Hoe transparantie kan leiden tot verantwoording in Afrika

Dit is een interview van Roman Baatenburg de Jong en Siebe Anbeek van Hivos met Mendi Njonjo, de coördinator van het Africa Transparency and Technology Initiative.

Hivos is financier van het Africa Transparency and Technology Initiative (ATTI). Dit fonds ondersteunt initiatieven die burgers met behulp van ICT in staat stellen om hun overheid transparanter te maken en ter verantwoording te roepen. Maar hoe leiden technologie en transparantie tot verantwoording? Mendi Njonjo, coördinator van ATTI heeft de antwoorden.

Het doel van ATTI is duidelijk: “Uiteindelijk moeten wij ervoor gaan zorgen dat politici worden gedwongen om vaker verantwoording af te leggen over wat zij wel en niet doen. Dat proberen we door de overheid transparanter te maken met behulp van crowdsourcing. Tools als Ushahidi hebben bewezen dat het mogelijk is om op die manier enorm veel data openbaar te maken. De echte uitdaging ligt echter in het ter verantwoording roepen van onze politici als gevolg van deze nieuwe openheid.”

Het fonds heeft in totaal $2 miljoen te besteden. “Dat geld zullen we gebruiken om mensen te ondersteunen die handige nieuwe toepassingen hebben ontwikkeld, maar ook om te kijken welke bestaande technologieën geschikt gemaakt kunnen worden voor de Afrikaanse situatie. Natuurlijk zouden wij graag de ‘nieuwe Ushahidi’ ontdekken, maar de toepassing moet al wel gebouwd zijn.”

Kraters in Kampala
Een mooi voorbeeld van een relatief nieuwe technologie die de snel informatie openbaar maakte werd gegeven in een radioshow over het probleem van kraters in de asfaltwegen van Kampala, Oeganda. “Het programma vroeg mensen om te smsjes te sturen over de lokaties en de ernst van de gaten in de wegen bij hun in de buurt. Binnen een uur hadden we een enorme hoeveelheid betrouwbare data, terwijl de overheid normaal gesproken voor twee maanden een consultant inhuurt.”

“Door alleen informatie te verzamelen worden politici niet tot actie gedwongen, maar als de media zich ermee gaan bemoeien, zoals in dit geval, wel. Radio en kranten zijn machtig: de media kunnen niet worden genegeerd.”

Onderwerpen die er toe doen
Crowdsourcing wordt pas nuttig als de crowd groot is. Om dat te bewerkstelligen moeten de onderwerpen die behandeld worden interessant en relevant zijn. “Wij willen burgers betrekken bij de informatie die we ontsluiten, zodat zij zelf verantwoording zullen gaan eisen. Om dat te doen zullen de initiatieven die wij helpen ontplooien gericht moeten zijn op onderwerpen die er toe doen. Voorbeelden zijn natuurlijk onderwijs en gezondheidszorg, maar ook verkiezingen. Afhankelijk van het onderwerp zullen we moeten samenwerken met groepen voor wie de data relevant zijn, zodat ook zij hun achterban en de media kunnen mobiliseren.”

Simpel en goedkoop
Als je burgers de middelen wil geven om hun overheden ter verantwoording te roepen, moeten die middelen simpel en goedkoop zijn. “Wij moeten het makkelijk maken voor mensen om onze tools te gebruiken. Daarom maken we graag gebruik van SMS. Iedereen gebruikt telefoons en sms’en is goedkoop tegenwoordig, mede dankzij felle concurrentie op de telecommarkt.”

Naast toegang tot telefonie hebben steeds meer Afrikanen de beschikking over snel internet. “Sinds wij zijn aangesloten op de SEACOM kabel is het internet hier net zo goed als in de rest van de wereld. Prijzen zijn gedaald en de snelheid is enorm gestegen. Vroeger betaalden we een bepaald bedrag voor een datalimiet van een paar megabytes, nu krijgen we voor hetzelfde geld ongelimiteerde data en hogere snelheden.”

Technologie en ontwikkelingssamenwerking
Ontwikkelingssamenwerking houdt zich traditioneel bezig met onderwerpen als honger, ziekte en armoede. Het klinkt sommigen dan ook vreemd in de oren dat Hivos juist investeert in technologie. Maar, zo zegt Mendi Njonjo: “Hivos is altijd geïnteresseerd geweest in innovatieve oplossingen. Bovendien is het grootste misverstand over technologie dat het altijd ‘high tech’ is. SMS is simpel en bestaat al een hele tijd. Daarnaast lijkt het mij niet meer dan logisch dat je burgers als bron gebruikt als je iets van ze wil weten. Dat doe je niet meer door sociale werkers op ze af te sturen.”