COLUMN - Nederland kent net als veel andere Europese landen een wettelijke vaste boekenprijs (vbp). Dat betekent dat nieuwe boeken in alle winkels dezelfde prijs hebben, die wordt bepaald door de uitgever. De wet is al sinds haar geboorte omstreden, en werd eerder dit jaar na aandringen van de VVD door OCW geëvalueerd, in een rapport zonder duidelijke aanbevelingen. Twee weken geleden gooide de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een steen in de vijver met een pleidooi in het NRC tegen de vpb.
De voorstanders van de vbp zeggen dat boeken een publieke waarde hebben, en dat de prijzen dus niet zomaar aan de markt kunnen worden overgelaten. Hun belangrijkste argument is dat hoge prijzen voor bestsellers de winkeliers in staat stellen om ook waardevolle nicheproducten in hun assortiment op te nemen. Een soort kruissubsidie tussen boeken dus. Bovendien stelt het boekverkopers met een breed assortiment in staat de concurrentie met supermarkten en internetboekhandels aan te gaan.
De tegenstanders, waaronder de economen van ACM, maar ook de auteurs van deze theoretische analyse, bestrijden het argument van de kruissubsidie. Weliswaar kunnen boekhandels door de vbp meer winst maken op bestsellers, maar dat geeft ze nog geen reden om boeken in te slaan waarop ze verlies denken te maken. Zelfs als de impliciete kruissubsidie zou werken, is het niet duidelijk dat het effect opweegt tegen de hogere prijzen en de daarbij horende reductie in verkochte (en gelezen) boeken. Daarnaast toont het failliet van Selexyz/Polare aan dat een vpb het voortbestaan van fysieke boekhandels niet garandeert.
Empirisch bewijs naar de effecten van de vpb is schaars. Analisten van het CPB en SCP die de effecten van (een voorloper van) de vpb proberen in te schatten, verzuchten dat er teveel onzekerheid is om duidelijke conclusies te trekken. Een overzichtsstudie die probeert vergelijkingen te trekken tussen landen met en zonder vpb geeft hetzelfde beeld. Het laat echter wel zien dat de afschaffing van de vpb in het Verenigd Koningrijk niet tot een afname in diversiteit van boekentitels heeft geleid.
Er is dus een patstelling waarin de voorstanders en de lobby van boekverkopers voorlopig aan het langste eind trekken. Dat is bedenkelijk, omdat het Nederlandse mededingingsrecht prijsafspraken verbiedt, tenzij er de overheid er een uitzondering voor maakt. Volgens dat principe ligt de bewijslast dus bij degenen die zo’n uitzondering voorstaan.
In het geval van de vpb is die reden niet duidelijk aangetoond. In feite zijn er zelfs geen duidelijke criteria geponeerd waaraan de vpb kan worden getoetst. Als het kabinet wil een cultuurpolitiek wil bedrijven in de boekenmarkt zou het moeten beginnen met formuleren van heldere doelen. Pas kan worden vastgesteld of de vpb die doelen ook inderdaad dient. Tot die tijd zou het kabinet er goed aan doen om de aanbevelingen van het CPB en SCP over te nemen en prijsafspraken op zijn hoogst in een verkorte periode toe te staan.
Reacties (9)
Naast de argumenten genoemd in @0 leven we ook gewoon in de 21e eeuw waarin we geen fysieke boekenhandels meer nodig hebbem om toegang te hebben tot zeldzamere boeken. Ook niet onbelangrijk: bij non-fictie was de vaste prijs eerder een belemmering dan bevordering van de informatie verspreiding. Hopelijk kan concurrentie die de prijs van studieboeken omlaag drijft nog een beetje troost bieden aan de studenten van de toekomst die geen basisbeurs meer hebben (en het is ook slechts een kwestie van verdere vergrijzing van de bevolking voordat de aanvullende beurs en OV-jaarkaart ook verdwijnen).
“Daarnaast toont het failliet van Selexyz/Polare aan dat een vpb het voortbestaan van fysieke boekhandels niet garandeert.”
is natuurlijk een gotspe. De teloorgang van die keten is een direct gevolg van het leegzuigen van de daarbij aangesloten boekhandels door het hedegfonds. Laat diezelfde vrijemarkt fijn de boekenprijs bepalen en straks hebben we helemaal niets meer. Broeva. Haro.
´ Het laat echter wel zien dat de afschaffing van de vpb in het Verenigd Koningrijk niet tot een afname in diversiteit van boekentitels heeft geleid.´
Tja, het Engelse taalgebied is ietsje groter dan het Nederlandse. Wat meteen het probleem blootlegt.
Auteurs worden nu al nauwelijks betaald voor hun werk, behalve als het bestsellers worden maar ook dan gaat het meeste naar de uitgevers (en de productiekosten).
Voordeel afschaffen is dat het makkelijker wordt om andere vormen van verspreiden te hanteren (dus niet via het Centraal Boekhuis), print on demand gaat dan misschien een beter leven leiden.
En natuurlijk de verdere ontwikkeling van het Epub (Ebook) systeem wat nog niet geweldig loopt.
Nadeel kan inderdaad (door het kleine taalgebied) verarming van het aanbod opleveren maar dat is maar de vraag.
Er worden bijvoorbeeld nog indrukwekkend veel Friese boeken gepubliceerd voor zo´n klein taalgebied.
Als de vbp wordt afgeschaft komt het waarschijnlijk nooit meer terug.
Het zou of een democratisering of juist een debilisering van het boekenaanbod (of verhalenaanbod, een boek is ook maar een mediavorm) kunnen betekenen.
Maar dan kunnen we misschien hier (en daar) onze verhalen kwijt.
@3
Als je zo bezorgd bent over het kleine taalgebied kun je toch gewoon schrijven in een taal met een groter taalgebied?
Vertalen van bestaande boeken kan niet altijd meer maar die zijn al uitgegeven en kunnen dus voor nul komma noppes digitaal aangeboden worden.
P.S. zoals in @0 al werd gezegd: waarom zou een boekhandel bij een vaste boekenprijs wel zeldzame boeken aanbieden waarop verlies wordt gemaakt?
@4:
Natuurlijk, Chinees, Russisch, Spaans, Engels is geen enkel probleem, dat kunnen wij allemaal.
Digitale boeken kunnen NIET voor noppes worden aangeboden, er moet toch eerst iets worden gedaan om ze digitaal aan te bieden en dat is gelukkig echt niet gratis.
Uw PS vergeet ik maar even.
@5
“Natuurlijk, Chinees, Russisch, Spaans, Engels is geen enkel probleem, dat kunnen wij allemaal.”
De mensen die geen Engels kunnen lezen zijn dunbezaaid en sterven uit, dus ja, dat kunnen wij allemaal en ook al kon dat neit, dan nog zou is het niet fatsoenlijk om de gehele bevolking veel te hoge boekenprijzen (inclusief studieboeken voor armzalige studenten) door de neus te boren alleen maar zodat een miniem percentage van de bevolking geen tweede taal hoeft te leren om een roman te lezen (ik zeg romans want wetenschappelijke doorbraken hoef je niet te verwachten van mensen die niet eens een tweede taal kunnen lezen).
“Digitale boeken kunnen NIET voor noppes worden aangeboden, er moet toch eerst iets worden gedaan om ze digitaal aan te bieden en dat is gelukkig echt niet gratis.”
Nou dan ben ik benieuwd welk investeringsfonds achter al die uploaders op torrentsites zit… maar ook al doe je het legaal dan nog kost het zo weinig vergeleken met een fysieke distributieketen dat iedereen het kan doen (voor boeken waar al een digitale versie van bestaat omdat de schrijver het op een computer heeft geschreven is letterlijk alleen maar een bedrag van ~20 euro per jaar nodig om het bestand te hosten op een plek waarvan mensen het kunnen downloaden, 0 euro als het op een torrentsite wordt gezet).
@6:
I rest my case, good night and sleep well.
@6: “De mensen die geen Engels kunnen lezen zijn dunbezaaid”
De mensen die geen Nederlands kunnen schrijven zijn wat dikker bezaaid.
Voor de rest wat @7 zegt: voor Derpjan zijn boeken sowieso niet nodig.
@7 & @8
Argumentum ad typefoutum (t.o.v. een in vrije tijd blind getypte reactie) bij gebrek aan echte argumenten, maar ach, we zitten op het internet, dus wat had ik anders moeten verwachten?
Dat je een heel Afrikaans land zou kunnen leren lezen van het bedrag dat Nederlanders door de vaste boekenprijs teveel uitgeven aan boeken dat maakt allemaal niet uit, want resultaten in de echte wereld zijn minder belangrijk dan een oer-Hollands kneuterig gevoel hebben bij het idee dat de overheid (overigens compleet zonder resultaat) koste wat kost de kleine boekhandel (die allang niet meer bestaat) en uitgeversindustrie (die eigenlijk helemaal niet zo aaibaar is als je je er wat in verdiept) probeert te beschermen.