Duitsland in tweestrijd

De Duitse regering heeft zich aangesloten bij de NAVO-bondgenoten die Oekraïne zware wapens gaan leveren. Het leidde tot een heftig en geëmotioneerd publiek debat in het land dat tot voor kort geen wapens leverde aan conflictgebieden. Uit de peiling Deutschlandtrend blijkt dat Duitsers verdeeld zijn over de kwestie. 45 Procent van de ondervraagden is voor het leveren van zware wapens aan Oekraïne, maar hetzelfde percentage (45 procent) is tegen. Vooral de aanhang van de SPD is verdeeld. De Bondsdag stemde met grote meerderheid vóór.

Een open brief aan Scholz

In een open brief aan bondskanselier Scholz heeft een aantal intellectuelen en kunstenaars, onder wie de schrijvers Alice Schwarzer, Juli Zeh en Martin Walser, gepleit voor een koers gericht op een wapenstilstand en beëindiging van de oorlog. ‘De regering mag niet denken dat de verantwoordelijkheid van een escalatie alleen bij de oorspronkelijke agressor ligt en niet ook bij degenen die hem een motief geven voor escalatie’, stellen de briefschrijvers. Ze menen dat er in de oorlog in Oekraïne twee grenzen zijn bereikt.De eerste is de acute dreiging van een atoomoorlog.

De levering van grote hoeveelheden zware wapens zou Duitsland zelf tot oorlogspartij kunnen maken. En een Russische tegenaanval zou dan de aanleiding kunnen zijn voor hulp op grond van het NAVO-verdrag en daarmee het onmiddellijke gevaar van een wereldoorlog. De tweede grens is de mate van vernietiging en menselijk lijden onder Oekraïense burgers. Zelfs legitiem verzet tegen een agressor komt daartegenover op een bepaald moment in een ondraaglijke wanverhouding.

De brief leidde tot heftige reacties en een ongekend scherp debat in talkshows zoals afgelopen zondag bij Anne Will waar de Oekraïense ambassadeur Melnyk fel uithaalde naar een van de ondertekenaars, de sociaal-psycholoog Harald Welzer. Beiden wezen daarbij naar de Duitse geschiedenis. Op het verwijt van Melnyk dat de ondertekenaars vanuit een te gemakkelijke, afstandelijke positie redeneerden en te weinig medeleven toonden voor de Oekraïense bevolking zei Welzer dat zijn bezorgdheid over het verloop van de oorlog juist alles te maken had met het oorlogsleed dat hij uit zijn eigen familiegeschiedenis kende. Maar de ambassadeur vond juist dat de ondertekenaars van de brief het principe ‘nooit meer’ met voeten hebben getreden. ‘Ze hebben treurig genoeg niets geleerd van de geschiedenis,’ twitterdet hij.

Een tweede open brief

De open brief van Schwarzer c.s. leidde tot een tweede open brief van een groep intellectuelen die Scholz een steuntje in de rug wilden geven. Bij de ondertekenaars politici van de Groenen, Ralf Fücks en Rebecca Harms, en de schrijvers Herta Müller en Daniel Kehlman. Zij schrijven:

Het gevaar van een nucleaire escalatie moet worden bestreden met geloofwaardige afschrikking. Dit vereist vastberadenheid en eenheid in Europa en het Westen in plaats van dat Duitsland zijn eigen weg gaat. 

En ook zij verwijzen naar het Duitse verleden:

Er zijn goede redenen om een ​​directe militaire confrontatie met Rusland te vermijden. Maar dat kan en mag niet betekenen dat het verdedigen van de onafhankelijkheid en vrijheid van Oekraïne niet onze zaak is. Het is ook een toetssteen van hoe serieus we zijn over het Duitse “Nooit meer”. De Duitse geschiedenis dicteert elke inspanning om hernieuwde verdrijvings- en uitroeiingsoorlogen te voorkomen. Dat geldt des te meer voor een land waar de Wehrmacht en SS met alle brutaliteit tekeergingen.

Meer wapens en meer sancties zijn nodig volgens deze briefschrijvers. Daarover wordt nu nog onderhandeld binnen de EU. Naast onder meer strafmaatregelen tegen een zestigtal personen en drie Russische tv-zenders wil de EU een verbod op de invoer van Russische olie. Maar het is moeilijk overeenstemming te krijgen. Hongarije is de dwarsliggende partij als het om de olie gaat. Orbán zou financiële steun eisen die ook kan dienen ter compensatie van de subsidies die hij gaat missen omdat zijn land niet voldoet aan rechtsstatelijke vereisten voor EU-lidstaten. Wat betreft de sancties tegen personen hebben liberale Europarlementariërs gisteren geopperd nu ook de Duitse ex-bondskanselier en Gazprom bestuurder Gerhard Schröder op de lijst te zetten.

Verkiezingen

Zondag waren er verkiezingen in de deelstaat Sleeswijk-Holsteijn. De CDU behaalde er met de populaire deelstaatpremier Daniel Günther een winst van 11%. De partij kreeg bijna een absolute meerderheid in het parlement en heeft de coalitiepartners voor het uitkiezen. De SPD verloor 11%, de Groenen wonnen ook. Robert Habeck, de eveneens populaire minister ven Economie en Klimaat en vice-premier van de Bondsregering, komt uit Lübeck. Hij was in het verleden ook minister en vice-premier in de deelstaatregering onder Günther. De AfD behaalde voor het eerst sinds het aantreden van de partij in 2014 de kiesdrempel niet. Het leidt naar verwachting tot meer conflicten over de koers van de partij. Aan de ene kant zijn er leden die de AfD als een conservatiever alternatief willen zien voor de CDU, aan de andere kant staan de radicale rechtsextremen die richting een in coronatijd gegroeide neofascistische beweging gaan. De AfD heeft in de Bondsdag tegen de levering van zware wapens aan Oekraïne gestemd. Ook dat kan hebben bijgedragen aan de afnemende steun voor de partij. Het Putinismus van sommige woordvoerders van de AfD valt niet bij iedereen even goed.

Het wordt aanstaande zondag weer spannend voor de AfD. Dan zijn er verkiezingen in de deelstaat Nordrhein-Westfalen. Volgens de laatste peilingen zou de CDU hier ook weer de grootste kunnen worden, op de voet gevolgd door de SPD. Beide partijen zouden licht verliezen, de FDP wat meer. De Groenen staan op een flinke winst. De AfD zou hier net als in 2017 met 7% de kiesdrempel net halen.