COLUMN - Dat drank slecht is, dat weet iedereen. Maar blijkbaar bestaat er onder gezondheidswetenschappers een heftige drang om dat voortdurend te herhalen, ook als daar geen enkele aanleiding voor is.
Dat gebeurde afgelopen week, toen het Erasmus Medisch Centrum vol trots mededeelde dat EMC-medewerkers hadden deelgenomen aan een internationaal onderzoek naar het effect van stevig drinken op het aantal jaren dat men op deze aardkloot doorbrengt. Dat was verschenen in het vooraanstaande vakblad The Lancet – dus alle reden voor een plakje cake en één (nou… één dan) glaasje witte wijn. En natuurlijk ook reden voor een mooi persbericht met, uiteraard, de waarschuwing dat drank slecht is. Centrale boodschap dit keer: de gezonde drinker bestaat niet. Zelfs één glaasje per dag, wat zeg ik: één per week, is schadelijk.
Het persbericht luidde:
Mensen die minder alcohol drinken, leven langer. Ook één of twee glazen alcohol per week zijn schadelijk voor de gezondheid. Tot die conclusie komen wetenschappers wereldwijd, onder wie onderzoekers van het Erasmus MC. ‘In tegenstelling tot wat mensen vaak denken, blijkt er geen veilige ondergrens te zijn voor het drinken van alcohol. Ook niet bij hart- en vaatziekten’, zegt voedingswetenschapper Trudy Voortman van de afdeling Epidemiologie van het Erasmus MC. ‘We zien dat minder alcohol vrijwel altijd beter is.’
Het EMC vatte de resultaten als volgt samen:
De onderzoekers bestudeerden de gezondheid in relatie tot de drinkgewoonten van meer dan zeshonderdduizend mensen uit negentien landen over de hele wereld. De helft van deze mensen dronk meer dan vijf tot zes glazen alcohol per week. De onderzoekers berekenden dat deze mensen daardoor een half jaar korter leven dan mensen die geen alcohol drinken. Veertigers die meer dan twintig glazen alcohol per week drinken, leven gemiddeld vijf jaar korter dan leeftijdsgenoten die weinig drinken.
Vreselijk. Alleen, het klopt niet. Er klopt geen hout van. Wetenschapsjournalist Arnout Jaspers zag dat het persbericht de gebruikelijke sneeuw aan berichtjes losmaakte en deed vervolgens iets wat blijkbaar voor veel schrijvende collega’s ongebruikelijk is: hij dook in het artikel. Ik citeer zijn oprechte verontwaardiging, die hij deelde met zijn collega’s op de discussielijst van de Vereniging voor Wetenschapsjournalisten:
‘Wat staat er echt in het Lancet-artikel? Dat het tot 100 gram per week alcohol ( 8 glazen bier, of 1 gewone fles wijn) niets uitmaakt. Zie onderstaande grafiek voor ‘alle doodsoorzaken’: het relatieve risico tot 100 gram per week is precies 1 (dwz, geen extra risico), en als je de aangegeven onzekerheidsmarge meeneemt, is er zelfs tot ~150gr/week geen extra risico.
In de tweede grafiek berekenen ze hoeveel drinken je leven verkort (altijd een wat twijfelachtige rekenexercitie, maar soit).
Voor gebruik tot 100 gr/week is er niet eens een curve: het effect (verkorting of verlenging, wie zal het zeggen) is blijkbaar kleiner dan het kleinst meetbare effect, dus hoogstens een paar maanden. Voor gebruik tot 200 gr/week ( 16 glazen bier of 2 flessen wijn) berekenen ze een levensverkorting van 6 maanden. Dus als je dat vanaf je veertigste je hele verdere leven drinkt, dan wordt je geen 83, maar 82,5. Is dat ff schrikken.’
Jaspers merkt hier nog bij op dat het onderzoek gebaseerd is op zelfrapportage, en ‘als je aan mensen vraagt hoeveel ze drinken, onderschatten ze dat al gauw met een factor anderhalf à twee.’ De grenswaarde waaronder alcohol geen meetbaar effect meer heeft op de levensduur ligt dus hoogstwaarschijnlijk niet bij 100, maar bij 150 tot 200 echte gram per week. Twee glazen per dag.
Het is keurig onderzoek. En het is altijd mooi om in The Lancet te staan. Maar liegen is niet mooi. Dat weet iedereen.
Reacties (20)
Uitstekend. Daar drink ik vanavond een biertje op.
ook als daar geen enkele aanleiding voor is
Is er dan ook wel eens geen aanleiding om te waarschuwen voor de drug die (zowel nationaal als internationaal) rotsvast op plaats twee staat waar het gaat om de meeste doden en zieken, ondanks alle waarschuwingen?
Er staat ook in het artikel dat mensen die helemaal niet drinken juist korter leven. Dat komt misschien ook door andere factoren, bijv. veel moslims die helemaal niet drinken terwijl die zich vaak in lagere sociale klasses bevinden, of mensen die gestopt zijn met drinken nadat de schade al is aangericht maar er is iig niet bewezen dat helemaal niet drinken beter is dan weinig drinken. Het vermoeden ligt dus eerder andersom.
Dan lijkt het persbericht me daar echt lijnrecht tegenover staan.
Dat halve jaar (of een paar maanden bij 1 glas/week) is een gemiddelde. Heel veel matige drinkers zullen geen minuut korter leven door hun drankgebruik. Op individuele basis zou het zelfs mogelijk zijn dat positieve sociale bijkomstigheden tot een langer leven leiden (speculatie mijnerzijds).
Wat wel verandert bij matig drinken (1-2 glazen per week) is de kans dat je vroegtijdig overlijdt. Een kanker, een hartprobleem, een dodelijk ongeluk, … Dat kan je allemaal heel wat meer dan een paar maanden kosten. Nu kan je natuurlijk zeggen: “Ach. Twee keer een hele kleine kans. Dat neem ik maar op de koop toe”. Maar de kans dat je de loterij wint is een stuk kleiner en die is voor veel mensen ook groot genoeg om er hun gedrag voor aan te passen en er zelfs geld aan uit te geven.
Koffie, thee, aardappelen, bronwater, tarwe, persberichten…
In alles is wel eens een giftige component gevonden.
Waarom zou ik langer willen leven als ik niet weet waarvan?
Kortom hoe meer we drinken des te beter voor het klimaat.
@2: Roken veroorzaakt toch echt een aantal malen meer doden per jaar dan drinken, althans, wereldwijd beschouwd. In Nederland is die verhouding zelfs tien op één.
Misschien kunnen de wetenschappers die zo enthousiast wisten te melden dat een glas wijn me 30 minuten van me leven kost (statistisch dan) me ook zeggen wat er zo leuk is dat ik dat glas laat staan…. dood ga ik toch en tot die tijd breng ik mijn leven graag op een voor mij prettige wijze door.
* wil fles wijn open trekken * … oh, wacht, ik zit op mijn werk, dan is dat niet zo handig. Vanavond dan maar
Een soortgelijk artikel stond op Geenstijl paar dagen geleden. Kan je weer zien hoe van alles tot ons komt via de media waar de nodige vraagtekens bij te zetten zijn.
Eigenlijk interesseert het onderwerp me weinig omdat ik zelf niet drink.
Die smerige wetenschappers zullen mijn fles drank uit mijn koude dode handen moeten wrikken.
“Jaspers merkt hier nog bij op dat het onderzoek gebaseerd is op zelfrapportage, ”
Dat lijkt me nogal onmogelijk voor een metastudie, om eerlijk te zjin …
Maar, inderdad, de claim “Ook één of twee glazen alcohol per week zijn schadelijk voor de gezondheid.” wordt door het onderzoek juist tegengesproken. Het lijkt erop, dat de PR afdeling van de Erasmus universiteit hier de plank enigszins heeft misgeslagen.
@10: Met die wetenschappers is niks mis, hun rapport wordt in de media alleen verkeerd samengevat. Nepnieuws dus. Je zal zien dat straks de belastingen op drank omhoog gaan, die van rookwaren achterna. We zijn met het laatste ‘nieuws’ daarop alvast wat voorbereid.
@13: Het was de afdeling voorlichting van de Erasmus universiteit, lees dat persbericht maar na.
Maar ik vind je complottheorie wel interressant. Volgens jou is er dus een soort stiekume samenzwering tussen duistere krachten die de belastingen op drank omhoog willen hebben en de afdeling voorlichting van de Erasmus universiteit. Tenmiste, dat is zoals ik je post begrijp; als dat niet klopt, bij voorbaat mijn excuses. Welke aanwijzingen heb je precies voor dat complot ?
Als je al die persberichten serieus moet nemen zou ik al zeker 15 jaar dood moeten zijn.
@14:
De regel in het persbericht:
Maar onder het kopje “Findings” in het artikel waarnaar het persbericht verwijst, lezen we:
Nu komt 100 g per week neer op een tot twee glazen per dag. De persvoorlichter heeft het artikel in The Lancet zeker diagonaal doorgelezen en zou naar aanleiding van dit stukje desinformatie (met grote gevolgen) op staande voet ontslagen moeten zijn. Maar nee. Ofwel het Erasmus geeft niks om z’n reputatie of het is opzet. Het persbericht staat vandaag nog steeds online, ongecorrigeerd.
Er was laatst een onderzoek, dat liet zien dat ongeveer 20 % van de persberichten van universiteiten overdrijvingen bevatten, en ongeveer 30 % van de artikelen die op universitaire persberichten gebaseerd waren. Dit probleem kent dus niet 1 schuldige.
Ook in dit geval niet. De Volkskrant journalisten hebben het persbericht overgenomen zonder het paper gelezen te hebben. Ze hebben wel wat mensen gebeld, maar dat waren allemaal mensen die of bij het onderzoek betrokken waren, of die belang hadden bij de boodschap dat alcohol altijd dodelijk is. Journalistiek prutswerk, en om eerlijk te zijn, behoorlijk teleurstellend van iets dat zich kwaliteitskrant noemt. Maar ook de Erasmus voorlichtster gaat niet vrijuit, want zij is degene die begonnen is met overdrijven.
Het echte probleem is natuurlijk dat we media vooral afrekenen op pageviews en clicks, en niet op zorgvuldige journalistiek.
In ongeveer alles wat ik tot nu toe over dit onderzoek heb gelezen worden gezondheidsschade en mortaliteit op één hoop gegooid. Terwijl het echt twee verschillende dingen zijn. Ik heb begrepen (maar het artikel zelf niet gelezen) dat de onderzoekers een aantoonbaar effect op mortaliteit constateren vanaf 100 g per week, maar ook al gezondheidsschade bij een lagere dosis.
Volgens mij heeft vrijwel iedereen die nuance gemist, zowel de opstellers van het persbericht van het EMC als al degenen die er sindsdien overheen zijn gevallen.
@17
Kwaliteitskranten bestaan niet,althans niet in dit Helse Moeras.
@19: Sterker nog, binnenkort zijn er helemaal geen kranten meer. Ze liepen al een tijdje achter de feiten aan, maar nu blijkbaar ook kritiekloos achter persvoorlichters. Nou, dat kunnen we zelf ook wel.