheid in het parlement verloren. De sociaaldemocratische SMER van Fico viel van 44% in 2012 terug naar 28%, maar de partij blijft wel de grootste. Hij zal nu een coalitie moeten aangaan en heeft daarvoor de keus uit een bont gezelschap van nationalistische en extreemrechtse partijen. Daaronder de neonazi’s van LSNS (Volkspartij Ons Slowakije), die vanuit het niets 8% haalden. Op 1 juli zal Slowakije het voorzitterschap van de EU overnemen van Nederland.

Al deze politieke instabiliteit in de lidstaten vreet uiteraard aan de stabiliteit van de EU.