Huiselijk geweld: vind ik leuk?

Nu de crisis maar voort blijft duren, zal huiselijk geweld ook nog wel een flink probleem blijven. Criminoloog Therese Klok analyseert in een aantal posts het probleem van mishandeling.

Ik werd weer op het fenomeen huiselijk geweld gewezen door deze button:

Verongelijkt dacht ik nog: “wie haalt het in zijn hoofd om bij Facebook-interesses op ‘vind ik leuk’ te drukken bij huiselijk geweld?” Het blijkt echter te gaan om een nieuwe campagne van Engelse huiselijk geweld organisatie ‘Refuge‘. En Britse campagnes vind ik wel goed, ze gaan altijd net iets verder, durven iets harder een statement te maken. Die vrouw die in de jaren ’90 verklaarde dat de oorzaak van haar blauwe plekken ‘zo’n goede vader was voor de kinderen’, is inmiddels net zo achterhaald als MC Hammer house-broeken. Gelukkig zijn de campagnemakers in Nederland daar inmiddels ook achter.

Het is natuurlijk vreselijk dat er überhaupt nog campagnes nodig zijn om mensen te helpen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld, want het probleem is dus nog steeds groot.

Definitie: huiselijk geweld is geweld dat door iemand uit de huiselijke- of familiekring van het slachtoffer wordt gepleegd. Het gaat niet zozeer om de ruimte waar het geweld plaatsvindt, maar om de relatie tussen pleger en slachtoffer bijvoorbeeld: (ex)partner, gezins- en familieleden. Het geweld kan onder andere lichamelijk, seksueel en psychisch van aard zijn.

De cijfers liegen er niet om. Uit een factsheet van Movisie blijkt dat ruim 9% van de Nederlandse bevolking in de periode 2006-2010 wel eens getroffen werd door huiselijk geweld. Uit eerder onderzoek bleek dat 45% van alle vrouwen en mannen tussen de achttien en zeventig jaar ooit slachtoffer is geweest van huiselijk geweld, als kind, partner of ouder. Jaarlijks worden 197.000 vrouwen slachtoffer van lichte tot zeer ernstige vormen van lichamelijk en/of seksueel geweld. Mannen zijn ook slachtoffer van huiselijk geweld, maar vaker in de relatie met een broer of familie dan de eigen partner.

Er zijn verschillende theorieën die het gedrag van een mishandelende man (soms vrouw) kunnen verklaren. Vanuit de sociologische benadering bijvoorbeeld, kan je huiselijk geweld verklaren vanuit de discrepantie die ontstaat wanneer de actuele sociale status en het gewenste status nogal uit elkaar liggen. Als dan ook nog economische hulpbronnen (werk, geld, kunde, vaardigheden) ontbreken om het doel te bereiken, zorgt dat voor conflict. Om toch een gevoel van dominantie te krijgen, wordt geweld gebruikt.

De sociale leertheorie houdt in dat een partner het in diens eigen ouderlijk huis heeft geleerd of elders in de maatschappij huiselijk geweld als acceptabele relationele tactiek heeft meegekregen. Huiselijk geweld kan ontstaan vanuit externe prikkels, maar ook van binnenuit; zo’n neurologische stoornis is meer een pathologische benadering. Het doel van huiselijk geweld is overigens altijd macht uitoefenen op de partner. Ik denk overigens niet dat mishandelende mensen op het moment suprème stilstaan bij de theorie achter hun gedrag, maar daar gaat het nu niet om.

Economische crisis

Vanuit eerder genoemde sociologische benadering is het niet zo gek te bedenken dat met de huidige economische crisis het huiselijk geweld alleen maar toeneemt. Dit blijkt ook uit Australisch onderzoek van het NSW Bureau of Crime Statistics and Research, gepubliceerd in september 2011. Uit een steekproef onder ruim 7000 vrouwen bleek dat degenen die de afgelopen 12 maanden ernstige financiële en/of persoonlijke stress hadden ervaren, tot 9 keer meer kans hadden om slachtoffer te worden van huiselijk geweld of hiermee bedreigd te worden. Crisisgevolgen zoals geldstress, schulden, (gok)verslaving en (angst voor) ontslag zorgt voor extra problemen thuis en kan dus een extra trigger vormen voor huiselijk geweld. Gooi alcohol en/of drugs in de mix en je hebt een kant-en-klaar recept voor problemen.

De crisis werkt ook ‘economic abuse’ in de hand. Dat ontstaat wanneer een man diens partner volledig van hem afhankelijk maakt, door haar te frusteren tijdens een studie en te verbieden aan het werk te gaan, bijvoorbeeld. De vrouw heeft toestemming nodig om boodschappen te mogen doen, moet dan smeken om huishoudgeld en geen enkele financiele bestedingsmogelijkheid. Het is geen wonder dat deze vrouwen het extra moeilijk vinden om bij hun partner weg te gaan, want ze zijn het niet gewend financiële verantwoordelijkheden te hebben. Zeker in tijden van crisis komen daar nog extra problemen bij zoals krapte op de arbeidsmarkt en ingestorte huizenmarkt (moeilijk om aan hypotheek te komen, maar ook particuliere huursector is problematisch).

Rihanna

Per ongeluk werd ze het boegbeeld van vrouwelijke slachtoffers van huiselijk geweld: Rihanna. Met een afschuwelijke foto, gelekt naar tabloid TMZ was opeens duidelijk dat de popprinses ook maar een gewoon meisje was, bij wie gruwelijke dingen gebeuren. In een vlaag van woede werd ze namelijk door mede-muzikantenvriendje Chris Brown letterlijk de auto uitgeslagen. In interviews wil ze er liever niet over praten, behalve dan de boodschap benadrukken dat “meer nog dan de meisjes, de mannen er van moeten leren. Want iedereen focust zich op de vrouwen, maar het is niet hun probleem.”

Rihanna is namelijk niet alleen slachtoffer van huiselijk geweld, maar ook van secundaire victimisatie. Zij krijgt door verschillende partijen de schuld; dit  bleek uit een kleine enquête onder 200 jongeren in Boston, tussen de 12 en 19 jaar. Bijna de helft vond dat de mishandeling Rihanna’s eigen schuld is, en een groot deel neemt het haar kwalijk dat zij op deze manier Chris Browns carrière beschadigt.

Secundaire victimisatie is verwant aan het criminologische idee van ‘blaming the victim‘. Op deze manier wordt ze opnieuw slachtoffer, maar dan van de negatieve reacties, om nog maar te zwijgen over de exposure en ongemakkelijke opmerkingen waar ze ongevraagd mee te maken krijgt, omdat iemand privéfoto’s en een gedetailleerd politierapport heeft gelekt. Voor Chris Brown geldt overigens de sociale leertheorie. Een officiele Amerikaanse mannen-organisatie, ‘A Call to Men‘, maakt namelijk van de gelegenheid gebruik om het mannelijke deel van de bevolking te onderwijzen: ,,Domestic Violence is the manifestation of sexism. This means that men, as a collective, are the problem. The collective socialization of men teaches men and boys that men are superior to women, that women are the property and objects of men and that they have less value than men. Chris Brown, like all men, is a product of that teaching.” A Call to Men is het dus eens met Rihanna.

Slachtoffers

Opmerkelijk genoeg focussen de meeste campagnes zich doorgaans op de slachtoffers. Zij worden aangemoedigd hulp te zoeken, daadkracht te tonen en een reddingsplan op te stellen. Zij zijn in beeld en worden vanuit die rol gebruikt om ook toeschouwers, getuigen en buren te motiveren stappen te zetten of ze wijzen op waarschuwingssignalen.

Er zijn maar weinig reclames te vinden die zich op daders richten en tegen de mishandelaar zeggen: “he joh, hou eens op!” Best bijzonder, nietwaar?

Op deze manier zouden slachtoffers ook weer het idee kunnen krijgen dat zij er verkeerd aan doen door niet te reageren en in een uitzichtloze situatie te blijven hangen. Gelukkig wordt sinds de ontwikkeling van het huisverbod, waarbij niet de vrouw hoeft te vluchten naar een blijf-van-mijn-lijf-huis, maar de man met koffer op straat wordt gezet, dus ook de dader aangepakt. Doordat er directe consequenties aan het gedrag worden geplakt, is het een effectief middel tegen huiselijk geweld.

Ik denk dat het belangrijk is om de aandacht voor het probleem van huiselijk geweld af en toe weer aan te wakkeren en de discussie gaande te houden. Als maatschappij moeten we er rekening mee houden dat zolang die economische crisis duurt (en scheiden dus duur is), de aantallen nog wel even zullen toenemen en dat zorg en maatschappelijk werk wegbezuinigen in ieder geval niet helpt.