Hoewel zijn mentor, die hem destijds de Tweede Kamer in begeleidde, nu hem dringend adviseerde op te stappen, herinnerde Rutte zich ineens dat 1,9 miljoen kiezers op hem hebben gestemd. Ja, zo moet hij gedacht hebben, dan ben ik wel verplicht aan te blijven.
U snapt dat de VVD-kandidaten die naast Rutte nog 301.479 stemmen bij elkaar sprokkelden, nederig de grote leider zullen volgen. Die nederigheid zou de voltallige VVD-fractie, Rutte incluis, beter passen, want er zijn nog altijd ruim acht miljoen kiezers die niet op Rutte of de VVD hebben gestemd.
Voor wie de zaken graag relativeert:
Rutte gaat dit Paasweekend reflecteren hoe hij zich de komende vier jaren gaat verhouden tot de parlementaire democratie. Alsof er geen coronacrisis is. Ach, laten wij ook eens wat fantaseren….
Wat als er geen kiesdrempels en kiesdelers worden gehanteerd en alleen de 150 kandidaten met het hoogst aantal stemmen in de Tweede Kamer zouden zitten? We stemmen immers op personen en niet op partijen (meen ik mij te herinneren)?
De top-150 is goed voor 93,75% van het totaal aantal geldige stemmen. Laten we eens nader kijken naar dit ‘wat als’-parlement.
Er zouden geen 17 maar 27 partijen in de Tweede Kamer zitten. Acht eenmens-fracties er bij en twee partijen die 2 zetels halen en alsnog in de Kamer hadden kunnen komen.
D66 zou de grootste partij worden, Een meerderheidscoalitie is haalbaar met VVD, D66 en CDA, aangevuld Groenlinks en PvdA.
Als we alleen kijken naar het aantal stemmen dat de hoogste 150 kandidaten hebben gehaald, ziet de volgorde er anders uit, maar verandert er niets aan de verhoudingen.
Het is ‘spielerei’ want de spelregels voor zetelverdeling zijn gebaseerd op de kiesdeler, dus op het aantal stemmen dat een partij haalt. Ook de drempel voor voorkeurstemmen is daar van afgeleid.
Hoeveel van de kandidaten die tot de top-150 horen hebben de kiesdrempel gehaald? En hoeveel van hen hebben de voorkeursdrempel gehaald?
Van de top-150 zitten 85 kandidaten nu wel in de Tweede Kamer. Treurig dus voor de 65 kandidaten die wel meer stemmen haalden dan degenen die met veel minder stemmen wél de Kamer in kwamen.
Bijvoorbeeld de drie kandidaten die ook nog eens de voorkeursdrempel haalden. Femke Merel van Kooten-Arissen (Splinter), die al in de Kamer zat, maar er ondanks 27.301 stemmen toch uit moest. Ook Richard de Mos (24.002 stemmen), lijsttrekker van Code Oranje en Femke Wiersma (25.588 stemmen) van BBB zullen zwaar teleurgesteld zijn.
Verder waren er nogal wat kandidaten die niet op een verkiesbare plaats stonden, maar wel meer stemmen haalden dan collega’s die hoger op de kieslijst stonden en minder stemmen haalden.
Voorbeeldje: het CDA kreeg 15 zetels, dus de nummers 1 t/m 15 kwamen in de Tweede Kamer. Lingo-beroemdheid Lucille Werner haalde 7133 stemmen, stond op de tiende plaats en mocht naar het Binnenhof.
Eline Vedder-Monaster stond op de drieëntwintigste plaats, haalde 2244 stemmen meer dan Werner, maar kwam niet inde Kamer.
Bij D66 is Alexander Hammelbrug (nr. 23 op de kieslijst) met 841 stemmen wel in de Kamer gekomen, maar waarom is nr. 32 Carline van Breugel met haar 15.004 stemmen niet tot de D66-fractie toegetreden?
We hebben geen ‘wat als’-parlement. Vergeet het dus maar, hoeft u het ook niet te onthouden. Da’s erg goed voor uw geheugen. Ook heel fijn voor uw hersenwerk is dat u niet gaat over de kabinetsformatie.
Op deze pagina (Excel-document) de details van het ‘wat als’-parlement. Wilt u alleen de kandidaten zien (gerangschikt van hoogst naar laagst aantal stemmen? Klik dan hier.
Reacties (13)
Het is zo ergerlijk dat deze misvatting maar blijft terugkomen.
In ons kiesstelsel stemmen we eerst op een partij (lijst), en pas in tweede instantie op een persoon binnen die lijst. Dit is een beetje impliciet omdat we maar één vakje rood maken, maar het is toch echt zo.
In dit systeem is het vervolgens mogelijk om met slechts 0,25 zetel aan stemmen in de kamer te komen (mits je partij minimaal 1 zetel heeft behaald). Zo hoog ligt die lat niet. Het is de vraag hoe relevant het dan is om kandidaten die minder dan die drempel krijgen met elkaar te gaan vergelijken: ze hebben allemaal weinig stemmen gekregen.
Over Rutte: hij claimt terecht een sterk mandaat als fractievoorzitter van de grootste partij. Hij heeft persoonlijk de meeste stemmen gekregen van alle kandidaten, in zijn eentje is hij de vierde partij (14 van zijn zetels geef je in jouw voorbeeld aan andere partijen – lekker democratisch is dat). 3 keer zo veel stemmen als Omtzigt. Dit willen bagatelliseren komt potsierlijk over.
Dit betekent echter niet dat hij daarmee ook automatisch recht heeft op het premierschap. Pas dan wordt die 78% die niet op de VVD heeft gestemd relevant. Laten we dat onderscheid scherper maken.
Het is zo ergerlijk dat deze misvatting maar blijft terugkomen.
Zie je wel, ik had me beter niets kunnen herinneren (of ‘er geen herinnering aan kunnen hebben’). Dan zou je mij misschien voorgedragen hebben voor het premierschap…
Maar goed, verderop staat toch dat de werkelijkheid is: het uitgangspunt voor de zetelverdeling is de kiesdeler (dus ja, eerst aantal stemmen per partij, etcetetra).
Maar die 0,25% is daarmee dus niet de lat/drempel. Die is 0,667%. Da’s alweer een stukje hoger.
Ook de lat voor voorkeursstemmen ligt hoger, maar wie dast haalt komt wel in de Tweede Kamer.
Toch blijft het vreemd voelen dat er 92 Kamerleden zijn die die elk minder dan 0,10% van de stemmen hebben gekregen. En 16 kandidaten die 0,10% en meer haalden, kwamen niet in de Kamer.
Ik had het over 0,25 zetel, niet %
Over dat ‘vreemd voelen’, ik heb daar in elk geval geen last van, aangezien ik ons parlement zie als samengesteld uit partijen. Hoeveel stemmen het individueel kamerlid heeft gehaald is niet belangrijk, als het aantal zetels per partij maar proportioneel is.
Want: als je een persoonsdemocratie wil, kom je bij een districtenstelsel uit. In dat stelsel draait het echt om persoonlijk verkozen worden, en heb je werkelijk een persoonlijk mandaat. Bovendien vertegenwoordig je ook iets concreets, namelijk je district. In een dergelijk stelsel gooi je echter veel meer stemmen weg dan in het onze, waardoor uiteindelijk minder kiezers vertegenwoordigd zijn dan in een evenredig stelsel zoals wij hebben. In een dergelijk stelsel zou de VVD de absolute meerderheid behalen, lijkt mij niet wenselijk.
als je een persoonsdemocratie wil, kom je bij een districtenstelsel uit
Dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Denk aan de campagnes om op een specifiek thema mensen de Kamer in te stemmen.
Zo voerde Carline van Breugel (D66 – 32e op de lijst) campagne voor de jongerenstem. Ze haalde met 15.004 stemmen de voorkeursdrempel niet.
M.a.w. het “kies mij, want ik kom uit uw regio” kan vervangen worden door “kies mij want {vul elke willekeurig belang in)”. Of dat zaligmakend ia? Waarschijnlijk net zo weinig als andere varianten.
Het ligt er maar aan hoe je het bekijkt. Je zou ook kunnen zeggen: als Rutte in zijn eentje bijna 20% van de stemmen haalt, mag hij mensen meenemen om 20% van de zetels te vullen. Want het voelt ook wel vreemd om de nummer 150, met maar een fractie van dat aantal stemmen, net zoveel macht te geven.
(Een andere wat-als: de 6 kandidaten met de meeste stemmen halen samen meer dan 50%: Rutte, Kaag, Wilders, Hoekstra, Marijnissen en Ploumen. Als we op personen zouden stemmen en de macht zou evenredig verdeeld worden, zouden die met zijn zessen de dienst uit kunnen maken.)
Ik ben wel benieuwd of Rutte zich dat mandaat van al die kiezers ook blijft herinneren nu het er op begint te lijken dat hij niet de volgende minister-president wordt. Zou hij vinden dat hij verplicht is om met zoveel stemmen vier jaar in de Kamer te blijven?
Enige vergelijking met welk ander systeem dan ook valt natuurlijk niet te maken omdat in het huidige systeem de lijsttrekkers altijd de meeste stemmen krijgen. Verder zie ik wel een aantal kandidaten veel stemmen halen omdat ze heel actief een campagne hebben gevoerd om voorkeursstemmen binnen te slepen. Dat leverde waarschijnlijk die soms idiote verschillen op (bijz9onder weinig stemmen wel in de Kamer, veel stemmen niet in de Kamer).
Maar omdat we het nu met het huidige systeem moeten doen, is het wel relevant Rutte te blijven wijzen op “dat mandaat van al die kiezers” die op Kaag, Wilders, Hoekstra, Marijnissen en Ploumen hebben gestemd.
Precies. Maar de VVD is nog niet zo ver, lijkt het.
Hier zit natuurlijk het probleem. Om van je fouten te leren, zul je ze eerst toe moeten geven. In plaats van je er steeds weer proberen uit te draaien. Er verantwoordelijkheid voor nemen, dat ook. En dat is nu net wat er iedere keer weer ontbreekt.
Het probleem zit hem volgens mij in de oververtegenwoordiging van kandidaten uit het westen in de Tweede Kamer, 62% van de kandidaten versus 48% van de bevolking. Daartegenover een sterke ondervertegenwoordiging in liefst 5 provincies. Met name VVD en D66 zijn randstadpartijen. CDA heeft wel duidelijke spreiding. In de huidige Tweede Kamer tel ik al zo’n 46 zetels voor Zuid Holland.
https://nos.nl/collectie/13860/artikel/2371341-weinig-drenten-en-limburgers-veel-mannen-op-wie-kun-je-straks-stemmen
Kijkend naar de uitslagen per provincie dan zijn dit de geldige stemmen en daarachter de zetelverdeling:
Groningen 359.230 5.17
Friesland 411.725 5.92
Drenthe 316.079 4.54
Overijssel 729.100 10.49
Gelderland 1.316.978 18.95
Flevoland 230.595 3.31
Utrecht 839.530 12.08
Noord-Holland 1.648.806 23.73
Zuid-Holland 2.148.561 30.92
Zeeland 230.555 3.32
Noord Brabant 1.528.162 21.99
Limburg 659.437 9.49
niet provinciaal 4.094 0.06
Totaal: 10.422.852
Een oplossing zou kunnen zijn om regionale kandidaten met een kiesdrempel per provincie de Tweede Kamer in te laten komen.
Als voorbeeld pak ik Drenthe, deze provincie zou iig 4 zetels moeten krijgen. https://www.verkiezingsuitslagen.nl/verkiezingen/detail/TK20210317/686937
De Drentse kandidaten met de meeste stemmen in die provincie waren:
VVD: Strolenberg 3.561 1.1% (landelijk 4.743)
CDA: Mulder 3.603 1.1% (landelijk 5.736 ) en Vedder-Moaster 1.959 0.6% (landelijk 9.377)
PvdA: Oosting 2.003 0.6% (landelijk 2.649)
BBB: Waalkens 1.211 0.4% (landelijk 2.324 )
Dit zou dan een drempel betekenen van 0.5% om de zetels bezet te krijgen. Alleen Mulder stond hoog genoeg op de lijst om nu gekozen te worden. Zo’n soort systeem is echt wel wenselijk gezien nu de randstad door hun meerderheid in de kamerleden het beleid bepaald ten koste van de regio’s.
De vraag is wel: hoe belangrijk is regio bij de stemkeuze? Is dit zo belangrijk dat dit een verbouwing van het kiesstelsel rechtvaardigt? In Nederland lijkt dit belang beperkt. Willen we dat alleen mensen in Twente nog op Pieter Omtzigt kunnen stemmen?
Zie dit blog hierover:
https://stukroodvlees.nl/cda-kiesstelsel-dwingt-alle-kiezers-tot-regionale-stem/
Voor het Europese parlement wil ik op iemand uit Duitsland o.i.d. kunnen stemmen.
Voor het Nederlandse parlement wil ik op iemand uit een andere provincie kunnen stemmen.
Liever zie ik de 1e Kamer losgekoppeld van de provincies zodat we echte serieuze verkiezingen van de provincies krijgen.
Nog Zuid-Holland door genomen. Het resultaat:
VVD: Rutte 412.766 19.2% Van Ark 18.763 0.9% Becker 5.565 0.3% Valstar 3.780 0.2% Harbers 2.237 0.1% Verbree 1.865 0.1%
D66: Kaag 249.198 11.6% Belhaj 5.493 0.3% Van der Werf 3.628 0.2% Van der Laan 3.167 Nunnely 2.828 0.15% Paternotte 1.885 0.1%
PVV: Wilders 206.286 9.6% Agema 15.993 7.4%
CDA: Van Dam 3.233 0.15%
GL: Klaver 48.184 2.2% Maatoug 6.215 0.3% Ates 1.969 0.1%
PvdA: Kathmann 2.899 0.13% Piri 2.118 0.1%
PvdD: Ouwehand 60.599 2.8% Teunissen 4.978 0.2%
CU: Schouten 13.441 0.6% Bikker 2.749 0.1%
Denk: Kuzu 23.213 1.1% Erdogan 2.088 (??!) 0.1%
Ja21:Eerdmans 57.152 2.7%
SGP: Van der Staaij 56.918 2.6%
50Plus: Verkoelen 1.958 0.1%
Code Oranje: De Mos 9.739 0.45%
NIDA: El Ouali 6.650 0.3%
Totaal 11 kandidaten met tenminste 0.5% en 27 scoren er tenminste 2000 stemmen. Daarmee worden de 30 zetels nog niet gevuld.
Merk op dat we momenteel, nog, een systeem van regionale lijsten hebben, waarop kandidaten per regio verkozen zijn. Veel partijen gebruiken een identieke lijst in elke kieskring en dan wordt het gewoon als 1 landelijke lijst gezien. Maar een aantal partijen geven een andere lijst in per kieskring en dan worden leden ook verkozen voor een kieskring! Omdat de bovenste x personen op die lijst dan in elke kieskring hetzelfde zijn heeft dit geen effect. Maar er worden dus leden per kieskring verkozen.
Voor D66 bijvoorbeeld is er een kamerlid gekozen specifiek voor de kieskring Drenthe. Op blz 223 van het proces verbaal van de verkiezingen (https://www.kiesraad.nl/adviezen-en-publicaties/proces-verbalen/2021/03/26/uitslag-tweede-kamerverkiezing-17-maart-2021) kun je lezen dat R.H. de Jong uit Gorredijk de kieskring Drenthe vertegenwoordigd in de kamer. Gorredijk ligt dan nog in Friesland, dus dat is nog in de buurt van Drenthe. Namens Friesland neemt A.R. Hammelburg uit Amsterdam zitting in de kamer voor D66.
Natuurlijk zien deze kamerleden zich niet als verkozen voor een kieskring; maar we hebben geen wijziging van de kieswet nodig om regionale kandidaten te verkiezen; partijen moeten gebruik maken van de methode die daarvoor al bestaat.
Overigens kreeg ik als inwoner van Amsterdam ook de indruk dat de regels niet voor de grote stad gemaakt worden. Ik denk dat regels die landelijk moeten gelden in alle uiterste situaties, of dat nu extra dunbevolkt is op het platteland, of extra dichtbevolkt in de stad, niet echt passen.
Een reden dat Zuid-Holland oververtegenwoordigd wordt is bovendien deels dat kamerleden richting Den Haag verhuizen om dichter bij hun werk te wonen. Niet alle Zuid-Hollandse volksvertegenwoordigers zijn randstedelingen in hun hart. Het probleem dat aangestipt wordt is dus iets minder erg dan de data in eerste instantie doen vermoeden.
Ik heb voor de zekerheid dus gekeken naar de geboorteplaatsen van onze kamerleden. Dan krijg je inderdaad een veel betere verdeling van de leden over het land.
Friesland, Gelderland, Limburg en (nog steeds) Zuid-Holland worden dan oververtegenwoordigd, maar allemaal beperkt (alleen voor Gelderland is deze oververtegenwoordiging meer dan 1 zetel te veel). Hier zie ik geen grote oververtegenwoordiging van de randstad in.
Overigens verdwijnen er 13 zetels naar het buitenland, wat betekend dat de gemiddelde provincie ondervertegenwoordigd is. Flevoland, Zeeland, Drenthe en Utrecht zijn de relatief meest ondervertegenwoordigde provincies (4->1, 3->1, 4->2, en 12->8), waar dat voor Flevoland in elk geval deels verklaart kan worden doordat de provincie nog niet zo lang bestaat.
PS Ik heb overigens bevolking per provincie genomen en niet aantal stemmen. In Flevoland hebben relatief weinig mensen gestemd; misschien omdat er relatief veel kinderen wonen? Anyway, daarom kom ik uit op afgerond 4 zetels voor Flevoland en “Test” op 3.