Hulspas weet het | Een onwetenschappelijke mars

COLUMN - Het was een historische dag, afgelopen zaterdag, zo lees ik overal. Voor het eerst in de geschiedenis gingen wetenschappers (en vele sympathisanten) de straat op om te laten weten… ja wat, eigenlijk? Het motto van de Nederlandse mars (in Amsterdam en Maastricht) luidde ‘Geen wetenschap, geen bewijs, geen waarheid, geen democratie’. Geen idee wie dit heeft verzonnen. Een wetenschapper was het in elk geval niet.

Iedereen weet dat democratie niet draait om waarheid. Feiten leveren nu eenmaal geen morele oordelen. En iedereen weet (ever since Plato, en Pontius Pilatus) dat ‘de waarheid’ überhaupt niet bereikbaar is – of bestaat. En iedereen weet dat de wetenschap geen waarheid produceert, doch slechts hypothesen. En dat zij, als het gaat om complexe maatschappelijke verschijnselen, meestal niets interessants te melden heeft.

En ondertussen suggereert dat motto doodleuk dat democratie afhankelijk is van wat de wetenschap aan ‘waarheid’ produceert. Iedere zichzelf respecterende wetenschapper hoort te weten dat dat volstrekte kolder is, en dient bij het horen van dat motto zo snel mogelijk weg te rennen. Maar nee, ze kwamen juist bij elkaar. Heerlijk genietend van de illusie dat zij, wetenschappers, de nieuwe priesters zijn, leveranciers van ‘waarheid’, en dat ze het fundament vormen voor de democratie.

Hoe kon dat zogenaamd weldenkende deel van de natie dit nu doen? Wie heeft die kreet in godsnaam verzonnen?

De mars, lees ik ook, zou een actie zijn tegen populistische politici die lak hebben aan de wetenschap en de burger verleiden met alternative facts. Een actie kortom, tegen Donald Trump en zijn bezuinigingen op het onderzoek naar het broeikaseffect. Een dergelijk protest zou gerechtvaardigd zijn indien er op dit moment veel te weinig in dat onderzoek geïnvesteerd wordt, en indien door bezuinigingen belangrijke doorbraken uit kunnen blijven. Maar dat is hier in tweevoud niet het geval.

‘Broeikasonderzoek’ is Nederland, Europa en de VS een mantra geworden om geld los te krijgen. Overheden hebben enorme bedragen opzij gezet voor onderzoek naar de gevolgen van het broeikaseffect. Iedere onderzoeker weet dat er al vele jaren enorme hoeveelheden geld vloeit naar allerlei onderzoek (meteorologisch, archeologisch, geochemisch, antroplogisch, sociologisch, ga zo maar door) waarbij de bedenkers zo slim zijn geweest om toe te voegen dat de resultaten ons meer zullen leren over de gevolgen van het broeikaseffect. ‘Broeikaseffect’ is een toverwoord om geld binnen te slepen. En het is allemaal ongetwijfeld heel leuk onderzoek – maar we weten het inmiddels wel. Bezuinigen kan hier heus geen kwaad.

En de mentaliteit van Trump dan? Kan die dan geen kwaad? Nee, want het broeikaseffect is onder ons. Trump kan zeggen wat-ie wil, de aarde warmt gewoon op. Hij kan zeuren over een complot, of mijnwerkers voorliegen dat ze weer aan het werk zullen gaan – het maakt allemaal niets uit. De wereld weet allang hoe de wind waait en de komende eeuw blijft waaien. Trumps retoriek is volkomen onbelangrijk.

Sterker, zijn opkomst zou er wel eens voor kunnen zorgen dat de vóórstanders van maatregelen zich niet langer blind staren op de mooie doch grotendeels lege woorden van internationale klimaatconferenties à la Parijs, maar na gaan denken niet andere wegen dan de trage, fragiele, leugenachtige gouvernementele route. De blik moet wég van de politiek en de wetenschap, en richting het bedrijfsleven en lokale actiemiddelen. Want we weten allang genoeg. De wetenschap kan ons vast nog meer moois vertellen – maar het beeld is al duidelijk. Het wordt tijd voor gerichte actie. De wetenschap én de politiek hebben hun tijd gehad.

De Mars voor de Wetenschap was een beschamende vertoning. Juist wetenschappers zouden níét mee moeten huilen met de braaf-linkse angst voor de duivelse Trump, die in z’n eentje het milieu gaat verknallen, Mexicanen gaat deporteren en een Derde Wereldoorlog gaat starten. Juist wetenschappers zouden een koele analyse moeten kunnen geven. Ze zouden moeten toegeven dat bezuinigingen geen horribele schande zijn, maar wellicht juist nuttig. En ze moeten erop wijzen dat (wat hen betreft) de heer Trump een verwaarloosbare windbuil is. In plaats daarvan sluiten ze zich aan bij het heerlijk met z’n allen verontwaardigd doen.

Ik heb niks met Trump. Het zal de Washingtonse ambtenaren nog veel moeite kosten om deze man onder controle te houden. (Maar ach, dat is met Reagan ook gelukt, en Bannon is al afgeserveerd.) Maar ik zou uiteraard nooit meedoen aan zelfgenoegzaam protesteren omdat ‘de waarheid’ bedreigd zou worden.

Het gaf de deelnemers ongetwijfeld een goed gevoel. Maar ik vind het allemaal erg dom. Erg onwetenschappelijk.