Hulspas weet het | XTC – straks voor iedereen

COLUMN - Alle tieners zeggen ja tegen MDMA, zo rapten Lil’ Kleine en Ronnie Flex een jaar geleden, tot grote verontwaardiging van de mainstream media (zoals dat tegenwoordig heet). Maar terwijl de meeste rapteksten over het algemeen zwaar overdreven zijn (geld, drank, geile bitches) was deze dichterlijke regel zeer accuraat. XTC (met daarin MDMA, methyleendioxymetamfetamine) is al vele jaren een heel populaire partydrug met een opmerkelijk euforisch effect en, bij matig gebruik, betrekkelijk milde bijwerkingen. En niet alleen de jeugd heeft XTC ontdekt – de wetenschap is eindelijk ook op het goede spoor.

Je zou het niet zeggen, maar XTC is een van de oudste psychedelica. Het werd al in 1912 ontdekt en gepatenteerd door medewerkers van het chemische concern Merck. Maar een directe toepassing werd toen niet gevonden. Wikipedia vermeldt dat de stof een halve eeuw later ‘herontdekt’ zou zijn door de farmacoloog Alexander Shulgin, maar dat is een beetje vals. De stof is nooit echt weggeweest.

Onderzoekers werkten al die tijd aan varianten op de gepatenteerde stof en vonden daarbij vaak verrassende toepassingen. Een zusje van XTC, benzedrine, was een veelgebruikt dopingmiddel tijdens de Olympische Spelen in Berlijn in 1936. Dat zette de Duitse arts Fritz Hauschild aan het denken. Hij ontwikkelde een variant die hij ‘pervitine’ doopte en die daarna zeer populair werd in het Derde Rijk. De stof onderdrukte vermoeidheid, slaap en honger en was dus, zo vertelde Hauschild, bij uitstrek geschikt voor vermoeide arbeiders, frontsoldaten én de Arische huisvrouw.

Die laatste groep hoefde overigens geen ‘enge’ pilletjes te slikken. Hauschild sloot een overeenkomst met een chocolaatjesfabrikant die de pervitine verstopte in ‘Hildebrand chocolaatjes’. Twee of drie chocolaatjes per dag en de huishoudelijke werkzaamheden vlógen voorbij. Het eetlust onderdrukkende karakter van de stof was een extra bonus – je kon er dus ook van afvallen! ‘Altijd lekker’, zo luidde de reclameslogan voor de gedrogeerde flikken.

Maar pervitine onderdrukte dus ook de slaap, en begin 1940 bestelde Wehrmacht werkelijk miljoenen van deze pilletjes voor de soldaten aan het front. Dankzij pervitine konden ze meerdere dagen zonder slaap doorgaan. De soldaat (en latere Nobelprijswinnaar) Heinrich Böll smeekte zijn ouders per brief om zoveel mogelijk van die pilletjes op te sturen, anders hield hij het niet vol. Het Derde Rijk, zo constateert de Duitse auteur Norman Ohler in zijn vorig jaar verschenen Der Totale Rausch, was gebouwd op de roes van pervitine.

Met het Derde Rijk verdween de pil. Soldaten ontdekten andere manieren om de oorlog te doorstaan. Maar XTC raakte niet helemaal vergeten. Amerikaanse artsen gebruikten het soms, bij wijze van laatste mogelijkheid, ter bestrijding van posttraumatische stressstoornis (PTSD) en het werd ook wel uitgeprobeerd tegen extreme angst bij terminale kankerpatiënten.

De goede resultaten die hiermee werden bereikt, werden echter doorkruist door de opkomst van XTC, zo’n veertig jaar geleden, als partydrug. Daarna regende het verboden en was elk medisch gebruik bij voorbaat verdacht.

De afgelopen jaren echter heeft een Amerikaanse organisatie die zich inzet voor de inzet van psychedelica tegen PTSD (de Multisciplinary Association for Psychedelic Studies, MAPS) een belangrijke doorbraak bereikt. Een bescheiden studie naar de effecten van xtc bleek zó succesvol dat de Federal Drug Administration (FDA), de instantie die in de VS waakt over de kwaliteit van medicijnen en medisch onderzoek, toestemming heeft gegeven voor een grootschalige studie naar XTC bij PTSD.

Die eerste MAPS-studies lieten zien dat tachtig procent van de slachtoffers van PTSD dankzij XTC binnen twee maanden symptoomvrij was, en dat dit effect daarna jaren aanhield. Dat zijn cijfers waar de standaardbehandeling, psychotherapie, niet aan kan tippen. De nu komende studie is een zogenoemde fase-3 studie die zekerheid moet verschaffen. Er is een groot aantal patiënten bij betrokken en de effecten worden statistisch vergeleken met die van psychotherapie.

MAPS is nu fondsen aan het verzamelen. De studie zal namelijk niet betaald worden door de industrie. Er valt immers niks aan te verdienen. Het patent is allang verlopen en XTC is overal te krijgen. Grote kans dat XTC straks veel effectiever blijkt te zijn dan praten – en dat zou betekenen dat XTC, als alles meezit, over ongeveer vijf jaar een erkend geneesmiddel kan zijn tegen angst en stress. Een Nederlands exportproduct, wetenschappelijk goedgekeurd, overal te koop – en lekker! Maar dat wisten Duitse huisvrouwen in 1940/45 ook al.